Minbizia da Euskal Autonomia Erkidegoko biztanleen heriotza-kausa nagusia, eta urtez urte milaka pertsonari diagnostikatzen zaie minbizia. Biztanleen artean gehien hazten den minbizi motetako bat azalekoa da, eta, bereziki udan, garrantzitsua da eguzkiaren azpian azala zaintzea eta erredurak prebenitzea, Jaime González del Tánago IMQ Igualatorio Mediko Kirurgikoko dermatologoak erreportaje honetan azaldu duenez. Gaixotasun hori prebenitu ezin den arren, arriskua gutxitzeko zenbait neurri har daitezke. Lehena, zalantzarik gabe, eguzki-erredurak prebenitzea da.
Hala, eta ildo horretatik jarraituz, dermatologoaren arabera, azaleko minbizia sortzeko faktore kausal garrantzitsuenetako bat eguzki-erradiazio ultramorea da. "Konturatu gara 50 urtetik gorako pertsona helduen artean asko abusatu dela eguzkiaz, lehen ez baitzen hainbeste jabetzen haien eragin kaltegarriez, eta horrek estatistikak azal ditzake", azaldu du. Gaineratu duenez, azal-minbizi mota ugari daude, baina ohikoenak hiru motatakoak dira: kartzinoma basozelularra, kartzinoma epidermoidea eta melanoma. Guztietan urriena den arren, melanoma da arriskutsuena.
Egoera goiztiarrean antzematea
“Melanomak metastatizatzeko gaitasuna du, hau da, gorputzeko beste atal batzuetara zabaltzeko eta heriotza eragiteko gaitasuna. Zorionez, egoera goiztiarrean antzematen bada, pronostikoa ona izan daiteke. Hala ere, tamales, kasu batzuetan, lesioa ez da garaiz detektatzen, agerian geratzen ez den gorputzeko atal batean dagoelako, eta diagnostikoa atzeratu egiten da, eta horrek pronostikoa okertu egiten du”, azaldu du.
“Melanomak metastatizatzeko gaitasuna du, hau da, gorputzeko beste atal batzuetara zabaltzeko eta heriotza eragiteko gaitasuna".
Hau da, prebentzioa funtsezkoa da, eta noizean behin geure gorputza aztertu behar dugu, gure azalean ager daitezkeen lesio txikiak, zauriak, edo orban arraroak edozein lekutan aztertzeko. Izan ere, Jaime González del Tánago Diagok azpimarratzen duenez, egun batetik bestera agertzen den edo azkar hazten ari den orban bat medikuarengana joateko arrazoia da. "Ertz irregularrak edo kolore desberdineko eremuak dituzten orben susmoak ere izan behar ditugu. Kartzinoma basozelularrari dagokionez, 3 edo 4 aste igaro ondoren sendatzen ez den ultzera gisa ager daiteke, batez ere eguzkiak gehien jo duen eremuetan", azaldu du.
Prebentzioa
Horregatik guztiagatik, dutxatzeko biluzterakoan, adibidez, une egokia da gure gorputza eta azala aztertzeko eta arreta erakartzen duten orbain edo ultzerarik ez dagoela egiaztatzeko. Zalantzarik izanez gero, garrantzitsua da dermatologoarengana jotzea, egiaztapenak egin ditzan. Baina, neurri horrez gain, gaixotasun hori prebeni daiteke?
IMQko profesional horrek dio badirela zenbait neurri azaleko minbizia izateko arriskua gutxitzeko. Lehena haurtzaroan eguzki erredurak saihestea da, eta, beraz, oso garrantzitsua da haurrak eguzkitik ondo babestea. "Garrantzitsua da, halaber, helduaroan eguzkitik babestea; izan ere, erradiazio ultramorearekiko esposizio kronikoak, erredurarik eragin gabe ere, larruazaleko minbizia izateko arriskua areagotzen du eta, gainera, larruazala zahartzen du", azaldu eta gaineratu du: “Eguzki-erreduraren agerpena da aldi baterako gorritzea eta larruazaleko tenperatura handitzea. Urteetan zehar errepikatutako eguzki-erredurek melanomaren eta kartzinoma basozelularraren arriskua areagotu dezakete. Arreta berezia jarri behar da, beraz, haurrekin, baita azal argia eta begi argiak dituzten pertsonekin ere”.
Izan ere, larruazalak "beti du oroimena" eta eguzki-esposizioak metatze-efektua du. Eguzkiak zenbat eta gehiago jo, orduan eta arrisku handiagoa larruzko minbizia izateko etorkizunean, baieztatu duenez.
Hala ere, nabarmentzekoa da prebentzioa funtsezkoa dela haren eragina murrizteko, baina ezin dela beti %100 saihestu, zenbait melanoma eta herentziazko faktore genetikoko larruazaleko beste minbizi batzuk baitaude, "eta ez du beti eguzki-erradiazioak eragiten". "Hala ere, prebentzioaren eragina asko murrizten da".
Eguzkitako kremak
Aste hauetan, eguzkia iritsi da Bizkaia, Gipuzkoa, Araba eta Nafarroara, eta datozen asteetan indartsu ibiliko da. Horregatik, eguzki-kremak ezinbestekoa izan behar du herritar guztientzat, profesionalak gogoratzen duenez. Hala, honetaz jakitun, gero eta leku gehiagok eskaintzen dituzte eguzki-kremak, supermerkatuetan edo farmazietan.
Eguzki-kremetan, funtsezkoa da babes-faktorea (SPF) finkatzea.
