Kolon eta ondesteko minbizia neoplasiarik ohikoenetako bat da mendebaldeko herrialdeetan. Hirugarrena da gizonen artean, prostatako eta bihotzeko minbizien atzetik, eta bigarrena, emakumeen artean, bularreko minbiziaren atzetik. Gainera, bi sexuak batera kontuan hartzen badira, tumore gaizto ohikoena da, eta horren intzidentzia 30 eta 50 kasu artekoa da 100.000 biztanleko. Azken urteotan tratamenduan aurrerada handia izan bada ere, minbiziak eragindako heriotzen bigarren kausa da.
Prebenitu daiteke?
Eta orain IMQk ohartarazi duenez, 55 urtetik gorako pertsonetan sarrien agertzen den tumore hau gero eta gehiago ikusten da adin horretatik beherakoetan. María del Mar Calvo IMQko digestio-aparatuan espezialista profesionalak azaldu duenez, hori, hein handi batean, gaur egungo ohiturengatik gertatzen da, bai elikaduran, bai sedentarismoan. Zenbat kasuk eragiten diete gazteenei? Prebenitu daiteke?
Kolon eta ondesteko minbizia neoplasiarik ohikoenetako bat da mendebaldeko herrialdeetan.
“Herrialde garatuetan kolon eta ondesteko minbiziaren intzidentzia nolabait egonkortu egin dela egiaztatu den arren, oraindik ere erronka bat da intzidentzia hain handia jaistea. Gainera, oso modu kezkagarrian egiaztatu da ezkerreko ondesteko eta koloneko minbiziak gora egin duela 50 urtetik beherako pazienteengan, ziurrenik, ingurumen-faktoreen eraginez”. IMQ-ko Digestio Aparatuko espezialista María del Mar Calvo Cenizo sendagilearen hitzak dira.
“Tabakoa erretzeko ohitura, haragi gorri edo prozesatu (hestebeteak barne) gehiegi jatea, fruta eta ortuari gutxi jatea, eta gehiegizko pisua eta obesitatea”, dira arrisku-faktore nagusia, profesionalaren arabera. Aitzitik, neoplasia-mota hori izateko arriskua murriztu dezaketen faktoreak jarduera fisikoa egitea eta zuntza, frutak, barazkiak, fruitu lehorrak eta arrainak jatea dira. “Pertsona batzuek gero eta gehiago gogoetatzen dute hesteetako mikrobiotaren zereginaz eta koloneko minbiziaren arriskuaz, baina oraindik ez dago ebidentzia zientifiko nahikorik frogratzeko andui jakin batzuk minbizi mota horren arrazoi direla”, argitu du Calvo doktoreak.
Zenbakietan
Profesional horrek emandako datuen arabera, Espainian 44.000 kasu berri izan dira, 1.000 pertsonatik 2tan adin guztietan eta 1.000tik 5etan 50 urtetik gorakoetan. “Intzidentzia-tasak nabarmen igo dira 50 urtetik aurrera, eta 11.000 heriotza eragin zituen iaz. Baina minbizi horren hilkortasunak beheranzko joera du aurrerapen medikoei eta diagnostiko goiztiarragoari esker, eta fase ez hain aurreratuetan detektatzen da”, azaldu du.
Herrialde garatuetan intzidentziaren egonkortzea edo jaitsiera txiki bat ikusi da, neurri batean baheketa-programen edo prebentzio-programen ezarpenari eta kolonoskopien erabilera handiagoari lotuta.
Tumore gehienak polipo batetik abiatuta garatzen dira. Hala ere, polipotik koloneko minbizira igarotzeko prozesua motela da, 7 eta 15 urte bitartekoa. “Arazoa da polipoak entitate isilak direla, hots, urteetan zehar sintomarik gabe haz daitezkeela. Horregatik, askotan, kolon eta ondesteko minbizia fase aurreratuetan duten pertsonengan bakarrik agertzen dira sintomak. Hori dela eta, baheketa-programetatik kanpo, kontsultara joaten diren paziente gehienek heste-pareta osoa inbaditu duten edo zonako gongoilei eragin dieten tumoreak dituzte”, azaldu du IMQ-ko Digestio Aparatuko espezialistak.
Sintomak
Beraz, zer sintoma ditu koloneko edo kolon-ondesteko minbizia duen pertsona batek? Izan ere, baliteke pertsona horrek ez izatea inolako sintomarik gaixotasunaren azken faseetara arte. “Minbizi horiek ez dute sintomarik ematen gaixotasunaren fase aurreratuetaraino; beraz, hasieran tumore isil bat da, eta pazientea asintomatikoa denean hazi egin daiteke”, kontatu du.
“Koloneko minbizi honek sintoma batzuk heste suminkorrarekin partekatu ditzakeen arren, oro har, alarma-sintoma batzuek gehiago pentsarazten diote medikuari patologia larrian, eta beste sintoma batzuek gehiago iradokitzen dute heste suminkorraren sindromea”, azaldu eta gaineratzen du: “Horrela, alarma-sintomak badaude, hala nola gorozkietako odoljarioa, pisu-galera, nekea, sabelaldeko masaren haztapena, posizio-erritmoaren alterazioa, anemia..., kolonoskopia bat lehentasunez egitera bideratzen dute. Aitzitik, sabeleko distentsioa bezalako sintomek, batez ere jan ondoren, flatulentziak, gasak, meteorismoa, betetasun goiztiarra... heste suminkorraren sindromearekin lotutako sintoma gehiago iradokitzen dituzte”.
