- Cesar San Juan Euskal Herriko Unibertsitateko Gizarte Psikologia Saileko irakasle titularra da. DMS Nazioarteko Zentroko zuzendaria eta Delinkuentzia, Marjinaltasun eta Gizarte Harremanetarako Euskal Unibertsitate Sistemaren Taldeko ikertzaile nagusia ere bada. Eusko Jaurlaritzako Segurtasun Sailaren datuak kontuan izanda, kriminalitate-datuak jaitsi egin direla ziurtatzen du, konfinamenduan bizi izandako ondorio gisa. "Kriminalitatea fenomeno konplexua da, eta eszenatoki askotan ager daiteke", dio, hala ere.
Duela gutxi, Ertzaintzak aurtengo delitu-datuak eman ditu, iazkoekin alderatuta. Datu horietan guztietan ikusten da, oro har, Euskadiko kriminalitatea jaitsi egin dela. Aurreikus zitekeen duela hilabete batzuk bizi izandako konfinamenduagatik?
-Kriminalitatea fenomeno konplexua da, eta eszenatoki askotan ager daiteke. Hala ere, hiriko espazio publikoan egindako delituek behera egingo zutela aurreikusi zen, logikoa denez. Ildo horretan, familiaren testuinguruan, batez ere alkohol-kontsumoa edo pilaketa bezalako arrisku-faktoreak dituzten etxeetan, gatazkak areagotu egingo zirela ere aurreikusi genuen.
Esan bezala, tratu txarrak areagotu dira familietan. Euskadin 764 izatetik 816 izatera pasatu dira. Araban handitu da gehien, 108 kasutik 121era. Konfinamenduak okerrera egin du kasu horietan?
-Hori da, esan dizudan bezala, aurreikus zitekeen delituen gorakada hori familian. Eta ez dezagun bakarrik genero-indarkerian pentsatu. Bi biktima-profil daude bereziki ahaztuta, bai konfinamendu-aldian, bai beste edozein garaitan. Adin txikikoei buruz ari naiz, haien beldurrak, erruduntasun-sentsazioak eta adin txikikoak zailtasun horretan eragiten baitute. Bestalde, adineko pertsonen kasuan, tratu txarren zenbatespen errealik ez izateak, beren kabuz mugitzeko ezintasunagatik eta sinesgarritasun gutxi ematen zaielako salaketa gutxi egoteak, fenomeno hori ere ia ikusezina izatea ekarri du. Horregatik, garrantzi-tsua da gainerako gizarteak zaindari informalak esan genezakeenaren papera onartzea, eta inguruko etxean zerbait ondo ez doala susmatzen dugunean salatzea.
Hilketak aurreko urteko kopuru berean mantentzen dira, bi kasutan. Zer balorazio egiten duzu datu horri buruz?
-Bistan da hilketa oso delitu larria dela eta, zorionez, Euskal Herriko hilketa-tasa munduko baxuenetakoa da. Ikuspegi horretatik, ez luke zentzu handirik izango urte batetik bestera balorazioak egiteak, urteko fluktuazio-kasu gutxi ba-tzuk besterik ez baitira aurkituko. Horrelako delituetan, ohiz kanpoko zoritxarrik gertatzen ez bada, epe luzeagoetan aztertu behar da haien bilakaera, joera-aldaketaren bat ikusi ahal izateko.
Uste duzu, oro har, koronabirusak zerbait aldatu duela Euskadiko kriminalitatean?
-Delitu-tipologia bakoitzaren azken hamarkadako bilakaera aztertzerakoan, ikusiko dugu konfinamendu-aldietan aldaketa eta kontingentzia oso nabarmenak hautemango direla; beherantz, espazio publikoan egindako delinkuentzia, esaterako, eta gorantz, familia barruko indarkeria-kasuak eta ziberkriminalitatea. Nolanahi ere, birus horri borroka irabazten goazen heinean, badirudi espero daitekeela delitu-estatistikak ohiko adierazleetara itzuliko direla, edo behintzat aurreikus daitezkeenetara.
"Koronabirusari borroka irabazten goazen heinean, badirudi espero daitekeela delitu-estatistikak ohiko adierazleetara itzuliko direla"
"Delitu-tipologia bakoitzaren azken hamarkadako bilakaera aztertzean, aldaketa nabarmenak ikusiko ditugu"