Zer alde dago krema batzuen eta beste batzuen artean? Hala bada, eguzki-kremetan, funtsezkoa da babes-faktorea (SPF) finkatzea. "SPF 50 babes-maila edo handiagoa aukeratu behar dugu. Gainera, garrantzitsua da ontzian egiaztatzea UVA izpien aurka ere babesten dutela, larruazala zahartzearen erantzule baitira. Prezioa hainbat arrazoirengatik alda daiteke, batez ere kosmetikotasunagatik (ukimen atsegina, xurgatze azkarra, larruazalean eragin luzeagoa izatea, etab.)”, azaldu du.
Gogoratu beharreko xehetasun garrantzitsu bat da aurpegiko azala eguzkitan dagoela beti, urte osoan. Horregatik, profesional honek eguzki-krema on bat aukeratzearen garrantzia gogoratzen du, eguzkitik babesteko eta, ondoren, krema hori urte osoan botatzeko, ez bakarrik udan. "Aurpegiko larruazala urte osoan egoten da ikusgai, eta, beraz, beti babestu behar dugu SPF 50 eguzkitako kremarekin edo goragokoekin. Horrela, azaleko minbizia izateko arriskua murrizteaz gain, orbanak eta zimur inestetikoak agertzea ere murrizten dugu. Hau da, larruazalaren zahartze goiztiarra saihesten dugu”, kontatu du.
Egunero SPF 50 eguzkitik babesteko krema edo gehiago eman.
Hori dela eta, gaixotasun honen aurka ez ezik, azalaren zahartzearen aurka ere borrokatzeko funtsezko beste gomendio bat da eguzki-krema egokia erabiltzea urte osorako, ez bakarrik udako hilabeteetan eta beroan.
Oinarrizko gomendio horiez gain, badira beti gogoan izan beharreko beste batzuk ere.
"Gogoratu erradiazio ultramorea handiagoa denean eta aire zabalean jarduera gehiago egiten ditugunean urteko sasoi honetan hartu behar diren neurriak: egunero SPF 50 eguzkitik babesteko krema edo gehiago eman; hondartzara joaten bagara, eraman eguzkitakoa, txanoa eta betaurrekoak; eta 12:00-16:00 orduko tarteko orduetan kamiseta erabiltzea komeni da".
Noiz joan behar da dermatologoarengana?
Zainketa guztiak eginda eta azala ahalik eta gehien zainduta ere, batzuetan komenigarria izaten da dermatologoarengana maiz joatea, orbanen aurrean gure azala azter dezaten. Hala ere, aditu horiek bisitatzeko maiztasuna aldakorra izan daiteke herritar batetik bestera.
Zehazki, dermatologoari bisita egiteko maiztasuna hainbat faktoreren araberakoa izango da. “Familian melanomaren bat izan bada (gurasoak/anai-arrebak, hau da, lehen mailako senidea), urtero joan behar da dermatologoarengana. Oro har, komeni da autoazterketa egitea eta medikuarengana joatea, lehen aipatutako alarma-zeinuren bat antzemanez gero", erantzun du Jaime González del Tánago Diagok.
Biziraupen-portzentajeari dagokionez, nabarmentzekoa da kartzinoma basozelularra dela arruntena. “Egunero diagnostikatzen dugu dermatologia-kontsultan, eta pronostiko ona izaten du. Beti lesio lokalizatua denez, erauzketa kirurgikoari esker sendatzen da. Melanomaren kasuan, zorionez, eta kontzientziazio-kanpainei esker, diagnostikoa fase goiztiarrean egin ohi da, bizirauteko pronostiko ona ziurtatuz. Zoritxarrez, kasu batzuetan, pazienteak kontsulta egiten du melanoma aurreratuago dagoenean eta horrek pronostikoa okerragotzen duenean”, azpimarratzen du.
Sentsibilizazio kanpainak
Udaberriko egun hauetan, sentsibilizazio kanpaina desberdinak sortu dira gai honen inguruan eta kanpaina horien bidez, larruazala udan ez ezik, urteko egun guztietan ere zaintzearen garrantzia nabarmentzen da, batez ere eguzkitan jartzen garen egunetan.
Adibidez, prebentzioaren garrantzia bultzatzen duen kanpaina horietako bat Gurutze Gorriak ere egin du, herritar guztiengana iristeko eta geure burua zaintzeko.
Hala, bertatik ere azaldu dutenez, hauek dira zure larruazala babesteko eta azaleko minbizia prebenitzeko jarraitu behar dituzun aholku batzuk: “Erabili zure larru-motarako egokia den fotobabeslea. Gomendagarriena da ohitura horri urte osoan eustea, eta ez udan bakarrik; eguzki-babesa aplikatzen du beti etxetik irten aurretik; eguzkipean egoteko, pixkanaka egin behar dugu, erredurak saihesteko; uretatik irtetean, ondo lehortu, ur-tantek larruazalean luparik ez izateko; eguzki-babeslea bi orduz behin edo bainatu ondoren aplikatu behar da; erabili eguzkitako betaurrekoak; oso garrantzitsua da burua eguzki-izpietatik babestea txanoekin, kapelekin edo zapiekin; kontsultatu talde mediko edo farmazeutikoarekin medikazioren bat hartzen ari zaren, farmako batzuek larruazala eguzkiarekin kontaktuan jartzen baitute eta erredura-indize handiagoa sor baitezakete; kontuz ibili haurren larruazalaren babesarekin. Eguzkitan egon behar badute, fotobabesgailuaz gain, arropa arina eramatea komeni da, ahalik eta gehien estaltzeko”, gomendatu dute.
