Barra azpian errebolber bat dugula ematen dugu arreta hemen”, xuxurlatu du Luisek. Manchester United taldearen txandala jantzita duela, eta erabateko lasaitasunean -ia alferkeria zantzuz-, whiski bat eman dio handik isilpean dabilen bezero bakanetako bati. Goiz erdia da Vila Tabernan. Telebistak egiten duen zarata apurrak girotzen du pixka bat taberna. Ezerk ez du agerian uzten auzo apal horretan, Luisen tabernan, indarkeria-gertakariak ohikoak direnik. Luisek 21 urte ditu eta alaba jaioberria dauka.
“Edozer gauzak eragiten du gatazka. Eta gu hementxe gaude, errespeta gaitzaten lortzen dugu, baina zaila da? Aurrez aurre daukagun kobrantza bulegoan lapurretak izan dira hiru aldiz denbora laburrean, egun-argitan”, kontatu digu. Atzean, ohol batean, jatorriz auzo horretakoa den Chengue Morales Osasunako jokalari ohiaren karikatura bat dago. “Basañez taldean jokatu zuen, bazenekien?”, galdetu dit. Uruguaiko Bigarren Mailako talde horretatik bertatik, Club Atletico Basañezetik, irten ziren beste zenbait jokalari gorritxo ere, Walter Pandiani kasu. Basañez taldearen La Bonbonera zelaiaren silueta dago aurrez aurre, Euskal Erria izeneko auzo honetako dorretxe altu eta grisen aitzinera. Uruguaiko etxebizitza-gune handiena osatzen dute hormigoizko eraikin kalamastra hauek, eta 1.500 familia bizi dira bertan. Indarkeriak estigmatizatuta.
Duela 43 urte, Pedro Fernandez -Luisen aitonak- ireki zuen Vila taberna, Hipolito Irigoyen kalean. Bertan bukatzen zen Montevideo. Eta Bonbonera eta tabernaren artean ez zegoen ezer. Zelai eta larreak besterik ez. Dirudienez, auzoaren izenak berak inguru horretan zeuden lursail eta baserrietan dauka jatorria. Pedrok lehen pertsonan ikusi zuen hiriaren hazkundea: berak eta semeak zerbitzatu zituzten Euskal Erria dorretxeak eraiki zituzten langileen bazkari eta gosariak 80ko hamarkada hasieran, diktaduraren azken proiektua izan zen hartan.
Bloke izugarri handiek osatzen dute egun itxura sobietarra duen inguru hori. Uruguaiko Banco Hipotecario erakundeak eraiki zuen, itxura laukiz eta modu arrazionalean antolatuta (letra eta zenbakiz). Hutsaren erdian eraiki zuten auzoa, Montevideoko biztanleria gorakorraren etxebizitza-arazoak konpontzera bideratuta, eta arrazionaltasun eta bizigarritasuna bermatuko ziela zin egin zuten. Oparotasunaren promesa. Hala eta guztiz ere, Atlantikoaz bestaldeko euskal aberri honetan promesa haiek ezerezean geratu dira azken hamarkadetan. “Auzo gatazkatsu” eta arma-katu errazeko auzo estigma ezarri zaio inguruari, eta albiste txarrak emateko baino ez da agertzen prentsan.
Poliziak ekintza erregularrak egiten ditu; berrogeita hamar bat kide, txakur-patruilak eta helikopteroak baliatuta, blokeak inguratzen dituzte; etxebizitzetan indarrez sartzen dira eta atxiloketa masiboak egiten dituzte. Gero prentsan ematen da gertatutakoaren berri, operatiboaren arrakastaren isla gisa. Nolanahi ere, Poliziak bitarteko polizia-etxe bakarra dauka Euskal Errian, 6.000 pertsona erregistratutako populazioa izanik ere. Auzo honen historian izandako pasarterik beltzenetako baten ondoren ezarri zuten bertan: Santiago Yerle 18 urteko gaztea hil zuten polizia baten tiroek.
GERTAKARI LATZA Hildako gaztea presente da oraindik Euskal Erria auzoko dorretxeetako hormetan; edonon ikus daitezke ez zaitugu ahaztuko dioten pintadak. Izan ere, kalibre ezberdinetako bala-tiro ugariren ondorioz hil zen gaztea. Zaila da argitzea zeintzuk izan ziren lasterka jasotako tiroak eta zeintzuk agenteak akabatzeko baliatu zituenak. Santi lurrean zetzan eta German Montero, 19 urteko laguna, lagun-tzen eta arrastaka eramaten saiatu zen. Haiengana hurbiltzean, agenteak tiro gehiago egin zituen, Santi errematatu eta German sabelaldean zauritu zuen. Tragedia hartan inguruan zebiltzan beste zenbait gazte ere zauritu zituzten. Tiroak auzo osoan entzun ziren, dorretxe handietan bala-hotsen durrunda eraginda, eta kaosa nagusitu zen. Larrialdi-zerbitzuak 300 dei baino gehiago jaso zituen, bizilagunak ingurura hurreratu ziren eta asanbladak antolatzen saiatu ziren, egoera baretzeko asmoz. Agente gehiago agertu ziren. Orduan, bizilagun askok Candelariako asentamendutik dorretxeak zeharkatu eta polizia-garitak erre-tzen hasi ziren mendeku bila.
Gertakari isolatua izan zitekeena, Euskal Erria auzoaren narriadura konpontzeko inflexio-puntu gisa balio zezakeen gertakari hura, azken errematea baizik ez zen izan: Ordutik “gune gorri” izendatu zuen auzoa Poliziak.
