Arazo gastrointestinalak oso ohikoak dira populazio orokorrean. Abdomeneko mina, beherakoa edo goragalea... biztanleria osoak bizitzan zehar behin baino gehiagotan jasan dituen sintomak dira: digestio-aparatoa mikroorganismoen eta substantzia kaltegarrien eraginpean dagoen sistema irekia da, eta, beraz, normala da bertan sintomak agertzea. Baina, batzuetan, gaixotasuna behar bezala zaintzen ez bada, haratago joan daiteke.
Nazioarteko azterlanen arabera, biztanleriaren % 40k digestio-prozesu patologikoa eta kronikoa (iraupen luzekoa) izan dezake. Elikadurak funtsezko zeregina betetzen du. Badakigu zer jaten dugun? Alde horretatik, Ander Iglesias dietista eta nutrizio-hezitzailea da (sare sozial desberdinak ditu, eta Comer sin drama izenez ezagutzen da haietan; bertan, hainbat aholku ematen ditu, eta informazio erabilgarria ematen du herritarrentzat, doan) gai honetaz hitz egin du erreportaje honetan.
Nazioarteko azterlanen arabera, biztanleriaren % 40k digestio-prozesu patologikoa eta kronikoa (iraupen luzekoa) izan dezake
Estatuko Gobernuak haurren eta nerabeen obesitateari buruz emandako datu ofizialen arabera, 2020an Espainian 2 eta 17 urte bitarteko hiru adingabetik batek gehiegizko pisua zuen, eta hamarretik batek obesitatea. Obesitate larriaren prebalentzia Espainiako haur eta nerabeen %2,1ekoa da. Gainera, nazioarteko hainbat ikerketaren arabera, digestio tumoreek 30.000 heriotza eragiten dituzte urtean estatu nazionalean. Zer dago zenbaki horien guztien atzean? Elikadurak lagun gaitzake?
Ander Iglesias profesionalaren arabera, digestio-arazoetako asko hainbat faktorek eragiten dituzte
Ander Iglesias profesionalaren arabera, digestio-arazoetako asko hainbat faktorek eragiten dituzte; alde batetik, gaur egungo lanak eta bizimoduak eragiten duten estresagatik. “Gutxi lo egiten dugu, asko jaten dugu etxetik kanpo, janari azkarra, aurrez prestatua, beti presaka... Horrek guztiak digestioak okertzen ditu eta sintomak areagotzen ditu, hala nola sabeleko distentsioa, hantura, digestio astunak... Jarduera fisikorik eza eta sedentarismoa gehitzen badizkiogu... Koktel bat dugu, eta, horren ondorioz, gazteenak ere horrelako gaixotasunak jasaten ari dira”, aipatzen du profesionalak.
Izan ere, faktore horietako askok biztanleriaren ehuneko handi baten elikadura “oso ona ez izatea” eragiten dute. “Biztanleriaren zati handi batek janaria prestatzea denbora galtzea bezala ikusten du, osasuntsu jatea aspergarria bezala eta bere burua zaintzea dietan egotea bezala. Hori dela eta, estatistikek ez dute berri onik ekartzen. AESANen azken datuen arabera, azukre asko, janari lasterra, gozokiak eta alkohol gehiegi kontsumitzen dugu. Horren ondorioz, helduen % 17k obesitatea du eta % 37k gehiegizko pisua gure herrialdean”, dio.
Balorazioa
Horregatik, profesional honek, bere sare sozialetan, beti eskaintzen ditu hainbat aholku herritar guztiak bere osasunaz beti arduratu ahal izateko, eta ez bakarrik gaixo daudenean.
“Nire ustez, osasuna gehiago baloratzen da sustoren bat dugunean. Izan ere, osasuntsu zaudenean gauza asko desira ditzakezu, baina gaixorik zaudenean bat bakarrik: sendatzea. Ziurtzat jotzen dugu normalena ondo sentitzea dela, eta horrela izango dela beti. Gure osasuna okertzen duten ohitura batzuek ez dute berehalako eraginik, baizik eta ondorioak metatze-efektu baten bitartez ikusten dira urteen poderioz. Inork ez du garatzen biriketako minbizia zigarro batengatik. Modu desordenatuan jatean, gantz askorekin, frijitu askorekin... ez dugu berehalako eraginik ikusten eta, beraz, garrantzia kentzen diogu”, azaldu du.
