Emakumeen eta gizonen artean desberdintasunak daude oraindik ere. Laneko desberdintasuna, batez ere familia eta lana uztartzearen ondorioz, emakumeek gizonek baino gehiago borrokatzen jarrai-tzen dutelako hori. Froga hori agerikoa da Arabako eta Euskal Herriko gizarte osoan, baita Espainiako estatu osoan ere. Euskal Autonomia Erkidegoaren kasuan, emakumeen % 30ek lanaldi partzialean jarrai-tzen du gizonen kopuru murriztuarekin alderatuz.
Hala, hori Eustat Euskal Estatistika Erakundeak egindako azterketa batean ere berresten da. Bertan adierazten denez, emakume landunen lan-baldintzak batez besteko biztanleriarenak baino ezegonkorragoak dira honako alderdi esanguratsu hauetan, besteak beste: kontratu mota, lanaldia edo ordutegi aldeko malgutasuna. Txosteneko datuen arabera, Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan emakumeen %28k denbora partzialean lan egiten du, eta, gizonen kasuan, %9k (2020). Gainera, asteburuko lanak “beti” du eragina emakumeen %18an eta, gizonen kasuan, %10ean, eta sei eta zazpi egun bitarteko lanaldia emakumeen %18k egiten dute eta gizonen %13k. “Lanetik irteteko ordutegi aldetiko malgutasuna dela eta, emakume landunen %29,3k baliatzen dute, eta gizon landunen %35ek, eta etxean lan egiten duten emakumeak gehiago dira. Pandemiak ekarri zuen telelanaren gorakadaren ondorioz, emakumeek etxetik egunen erdia egiten dute lan; 2019an %6,1ek eta, 2020an, %11,7k”, azpimarratzen dute. Ildo horretatik, nabarmendu behar da, iturri horien arabera, emakumeen eta gizonen arteko lan-prekarietatean desberdintasun handia dagoela. Bereziki, behin-behinekotasunagatik. Azken urteotan, gora egin du Araban eta Euskadin erregistratu diren aldi baterako kontratuen kopuruak, baina, batez ere, aldi baterako kontratu horiek emakumeentzat izan dira. Hala, txostenak dakarrenaren arabera, ezegonkortasun handiagoa dagoela erakusten du honako datu honek ere: emakumeetan aldi baterakotasuna handiagoa da. “Aldi baterako kontratua duten soldatako langile landunen kopuruak gora egin du 2016aren eta 2021aren artean, eta aldi baterakotasunaren intzidentzia handiagoa izan da eta da emakumeen artean gizonen artean baino”, azpimarratu dute bertan. “Kolektibo zehatz bati begiratzen badiogu, etxeko enplegatuei, besteak beste, sektoreko enpleguak erakusten du enplegatu baino askoz ere lanpostu gehiago daudela, 76.700 lanpostu eta 57.560 enplegatu, eta askoz ere gutxiago denbora osoan, 30.123, (2019); zifra horiek erakusten dute sarritan etxe-langileek, emakumeen %90ek, lanpostu bat baino gehiago betetzen dutela eta lanaldi partzialetan lan egiten dutela”, gaineratu dute. Guztira, lan-jarduera duten emakumeak kopuru osoaren %47 dira eta gizonak, %55, eta gehiegizko ordezkaritza dute zainketa-lanetan, bai ordainpekoetan (emakumezkoen enpleguaren %77 zainketetara lotuta dago, hala nola osasun-arloko, gizarte-zerbitzuetako eta hezkuntzako zainketetara) bai ordainik gabekoetan; gizonek, berriz, oso ordezkaritza baxua dute.
Seme-alabak
Egoera zail hori, lan hazkundearen zailtasuna, lanaldi murrizketak eskatzea... emakumeek bizi duten egoera da. Batez ere, profila seme-alabak dituzten emakumeena da. Azterlanak aipamen berezia egiten die ama ezkongabeak diren eta seme-alabak modu integralean zaintzen dituzten emakumeei. Horrela, familian zainketa-lanak egiteko eta enpleguari eusteko, denbora eta energia asko eman behar da; hala, bada, lanaldi jarraiak (etxeko lana eta kanpokoa) astean 60 ordu baino gehiagokoa da familien eta etxeen %18an. 2019an, gizon eta emakumeen arteko dedikazio-orduen aldea ehuneko 5 puntukoa zen. “Esan behar da adingabe bat kargura duten emakumeen okupazioaren batez besteko tasa, 2021ean, urtean %49,5ekoa izan dela (2017ko tasa baino ehuneko hiru puntu handiagoa), eta bi adingabe edo gehiago dituenena, %70,4koa. Hori horrela, txostenak erakusten du Euskal AEko emakumeak ez direla lan-merkatura irteten amatasunagatik, baina ama gurasobakarrek eta seme-alabak dituzten emakume bikotedunek lanaldi bikoitza egiten dutela kasuen %22an baino gehiago”, nabarmentzen dutenez. “Emakumeek, seme-alaben zainketan, egunean 4,6 ordu ematen dituzte, eta gizonek, 3,4. Mendeko pertsonen zainketan, aldea are handiagoa da: emakumeek 2,3 ordu ematen dituzte eta gizonek, 1,6”, ondorioztatu dute.
Xehetasunez
Egungo egoera. Emakume landunen lan-baldintzak batez besteko biztanleriarenak baino ezegonkorragoak dira honako alderdi esanguratsu hauetan, besteak beste: kontratu mota, lanaldia edo ordutegi aldeko malgutasuna. Hala ondorioztatzen da Eustatek Emakumeen Nazioarteko Eguna dela eta –bihar izango da, martxoaren 8an– prestatu duen estatistika-txosteneko datuetatik; aurten, Emakumeen Nazioarteko Egunean, emakumeak lan-merkatuan bizi duen egoera, erantzunkidetasuna eta kontziliazioa izango dira ardatz. Txosteneko datuen arabera, Euskal AEn emakumeen % 28k denbora partzialean lan egiten du, eta, gizonen kasuan, % 9k (2020). Gainera, asteburuko lanak “beti” du eragina emakumeen % 18an eta, gizonen kasuan, % 10ean, eta sei eta zazpi egun bitarteko lanaldia emakumeen % 18k egiten dute eta gizonen % 13k.
Ama. Azterlanak aipamen berezia egiten die ama ezkongabeak diren eta seme-alabak modu integralean zaintzen dituzten emakumeei. Horrela, familian zainketa-lanak egiteko eta enpleguari eusteko, denbora eta energia asko eman behar da; hala, bada, lanaldi jarraiak (etxeko lana eta kanpokoa) astean 60 ordu baino gehiagokoa da familien eta etxeen % 18an. 2019an, gizon eta emakumeen arteko dedikazio-orduen aldea ehuneko 5 puntukoa zen. “Esan behar da adingabe bat kargura duten emakumeen okupazioaren batez besteko tasa, 2021ean, urtean % 49,5ekoa izan dela”, esan dute.
