- Isabel del Blancok etxetik irten berria zuen eguerdian, arratsaldeko seietan telefono-dei batek bere lasaitasun guztia hankaz gora jarri zuenean: Santurtzin zuen etxea ijito etniako familia batek okupatu zion. “Horretan pentsatzen dut oraindik, eta dardarka jartzen naiz”, gogoratzen du bi urte geroago DIARIO DE NOTICIAS DE ALAVA egunkarian. Bere kasua ez da isolatua. Egunkari honek eskura izan dituen datuen arabera, iaz Ertzaintzak 223 salaketa jaso zituen etxebizitzak usurpatu eta etxeetara indarrez sar-tzeagatik, hau da, %19 gehiago, 2019rekin alderatuta.

“Ama eta aita hil ondoren oinordetzan hartutako etxean sartu ziren okupak. Ez nintzen han bizi, baina ilobak noizean behin lo egiten zuten bertan, eta ni egunero joaten nin-tzen nire etxetxetxoa zaintzera”, gogoratzen du. Hori zen bere eguneroko errutina, baina 2019ko irailaren 2an familia batek hartu zuen bere etxea: “Jakin orduko korrika joan nintzen; leihoan aurkitu nituen nire etxea okupatu zutenei. A zelako amorrua eta inpotentzia! Ez dakit nondik atera nuen ausardia, baina denetarik esan nien”, kontatu du. Kasu zehatz honetan, herritarren parte-hartzeak eta elkartasunak funtsezko eginkizuna bete zuten; izan ere, hedabideen eta herritarren presioari esker, okupek etxebizitza horretatik alde egin zuten bi hilabete geroago. Eta kasu hau Bizkaian gertatutako mediatikoenetako bat izan arren, ez da bakarra. Eusko Jaurlaritzako Segurtasun Sailak emandako datuen arabera, Euskadin, bizilekua usurpatu eta etxeen-bortxatzearen kopuruak gora egiten jarraitzen du: 2018an, Ertzain-tzak 129 atestatu egin zituen usurpazioz eta 64 etxeen-bortxaketaz. 2019an, 131 salaketa jarri ziren usurpazioagatik eta 57 etxebizitzetan indarrez sartzeagatik, eta 2020an 223 kasu jaso dira (71 etxebizitzan indarrez sar-tzeagatik). Baina, zein da usurpazio baten eta bizilekuan indarrez sartzearen desberdintasuna? Honela azaldu du Carmelo Martínez Sarobe Arabako Euskal Poliziaren intendente nagusiak: “Bizilekua usurpatzea eta indarrez sartzea erabat desberdinak diren bi delitu dira. Lehenengoan, okupak bizileku ez den ondasun higiezin batekin egiten da, inor inoiz bizi izan ez den edo, gutxienez, gaur egun bizi den ondasun higiezin baten jabetza hartzen du. Beraz, ez da inoren bizilekua, eta haren okupazioa usurpazio-delitu baten ondorio da. Adibide gisa; Olarizun okupatzen ari diren etxebizitzak”, azaldu du eta jarraitu du: “Bizilekuan indarrez sartzearen delituan, aldiz, etxebizitza norbaiten bizilekua da. Adibidez, oporretara joaten garenean gertatzen da, eta itzultzean norbaitek etxea bere bizileku bihurtu du”.

“Norena da etxe hori?”, horixe da poliziak egiten duen lehen galdera, etxebizitza okupatu berri baten berri emateko dei bat jasotzen duenean. Euskal Herriko Poliziak erabiltzen duen modus operandi desberdina da bi delituetan. Lehenengoan, polizia etxebizitzaren edo higiezinaren barruan sartu ahal izateko, agindu judizial bat behar da; beraz, prozesua luzatu egin daiteke, kasua instruitzen duen epaileak jasaten duen lan-kargaren arabera. Hala ere, bizilekuan indarrez sartzearen delituan, eta gertaeren larritasuna dela eta, Konstituzioak aukera ematen dio Ertzaintzari etxebizitzara indarrez sartzeko, berriro ere ordenari dei egitek. “Nahiz eta okupatutako pertsonak etxebizi-tza horretan bizi izan, jabearen bizilekua ere bada. Beraz, salatzailearen bizileku dela egiaztatzen dugunean, okupatzailearekin harremanetan jar-tzen gara, urratzen ari den legeaz eta leporatzen zaion delituaz ohartarazten diogu, eta, bere kabuz ateratzen ez bada, indarrean sartzen gara ordena berrezartzeko eta aurreko okupazio-egoerara itzultzeko”. Ondoren, prozesuak epaitegian jarraitzen du, bizilekuan indarrez sartzearen delituagatik. Delitu hori, gehienetan, larriagotu egiten da beste lapurreta-delitu batekin (askotan, eta polizia horren bertsioaren arabera, okupek etxebizitzan bertan lapurtzen dute). Delitu hori delitu larritzat jotzen da, eta, gaur egun, espetxe-zigorra du: etxebizitza bat okupatzea sei eta bi urte arteko espetxe-zigorra du. Gainera, gaiztakeria hori egiteko indarkeria edo larderia erabiltzen bada, zigorra urtebetetik lau urtera igoko da. Eta okupazio-kasu bakoitzean poliziak, eta ez epaileak, ordena berrezarri behar izan dezan, poliziari deitu ondorengo lehen minutuak funtsezkoak dira: egiaztatu beharko da okupatutako etxebizitzak jabea duela (nahiz eta bigarren etxebizitza izan, nahikoa da jabea noizean behin etxebizitza horretara joatea eta barruan objektu pertsonalak eta argia eta ura izatea jabea bertara joaten dela egiaztatzeko). Hori dela eta, Poliziak, gertakarien lekura iritsitakoan, auzokideekin hitz egin beharko du eta lekukotzak lortu beharko ditu, etxebizitza hori okupatuei ez dagokiela defendatzeko. Hala ere, polizia gertaeraren lekura joan eta ez badu lortzen etxeak jaberik baduela frogatzea, kasua judizializatu egingo da eta, beraz, ezin izango dira indarrez sartu okupak kalera botatzeko.