Horregatik, bere balorazioaren arabera, pertsona askok ez dakite zer jaten duten, nutrizio-balioei eta elikadura horrek osasunari zer ematen dion. Baina ezjakintasun hori, dioenez, ez da informazio faltagatik, “elikadurari buruzko inoiz baino informazio gehiago” dagoen garai batean bizi baikara.
“Kaloriek, mantenugaiek eta jaten dugun produktu bakoitzari buruzko datu askok esaten dizkiguten etiketak ditugu. Beraz, ezagutza- eta informazio-une batean gaude, eta hori ona da. Baina, bestalde, gero eta janari azkar gehiago dugu eskura, eta gehiago baloratzen dugu denbora aurreztea eta plazeras jatea kalitateak baino”.
Bizirik irauteko elikagaia
“Aspaldi utzi genion jateari bizirauteko, janaria gure kulturaren, gure bizitza sozialaren, gure tradizioen... parte da. Etengabe gozatzeko eta harremanak izateko jaten dugu. Oreka bat aurkitzeko modu on bat da ahalik eta osasungarriena jaten saiatzea denbora gehienean, jakinda gauza desberdinak jan ditzakegula noizean behin. Hori lor dezakegu egunero egiten duguna hobetzen ahalegintzen bagara, gure otorduak etxean prestatuz eta elikagai natural eta elikagarriak lehenetsiz. Gozokiak, frijituak eta abar utzita, etxetik kanpo gaudenean edo egoera berezietan horietaz soilik gozatzeko. Kontua ez da zuri edo beltz bat bezala ikustea. Astelehenetik ostegunera zaintzen, eta alderantziz asteburuan. Baina egunez egun egiten eta errepikatzen dugunak izango du eraginik handiena gure osasunean”.
Hala ere, nabarmendu behar da merkatuan prestatutako janari guztia ez dela txarra, bere ustez. Izan ere, supermerkatuek dagoeneko eskaintzen dituzte arrautza egosiak, egindako patata-tortillak, kalabaza-pureak edo botilaratutako barazkietako pureak... elikagai eta produktu horietako asko ultraprozesatutzat hartzen dira, baina Ander Iglesiasek egindako balorazioaren arabera, produktu horiek guztiak ez dira gure elikadura txarraren erantzuleak.
“Janari prestatuaren munduan denetarik dago. Baina gure kulturan ere badira bizitza osoan egin diren platerak, eta ez dira horregatik osasungarriak. Batez ere, olio askorekin, frijituekin, arrautzaztatuekin, azukre askorekin edo animalia-koipe askorekin prestatu direlako beti. Gutxiago prestatzeko supermerkatuan aurki ditzakegun aukera onenak honako hauek dira: poteko lekalea, poltsa-entsaladak, barazki eta fruta izoztuak, zenbait salda... Gure osasuna eta elikadura hobetzearen zati bat janariari merezi duen denbora eskaini behar diogula ulertzetik hasten da”.
Minbizia
OMEk (Osasunaren Mundu Erakundeak) emandako datuen arabera, 2018an mundu mailan heriotza gehien eragin zituzten tumoreak biriketako minbizia (minbiziak eragindako heriotza guztien % 18,4), kolon eta ondesteko minbizia (% 9,2), urdaileko minbizia (% 8,2), gibeleko minbizia (% 8,2) eta esofagoko minbizia (% 3,4) izan ziren, hau da, heriotza horietan ohikoenak diren zazpi minbizietatik lau digestio-sistemakoak dira. Espainian, gure herrialdean digestio-minbiziaren ondorioz hildakoen kopurua honela banatu zen: kolon eta ondesteko minbizia 11265, pankrea 7120, urdaila 5053, gibela 5141 eta hestegorria 1824 hildako.
