Maite Irastorzak, Ipace Psikologia Aplikatuko taldearekin (Postas kalea, 32) batera, pertsonen ongizatea eta aldaketa lortu nahi ditu bere bizitzako esparru guztietan. Bezeroei aldaketa-prozesuetan laguntzen diete, beren ezagutza-, emozio- eta jokabide-ohituren aldaketa sustatuz. Eta, azken batean, pertsonei beren prozesuan laguntzen diete beren helburuak lortu arte, bakoitzaren bertsiorik onena garatzeko gaituz. Aste honetan, profesionalak gasteiztar guztiei emozioen kudeaketan lagundu nahi izan die, Gasteizko Udalak antolatutako Iparraldeko gizarte-etxean doako hitzaldia eskainiz. Hitzaldian, emozioei, haien ezaugarriei eta funtzioei buruz hitz egin zuen adituak. Eta garunak emozio batzuk edo besteak bultzatzen dituela ulertzen lagundu zuen, “gertaerei buruz egiten ditugun interpretazioek sortzen dituztelako”. “Hau da, gertatzen zaigunari buruz pentsatzen dugunak erabakitzen du sentitzen duguna”. Ildo horretatik, bereziki aipatu zituen emozio positiboak, emozioen garrantzia eta horrek ongizatean dituen ondorioak.

Zer prebentzio-tresna daude?

-Hitzaldian azaldu nuen bezala, oreka emozionalaren zazpi maila daude, eta bereziki azpimarratzen ditut gure emozioen kontzientzia hartzea, emoziook onartzea eta geure buruarekiko autokonpasoa edo maitasuna. Gogoan izan behar dugu ez dagoela emozio onik edo txarrik, bakoitzak bere funtzioa duela. Halaber, zientziak bere eragina erakutsi du gure osasunean (ariketa fisikoa, atsedena, meditazioa, mindfulness, esker ona, adeitasuna, etab.)

Oro har, gaizki kudeatzen ditugu gure emozioak?

-Ez gara emozioen kudeaketa txarrean aritzen, normalean urrundu egiten gara, edo desatsegina sortzen diguten emozioak saihesten ditugu. Emozio ez-hedoniko horiek eta balentzia negatibokoak erreprimitzen ditugu. Baina ez gara konturatzen horrelako emozio bat erreprimitzeak ez duela desagerrarazten. Estali edo isiltzen saiatzen bagara ere, sintoma fisiko eta psikologikoak eragin ditzake.

Askotan, egoera jakin batzuetan, badakigu nola jokatu behar dugun, baina barne eraginaz jokatzen dugu azkenean. Gomendio batzuk, esate baterako, astiro arnastea, hamar arte zenbatzea... Ez dute beti funtzionatzen. Nola jokatu kasu horietan?

-Oso emozio bizia gertatzen denean, hala nola amorrua edo haserrea, gure burmuin emozionala gehiegi aktibatzen da, eta gure burmuin arrazionala inhibitzen da. Batzuetan, gure garunak bi bide horiei egin behar die aurre. Emozio horiek onartzen eta autokontrolerako eta erregulaziorako estrategiak garatzen ikastea bi garun horien arteko loturaren araberakoa da.

Handitu al dira antsietate-kasuak gizarte osoan?

-Psikologiako Elkarte Amerikarrak (APA) iazko abuztuan egindako inkesta batean, 1.787 psikologok parte hartu dute, eta ikusi da asko handitu direla antsietatea eta depresioa duten pazienteen kontsultak koronabirusaren pandemia hasi zenetik, baita esku-hartze psikologikoen eskaerak ere, bideokonferentzia edo telefono bidez. Horren ondorioz, 10 psikologotik hiruk (% 29) adierazi dute pandemia hasi zenetik gaixo gehiagori laguntzen ari direla. Zehazki, depresioaren tratamendu psikologikoan aritzen diren psikologoen %60k adierazi du mota horretako eskaria handitu egin dela, eta antsietatean adituak diren psikologoen %74k adierazi du tratamendu psikologiko horretarako kontsulta gehiago egin direla. Lan-arloko beste datu garrantzitsu bat da buru-nahasteak direla osteomuskularren ondoren lanerako aldi baterako ezintasunaren bigarren arrazoia, eta bosgarren postua betetzen dutela intzidentziari dagokionez, eta antsietate eta egokitze motako nahasteak bereziki ugariak direla.

Nola landu dezakegu antsietatea ez sufritzeko?

-Osasun arloko profesionalaren zeregina da pertsonari ikusmen- edo ekintza-aldaketa sustatzen laguntzea eta egoera bat desblokeatzen laguntzea, ikuspegi eta tresna berriak eskainiz. Pertsonak ekartzen duen defizitaren ikuspegia eta diskurtsoa aldatu behar ditugu, bere baliabide eta indarguneetan oinarritutako ikuspegi batera.

Buru-osasunak bereizketarik gabe eragiten die gizonei edo emakumeei eta adin guztiei, ala profil zehatzagoa dago?