Hala, alderdi horretan datza kolon eta ondesteko minbiziaren baheketa- edo prebentzio-programen garrantzia. “Programa horien bidez, egungo prebalentzia handiari aurre egiten saiatu gara, eta eraginkorrak izan dira. Orain arte, 50 eta 75 urte artekoen artean egin dira, baina 50 urtetik beherakoen artean hasi da egiaztatzen kolon eta ondesteko minbiziaren intzidentziaren gorakada, lehen ez bezala”.
Noiz da garrantzitsua espezialista batengana jotzea? “Espezialistari galdetu behar zaio, lehenago aipatutako alarma-sintomak edo koloneko minbiziaren familia-aurrekariak edo minbizia eragin dezaketen gaixotasun jakin batzuk daudenean”, azaldu du.
Gero eta gazteagoak
Hortaz, AEBetako Elkarte Gastroenterologikoak kolon eta ondesteko minbiziaren prebentzioa egiten hasteko adina jaitsi du, eta 45 urtetik gorakoei egitea gomendatzen du, bai kolonoskopia baten bidez, bai gorozkietan ezkututa dagoen odolaren probaren bidez. Izan ere, kolonoskopia da polipoak detektatzeko aukeratu den teknika, eta badauden tumoreak berresteko.
Miaketa endoskopikoak hedatu izanak, polipoen historia naturala aldatzea ekarri du. Gaur egun, polipo gehienak hainbat arrazoirengatik kolon eta ondesteko minbiziaren baheketarako agindutako kolonoskopietan detektatzen dira, eta polipo txikiak ohi dira, eta ez dute adierazpen klinikorik. Kasu sintomatikoetan, gorozkietan ezkutatutako odol-galeren ondoriozko anemia eta odoljarioa dira adierazpen kliniko ohikoenak.
“Kolon eta ondesteko polipo bat garatu duten pazienteek beste lesio batzuk izateko probabilitate handiagoa dute".
Horren harira, Calvo sendagileak azaldu duenez, “kolon eta ondesteko polipo bat garatu duten pazienteek beste lesio batzuk izateko probabilitate handiagoa dute. Hori ohikoagoa da hasierako polipoa anizkoitza denean edo polipo handia denean, hots, zentimetro batetik gorakoa. Horregatik, lesio guztiak erauzi direla egiaztatu ondoren, pazienteek zaintza endoskopikoko programa batean parte hartu behar dute, kolonoskopia oso baten eskutik”. Miaketa horren aldizkakotasuna idortutako polipoen ezaugarrien araberakoa izango da.
“Kolonoskopiak aukera ematen du diagnostikoa biopsiak hartuta ziurtatzeko, eta azterketa erradiologiko osagarriek, berriz, gaixotasunaren hedapena zehazteko”.
Bestalde, Digestio Aparatuko espezialistak, adierazi du minbizia ezarrita dagoenean aukerako tratamendua kirurgia dela. “Kirurgia laparoskopikoa erabili izanari esker, aipatutako ia ebakuntza guztiak bide horretatik egin ahal izan dira, onkologikoki egokia den erresekzioa egingo dela bermatuta. Gaixotasunaren hedaduraren arabera, tumorea desagerrarazteko tratamendu onkologiko bat eranstea komeni den edo ez baloratzen da”.
Biziraupen-tasa
Eurocare-5 azterlanaren arabera, koloneko minbiziaren 5 urterako batez besteko biziraupena % 57,1ekoa da, eta ondesteko minbiziarena, berriz, % 56,4koa. Hala ere, biziraupen hori handituz doa koloneko minbizia prebenitzeko programei esker, diagnostiko goiztiarragoak egiten baitira, profesionalak azaldu duenez, eta, beraz, gaixotasuna ez dago hain zabalduta. Gainera, kontuan hartu behar dira tratamendu kirurgiko eta onkologikoei dagozkien aurrerapenak.
Ba al du eraginik estresak minbizi mota horren gorakadan?
Nabarmentzekoa da ezetz, betiere estres edo antsietate horrek azkenean ez badu eraginik ohitura osasungarrietan. Profesional horrek nabarmendu duenez, hestearen osasuna zaintzeko garrantzitsuena ohitura txarrak saihestea da, hala nola haragi gorri gehiegi kontsumitzea, elikadura txarra, elikagai prozesatuak, sedentarismoa, tabakoa edo alkohola, besteak beste. Haren arabera, “minbizi mota horren intzidentzia handiago batean ez du hainbeste eragiten estresak, baina bai bizi-ohiturek. Antsietate horrek bizi-ohitura osasungarriak badakar bakarrik eragingo luke estresak”.
“Oro har, bizi-ohitura onak edo ohitura osasungarriak gomendatzen ditut. Besteak beste, hauek nabarmenduko nituzke: erretzeari uztea, alkoholaren kontsumoa moteltzea, haragi gorria edo prozesatua kontsumitzea saihestea edo jaistea, fruta, barazkiak eta lekaleak hartzea (zuntzez aberastutako dietak egitea), gehiegizko pisua saihestea eta ariketa fisikoa sustatzea sedentarismoa saihestuz.
Gainera, oso garrantzitsua da baheketa-programetan parte hartzea eta familia-aurrekariak edo gaixotasun jakin batzuk dituzten pertsonek espezialista batengana jotzea minbizi mota horren prebentzioko kolonoskopia egitea komeni den kontsultatzeko”, ondorioztatu du profesionalak.