Espainiako Onkologia Medikoko Elkarteak (SEOM) argitaratutako datuen arabera, 2020. urtean Espainian diagnostikatuko diren digestio-hodiko minbizi-kasu berrien kopurua hau izan zen: hestegorria 2383, urdaila 7577, kolon-ondesteko minbizia 44231, gibela 6595 eta pankrea 8338. Espainiako Onkologia Medikoko Elkarteak (SEOM) argitaratutako datuen arabera, 2020. urtean Espainian diagnostikatuko diren digestio-hodiko minbizi-kasu berrien kopurua hau izan zen: hestegorria 2.383, urdaila 7.577, kolon-ondesteko minbizia 44.231, gibela 6.595 eta pankrea 8.338.
Hainbat azalpen daude kasuen gorakada justifikatzeko, iturri berberen arabera: biztanleriaren hazkundea, biztanleriaren zahartzea, arrisku-faktoreekiko esposizioa (tabakoa, alkohola, kutsadura, obesitatea, sedentarismoa, besteak beste). Minbizi mota batzuetan, hala nola kolon eta ondesteko minbizian, eta bularrekoetan, zerbixean edo prostatan, detekzioa areagotzea. Eta iturri berberentzat digestio-aparatuko minbizia prebenitzeko funtsezko neurriak daude.
Horien artean, dieta osasungarria eta obesitatea saihestea: komenigarria da egunero barazkiak eta frutak kontsumitzea, animalia-jatorriko koipea duten elikagaien kontsumoa mugatzea (arraina izan ezik), esnekiak eta koipeen beste deribatu batzuk (bereziki gantz-azido aseak), elikagai hiperkalorikoak (azukre edo gantz asko dutenak) eta edari azukredunak mugatzea, haragi prozesatua saihestea, besteak beste.
“Mota horretako minbizia izateko probabilitatea areagotu dezaketen arrisku-faktore asko daude. Batzuek ez dute zerikusirik elikadurarekin, hala nola erretzea, alkohola edatea edo obesitatea izatea, besteak beste. Frutak, barazkiak, lekaleak, oloa, fruitu lehorrak eta haziak egunero kontsumitzeak hesteetako polipoak murrizten dituela erakutsi du, koloneko minbizia izateko arriskua murrizten duela eta hesteetako mikrobiotza hobetzen duela. Hobeto jatea plusa izango da beti arriskuak murrizteko”, ondorioztatu du Ander Iglesias profesionalak.
Bizi-ohiturak
Zeure burua zaintzeko, funtsezkoa da bizi-ohiturak aldatzea.
“Askotan egiten didaten galdera bat da: Nire bizitza soziala alde batera utzi beharko dut argaltzeko edo nire osasuna hobetzeko? Denok dakigu ez dela gauza bera ardo bat hartzea, gozoki bat jatea edo larunbatean afaltzera irtetea edo ostegunetik igandera bitartean etxetik kanpo otordu guztiak egitea, gauaz kanpo, alkoholarekin eta abar. Beraz, pertsona bakoitzak egin beharreko sakrifizioa edo aldaketa desberdina izango da. Batzuk harritu egiten dira beren bizitzetan aldaketa txikiak sartzea zein erraza izan den ikusita. Beste batzuk, ez daude prest zenbait gauzari uko egiteko, hala nola eguneroko gozokiei, festari edo alkoholari. Eta horrek aurrera egitea eragozten die. Nire online kontsultara oso pertsona desberdinak joaten dira, adin guztietakoak eta arrazoi desberdinengatik. Batzuk nekatuta daude modu jakin batean bizitzeaz, eta horregatik aldatu nahi dute. Horiek izaten dira emaitzarik onenak lortzen dituztenak. Beste batzuek, berriz, beste arrazoi batzuengatik bilatzen dute laguntza, hala nola bizitza osoan gehiegizko pisua izateagatik, osasun-azterketan ikara sentitzeagatik, senide baten presioagatik...
Nire zeregina ez da inori errieta egitea, objektiboa izaten saiatzen naiz eta ahal dudan guztian laguntzen saiatzen naiz. Batzuetan, pertsona batzuek bultzada txiki bat baino ez dute behar, edo ohitura berri bat sartu behar dute beren bizitzetan... Ohitura onen begizta positiboa esaten diogu horri, eta batek hurrengora eramango zaitu”. n