Beldurraren sentsazio bizia, non pertsonak uste duen bere bizitza berehalako arriskuan dagoela. American Psikologia Elkartearen arabera, izu-atakeak bat-bateko beldur izugarria dira eta alerta egoera batetik sortzen dira, ageriko arrazoirik gabe. Pertsonak lehen aldiz pairatzen duenean, zaila da antsietate- edo izu-atake gisa identifikatzea; izan ere, sintoma fisiologikoak hautematen ditu lehenik, intentsitatearen arabera.
Horregatik, pertsona askok uste dute bihotzekoa jasaten ari direla, une honetan sentitzen dituzten sentsazio somatikoak desatseginak direlako. Zer dira izu-atakeak? Prebenitu daitezke? Zenbat pertsonak jasaten dute? Erreportaje honetan, Estefi Psikologiatik azaldu dute zer urrats egin behar diren izu-atake baten aurrean lasaitasuna lortzeko.
Estefi Psikologia (martxoak 8 etorbidea, Salburua, Gasteiz) psikologia-kabinetetik azaldu dutenez, larritasun-krisi baten edo izu-atake baten ezaugarri nagusiak dira ondoez biziko beldurra agertzea, sintoma somatiko edo kognitibo batzuekin batera.
Sintoma horiek desberdinak izan daitezke, hala nola bihotz-maiztasunaren igoera eta taupadak; toraxeko ondoeza, goragalea, izerdia, gehiegizko hotz-sentsazioa edo beroa; aire-gabeziaren sentsazioa; despertsonalizazioa (norberarengandik bananduta sentitzea); berehala hiltzeko beldur gogorra; erotzeko beldurra edo, are, hozteko sentipena. Agerpen hori bat-batekoa edo metagarria izan daiteke, eta 20-30 minutu inguru irauten du, baina iraupen amaigabearen sentsazio subjektiboa izatera irits daiteke.
“Izu-atake bat beldur handiko bat-bateko gertaera bat da, erreakzio fisiko larriak eragiten dituena benetako arriskurik edo ageriko kausarik ez dagoenean. Izu-erasoek beldur handia eragin dezakete. Izan ere, izu-atake bat gertatzen denean, kontrola galtzen ari zarela senti dezakezu, bihotzekoa izaten ari zarela edo, are gehiago, hil egingo zarela”, dio Estefik.
Osasunaren Mundu Erakundearen (OME) arabera, biztanleriaren % 3,6 inguruk antsietate-nahasmendu orokorrak izaten ditu urte jakin batean. Gainera, munduko biztanleriaren % 2,7k izu-nahasmendua du bere bizitzako uneren batean, eta % 6,6k antsietate-nahasmendua du.
Zenbakietan
Zenbakitan, eta Osasunaren Mundu Erakundearen arabera, antsietate-nahasmenduak munduko gaixotasun mentala ohikoenak dira: 2019an 301 milioi pertsonari eragin zieten. Gehiago eragiten diete emakumeei gizonei baino, bi aldiz gehiago, hain justu. Sintomak haurtzaroan edo nerabezaroan agertzen dira, baina baita 30 eta 35 urte bitartean ere. Antsietate-nahasmendua duten lau pertsonatik batek, gutxi gorabehera, gaixotasun hori tratatzeko tratamendua jasotzen du.
Antsietate-nahasmenduak munduko gaixotasun mentala ohikoenak dira: 2019an 301 milioi pertsonari eragin zieten
Era berean, kalkulatzen da munduko biztanleriaren % 4k antsietate-nahasmendua duela gaur egun. “Nahasmendu mota horietarako tratamendu oso eraginkorrak dauden arren, behar duten lau pertsonatik batek bakarrik (% 27,6) jasotzen du tratamenduren bat, gutxi gorabehera. Artatzeko oztopoen artean daude arazoa osasun-afekzio bat delako kontzientziazio falta, osasun mentaleko zerbitzuetan inbertsiorik ez izatea, osasun-arreta hornitzaile gaituen gabezia eta estigma soziala”, azaltzen du Osasunaren Mundu Erakundeak.
“Antsietate-nahasmenduek lotura estua dute osasun fisikoarekin, eta, ondorioz, eragin handia dute osasun fisikoan. Antsietatearen ondorio asko (hala nola tentsio fisikoa, nerbio-sistemaren hiperaktibitatea edo edari alkoholdunen kontsumo kaltegarria) gaixotasun kardiobaskularretan ere ezagutzen diren arrisku-faktoreak dira. Era berean, gaixotasun horiek dituzten pertsonek ere antsietate-nahasmenduak izan ditzakete, beren afekzioa maneiatzearekin lotutako zailtasunengatik”, azpimarratu dute bertatik.
Diagnostikoa
Nola diagnostikatu daiteke pertsona batek izu-atakea duen?
Interbentzio psikologikoak antsietate-nahasmenduen funtsezko tratamenduak dira, eta batez ere profesionalekin edo terapeutekin hitz egiteko terapiak dira. Interbentzio horiek antsietatea ulertzeko, horri aurre egiteko eta antsietatearekin, gainerako pertsonekin eta munduarekin erlazionatzeko modu berriak ikasten lagun dezakete. Horrela, antsietatea eragiten duten egoerei, gertaerei, pertsonei edo tokiei nola aurre egin irakats dezakete.
