Buruko Gaixotasuna duten Pertsonen eta Senideen Arabako Elkarteak (Asafes) osasun mentalari eta generoari buruz komunikatzeko gida bat aurkeztuko du bihar, Hitzak aldatuz, errealitateak eraldatuz.
Zenbat denbora behar izan duzue gida hau egiteko?
-Berdintasun Batzordeak 2023an egin duen lanaren zati handi bat material hori egin eta argitaratu ahal izatea izan da. Aspalditik antzematen ari ginen behar bati erantzuten dio, eta, urte hasieran, horretan hasi ginen lanean. Prozesu horren lehen fasea Asafesen barne-lantalde bat garatzea izan zen. Taldearen bileretan, hobetu nahi genuen egoeraren lehen erretratua egin genuen, hau da, gaingiroki, buruko gaixotasuna duten emakumeei buruz komunikabideetan zein beste komunikazio-gune batzuetan proiektatzen den irudi soziala. Gainera, maiatzaren 15ean world-cafe formatuko saio bat egin genuen, Hitzak aldatuz, errealitateak eraldatuz, eta komunikabideak eta haien funtzioen artean komunikatzea duten beste profesional batzuk gonbidatu genituen. Saio honen bidez, osasun mentalari buruz genero-ikuspegiarekin sentsibilizatzeaz gain, buruko gaixotasun bat duten emakumeenganako estigman komunikazioak duen paperari buruz hausnartzeko espazio bat sortu nahi izan genuen. Maiatzeko world-kafea ospatu ondoren, egun horretan sortu ziren hausnarketei egitura bat ematen eta informazioa zabaltzen hasi ginen, eta azaroan lehenengo aleak inprimatu ahal izan genituen.
Zeintzuk dira zure alderdirik garrantzitsuenak? Zer biltzen du?
-Gida tresna bat da egiazko informazioa eta gomendio batzuk emateko, emakumeaz eta osasun mentalaz hitz egin behar dugunean modu sentikor eta egokian komunikatzeko moduari buruz, gaixotasun mentala duten emakumeei lotutako zenbait estereotipo ez sortzen laguntzeko balio dezan. Horregatik, gidak, lehenik eta behin, zenbait kontzeptu definitzen ditu, hala nola osasun mentala, estigma eta generoa. Halaber, gaixotasun mentala duten emakumeen aurkako indarkeriari buruzko datu kualitatibo eta kuantitatiboak eskaintzen ditu. Era berean, oso garrantzitsua iruditu zitzaigun gaixotasun mental bat lehen pertsonan bizi duten emakumeei buruzko mito nagusietako batzuk jasotzea, mito horiek errepikatzen direnean eta denboran irauten dutenean estigma bihurtzen direlako. Gidan hausten saiatzen garen mitoetako bat da, adibidez, buruko gaixotasuna duten emakumeak ez direla ama izateko gai, arriskutsuak direla edo ezin dutela sexu-desiorik edo sexu-bizitza aktiborik izan. Gidaren zatirik praktikoena emakumeari eta gaixotasun mentalari buruz komunikatzeko tip-ak dira. Atal honetan, gai horren inguruan komunikatzean zer egin eta zer ez egin jakiteko gomendio batzuk aurkituko dituzue.
Gizartean, oro har, ez al da ondo lantzen osasun mentalaren gaia?
-Uste dut azkenaldian osasun mentalari buruzko sentsibilizazioa nabarmen handitu dela. Pandemiaren ondorioz, eta sare sozialek gaixotasun mentalaren prozesu bati buruzko testigantza eman duten erreferentziazko pertsonen berri eman izanaren ondorioz, sentsibilitate handiagoa dago gaiarekiko, eta badirudi ez dagoela hainbesteko lotsarik errealitate hori azaltzeko eta aitortzeko orduan. Hala ere, uste dut, nolabait, horrek osasun mentaleko arazoen banalizazioa ere ekarri ahal izan duela, batzuetan diagnostikoei buruz arinkeriaz jokatuz, adibidez, umore-aldaketak izateagatik pertsona bati bipolarra deitzen zaion argitalpenak ikusten ditugunean. Gauza bera gertatzen da depresioarekin edo beste diagnostiko batzuekin. Gida egiteko prozesu honetan ikusi ahal izan dugunez, nahiz eta hobetu egin garen, gaixotasun mentalari buruzko estereotipo tradizional askok, eta bereziki emakumearenak, gaur egun ere irauten dute.
Non huts egin dugu gehien? Zer alderdi aldatu beharko lirateke?
-Uste dut egiten dugun akats nagusia hausnartzen ez gelditzea dela. Askotan, lan-erritmo oso bizkorretan mugitzen gara, eta, ondorioz, zaila da komunikatzen ari garenari buruz pentsatzen gelditzea. Komunikabideen kasuan, world-cafe-an agertu zen zailtasunetako bat izan zen askotan ez dela behar adina denbora izaten artikuluak edo berriak datu sentikorrak ote dituen, informazio horrek arazo bera izan dezaketen beste pertsona batzuei nola eragin diezaiekeen, zer irudi ematen dugun hizpide dugun pertsonaz edo kolektiboaz, gaixotasun mentalari buruzko daturik ba ote dagoen, albistean alde batera utz daitekeena. Argitalpenekin batera aurkezten diren irudiak ere garrantzitsuak dira; izan ere, batzuetan irudi tristeak edo etsipenezkoak ematen dira (adibidez, suizidio-albiste bat trenbide edo antzeko eszenatoki batzuen irudiarekin batera agertzen denean).