18 eta 39 urte bitarteko nazionalitate espainiarra. Arabako Ertzaintzaren lurraldeko-buruak azaldu duenez, okupatuen %65 espainiar nazionalitatekoak dira, %18 marrokiak eta %7 aljeriarrak (nazionalitate gehienak). Gainera, okupen %69a gizonak dira, eta %31a emakumeak. Ez dira beti familiak sartzen, askotan pertsona bakar bat edo bi sartzen dira (elkar ezagutu beharrik gabe) eta adin-tarteari dagokionez, %66a 18-39 urtekoei dagokie eta beste %21a 40-59 urte bitartekoei. “Ohikoena da baliabide ekonomikorik gabeko nazionalitate espainiarra duen gizona izatea”, dio. Hala ere, eta ildo horretatik, Carmelo Martínez Sarobek ere onartzen du pikareska-kasuak gertatzen direla; etxebizitza batera sartzen diren okupak, gero alokairuan emateko, hain zuzen ere. Kasu horietan, ohikoena da bizilekurik ez duten etxebizitzetara sartzea, usurpazio-delitu bat egiteko, eta, hala, espazio horretan hilabete batzuk geratzeko aukera bermatzea: “Normalean etxe bat hartzen duena pertsona profesionala da, non sartzen den ikertzen duena, eta etxebizitza batean sartzen denean, bertan inor ez dela bizi pentsatuz egiten duena, bizileku-bortxaketaren delitua ez egiteko”, ondorioztatu du.

Datuak. Eusko Jaurlaritzako Segurtasun Sailak emandako datuen arabera, Euskadin, bizilekua usurpatu eta etxeen-bortxatzearen kopuruak gora egiten jarraitzen du: 2018an, Er-tzaintzak 129 atestatu egin zituen usurpazioz eta 64 etxeen-bortxaketaz. 2019an, 131 salaketa jarri ziren usurpazioagatik eta 57 etxebizitzetan indarrez sartzeagatik, eta 2020an 223 kasu jaso dira.

“Bizilekua usurpatzea eta indarrez sartzea erabat desberdinak diren bi delitu dira. Lehenengoan, okupak bizileku ez den ondasun higiezin batekin egiten da, inor inoiz bizi izan ez den edo, gutxienez, gaur egun bizi den ondasun higiezin baten jabetza hartzen du. Beraz, ez da inoren bizilekua, eta haren okupazioa usurpazio-delitu baten ondorio da. Adibide gisa; egun, Olarizun okupatzen ari diren etxebizitzak. Bizilekuan indarrez sartzearen delituan, aldiz, etxebizitza norbaiten bizilekua da. Adibidez, oporretara joaten garenean gertatzen da, eta itzultzean norbaitek etxea bere bizileku bihurtu du”.

“Nahiz eta okupatutako pertsonak etxebizitza horretan bizi izan, jabearen bizilekua ere bada. Beraz, salatzailearen bizileku dela egiaztatzen dugunean, okupatzailearekin harremanetan jartzen gara, urratzen ari den legeaz eta leporatzen zaion delituaz ohartarazten diogu, eta, bere kabuz ateratzen ez bada, indarrean sartzen gara ordena berrezartzeko eta aurreko okupazio-egoerara itzultzeko”.

223

Iaz Ertzaintzak 223 salaketa jaso zituen etxebizitzak usurpatu eta etxeetara indarrez sartzeagatik, hau da, %19 gehiago.