-Osasun mentaleko arazoak izango dira ezgaitasunaren arrazoi nagusia munduan 2030ean. 15 eta 29 urte bitarteko gazteen ia erdiek uste dute osasun mentaleko arazoren bat izan duela, FADeko Gazteen Osasun eta Ongizate Barometroaren arabera (2019. urtea). Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) pertsonen osasun mentalaren funtsezko aldagai gisa identifikatu du generoa. Adibidez, OMEk zehaztu zuen, 2020an, depresioa izan dela munduan ezgaitasun gehien eragin duen arrazoia, eta horrek eragin handiagoa izango duela emakumeengan. Ikerketa Soziologikoen Zentroaren (CIS) arabera, pandemia hasi zenetik gaur egun arte, biztanleen %6,4 osasun mentaleko profesional batengana joan da sintomaren bat dela medio. Portzentajerik handiena antsietateagatik da (%43,7), eta depresioagatik %35,5. Osasun mentaleko zerbitzu horietara joan diren pertsonen bikoitza baino gehiago emakumeak dira. Antsietatearen kasuan, azterlan horrek berak dioenez, pertsonen %15,8k adierazi zuen izu-edo antsietate-krisiaren bat izan zuela, emakumeen %22k. Antsietate-krisi horien ondorioz, elkarrizketatutako pertsonen %66,7k aldatu egin du ohiko bizitza; hau da, biztanleen %10,5ek, emakumezkoen %14,8k.

Etxean gure familiarekin edo lagunekin hitz egiteak sintomak arindu ditzake?

-Beti da garrantzitsua gure inguruan entzuten gaituzten pertsonak izatea, eta idealena da pertsona bakoitzak bere emozioak erakuts ditzala ulertzen duen eta lasaigarri gisa balio dion edozein pertsonarekin. Baina, egia esan, ez dugu beti lagun hori eskura izaten solaskide gisa laguntzeko, edo beldur gara gu askatasunez adierazteko, epaituak izateko beldurrez. Hori nahikoa ez bada, osasun-profesional bati laguntza eskatzea ere aukera gomendagarria da, gertatzen zaigunari buruz aktiboki entzuteaz gain, gure emozioak kudeatzeko teknikak irakatsiko baitizkigu, eta, aldi berean, gure emozioak antolatzen lagunduko digu, emozio horien zergatia ulertzeko.

Gizartean emozio berri baina partekatua da ziurgabetasuna. Hura kudeatzen ikasten ari gara?

-Kontrolatu ezin den zerbait gertatzen denean nagusi den emozioa beldurra da (aurreikusi ez den zerbait gertatzeko beldurra, buruan duguna gertatzeko beldurra, ondorio jakin batzuen beldurra). Beldurrak energia asko kontsumitzen du, gure helburuetara bideratzean gure ziurgabetasuna erregulatzeko modu bat da. Azken finean, kontrolatu ezin diren gauzak daudela onartzea.

Duela gutxi, Nazio Batuak txosten bat argitaratu zuen, covid-19aren ondorioz buruko gaixotasunen “krisi masiboa” gertatuko dela zehazten zuena. Zer iritzi duzu horretaz?

-Krisi honek buru-osasunari eta gizarte osoen ongizateari asko eragin die, eta bi elementu horietaz lehenbailehen arduratzeak lehentasuna du. Pandemiaren ondorioek ondorio sakonak dituzte osasun mentalean, eta etorkizunean ere izaten jarraituko dute. Osasun mentala sustatu, babestu eta zaintzeko gizarte osoa aintzat hartuko duen ikuspegia aplikatzeak ondorioak gutxitzen eta aurre egiten lagunduko digu. Era berean, gizarte-kohesioa, elkartasuna eta arazoei aurre egiteko, bakardadea murrizteko eta ongizate psikosoziala sustatzeko metodo osasungarriak indartzeko ekintza komunitarioak bultzatu beharko lirateke.

Erresilientzia modan jarri da orain.

-Niri gustatzen zait esatea erresilientzia ez dela zoritxarrari aurre egitea berarekin nabigatzea baizik. Erresilientzia duten pertsonak portaera proaktiboa dutenak dira, ez dute gauzak gertatu arte itxaroten, aurrea hartzen dute, erabakiak hartzen dituzte, etorkizunaren ikuspegi baikorra dute, emozio positiboak adierazten dituzte, umorea erabiltzen dute eta beren baliabide pertsonaletan konfiantza dute.

Zer kasu hartzen dituzu zure klinikan?

-Depresio- eta antsietate-nahasteak eta larritasun- edo izu-krisiak dira tratatzen ditugun kasu gehienak. Gure esku-hartzea aurrez aurreko edo lineako elkarrizketa batekin hasten da, pertsona horren egoera eta nola bizi den jakiteko. Datu horiekin, eta azterketa- eta balorazio-fase baten ondoren, pertsonarekin ibilbide-orri bat ezartzen dugu, bete beharreko helburu batekin: ongizatea berreskuratzea. www.ipacesl.es. Bezero askok gure sare sozialetan aurkitzen gaituzte Ipace Psikologia Aplicada izenarekin, eta laguntza eskatzen digute: (linkedin, Instagram eta facebook). l