Gainera, estresa kudeatzeko trebetasunak ikasteak, hala nola erlaxazioarekin eta erabateko arretarekin lotutakoak (mindfulness), sintomak murrizten lagun dezake. Depresioaren aurkako sendagaiak, bereziki Psikiatriako Osasun Sailak errezetatutakoak, baliagarriak izan daitezke antsietate-nahasmenduak dituzten helduen tratamendurako ere.
“Antsietate-atake baten aurrean garrantzitsua da emozioen kudeaketa ona egitea eta arnasa astiro hartzea. Ondoan dauden pertsonek ez diote esan behar antsietatea duen pertsonari lasai egoteko; lagundu egin behar diote, eta hor daudela erakutsi. Gainera, norberaren zaintza ere garrantzitsua da, tratamenduaren laguntzan paper garrantzitsua bete baitezake”, azaldu du Estefik.
Hala, antsietate-sintomak kontrolatzen eta ongizate orokorra sustatzen laguntzeko, hainbat urrats eta aholku orokor eman daitezke:
edari alkoholdunen kontsumoa saihestea edo murriztea eta drogarik ez hartzea, antsietatea okertu baitezakete; sarritan ariketa fisikoa egitea, paseatzea besterik ez bada ere; ahal den neurrian, elikadura- eta lo-ohitura erregularrak jarraitzea, eta dieta osasuntsua eramatea; erlaxazio-teknikak ikastea, hala nola arnasketa motela eta muskulu-erlaxazio progresiboa, eta arreta osoko meditazioaren ohitura garatzea, egunean minutu batzuk besterik ez badira ere.
Arnasketa sakona
“Izu-atake baten aurrean garrantzitsua da aktibazioaren eta asaldura fisiologikoaren erritmoa aldatzea, eta errepsirazioak horrek laguntzen digu", azaldu du Estefik. Ildo horretan, komeni da teknika honetan hiru fase erabiltzea: arnastea, atxikitzea eta arnastea. "Arnasa hartzen du sudurretik segundo batzuetan, nekerik gabe, eta gero aurea botatzen du segundo berdinetan". Beste teknika bat arnastea da, bost segundo buruz zenbatzea, beste bost segundo kontatuta botatzea. "Errepikatu ariketa behin baino gehiagotan, eta zure erritmoa moteldu egingo da, kontrol-sentsazioa areagotuz eta, horrela, lasaitasuna sartuz”.
“Izu-atake baten ondoren beldurra sortzen da beldurrarekiko. Hau da, pertsonak hain gaizki pasatu duenez eta ez duenez berriro horrela pasatu nahi, berriz gerta ez dadin saiheste-jokabideak egingo ditu"
Zer egin antsietate-atake baten ondoren?
Estefi Psikologiako profesionalak azaldu duenez, “izu-atake bat gertatzen denean, pertsona horren bizitzan mugarri bat dago”. “Izu-atake baten ondoren beldurra sortzen da beldurrarekiko. Hau da, pertsonak hain gaizki pasatu duenez eta ez duenez berriro horrela pasatu nahi, berriz gerta ez dadin saiheste-jokabideak egingo ditu. Autobiatik gidatzen ari zela izu-atakea izan bazuen, hori eta hortik pasatzeari utzi egingo dio. Merkataritza-gune batean eman bazion, ez da toki jendetsuetara joango. Izu-atakeak bere ustez arazoaren kausa diren egoerekin lotzen ditu. Batzuetan fobiak ere sor daitezke”, azpimarratu du Estefi psikologoak.
Hala, izu-atake bat jasan ondoren, ondorio ohikoenetako bat da berriro antzeko egoera bat izateko beldurra.
“Beldurra lantzea funtsezkoa da, baita pertsonek une horietan pairatzen dituzten estresagarriak eta bizitzako gertaera traumatikoak ere”. Horregatik guztiagatik, beharrezkoa da lan sakonagoa egitea, espazio terapeutiko batean, profesional aditu batekin. Era berean, egoera maneiatzeko eta ezagutza pertsonala areagotzeko beharrezkoak diren tresnak erraztuko dira, irteteko beldurragatik izu-atake bat izan denean gerta daitekeen gizarte-isolamendua saihestuz.
Nork du pairatzeko arrisku handiagoa?
Ez dago kausa-efektu erlaziorik gene, izaera edo nortasun-ezaugarri jakin bat izatearen eta izu-atake bat izateko aukeren artean. Hala ere, Osasunaren Mundu Erakundearen arabera, herentziazko faktore bat dagoela dirudi, eta gizonei baino emakume gehiagori eragiten die. Tenperamentuak ere eragina du: oso pertsona sentikorrak edo neurotizismo- eta autoexijentzia-maila altuak dituztenek trantze larri horretatik pasatzeko txartel gehiago dituzte.
Generoa ere funtsezko aldagaia da. Ikerketa ugarik erakutsi dute emakumeek gizonek baino ia bi aldiz aukera gehiago dituztela bizitza osoan pairatzeko. Azalpena genero femeninoarekin lotutako prozesu hormonal ziklikoetan datza: menopausia suzeptibilitate handieneko aldia da.
