- Patxi Chocarro arkitektoa aukeratu dute Euskal Herriko Arkitektoen Elkargo Ofizialeko presidente. 2017tik Nafarroako ordezkari- tzaren arduraduna, Chocarro Euskal Herriko organo ofizialaren buru izango da. Iruñean jaio zen 1954an, eta 1980an lizentziatu zen Nafarroako Unibertsitatean eta proiektu ugari garatu ditu. Hona hemen adibide batzuk: Nasuvinsaren bulegoak eta etxebizitzak San Jorgen (Iruñea), San Andres errotaren birgaitzea (Villava-Huarte), Munduko Parkea (Iruñea), Artaxoako Zerrendako PERI edo Erriberriko Zentro Historikoaren Plan Berezia. DIARIO DE NOTICIAS DE ALAVA egunkari honetan aitortzen duenez, "gogo eta ilusio handiz" iristen da kargura. Bere helburu nagusietako bat da, hain zuzen, arkitekturaren mundua herritarrei hurbiltzea, gizarteak ezagutu dezan arkitekturak eta lanbide horrek herritarrei, hiriei eta auzoei dakarkien guztia. Hala ere, aitor-tzen du bere gain hartzen duela kargua sektorearentzat une delikatuan, izan ere, aitortzen duenez, 2008ko krisialditik ari da sektore hori ahultzen. Arazo honen konponbidea aztertua du eta ez du bere eran-tzuna zalantzan jartzen: "Zalantzarik gabe, eraikitako parke erraldoiko etxebizitzak zaharberritzea, energiari dagokionez eraginkortasun gutxikoa bada ere, funtsezko oinarria da", dio.

Zer suposatu du zuretzat Euskal Herriko Arkitektoen Elkargo Ofizialeko dekano berria izenda-tzeak?

-Orain arte EHAEOren Nafarroako Ordezkaritzako presidente izan naizenaz gain, beste erantzukizun bat da. Orain, nafar euskaldunaren dekanoa naizenetik, ardura hori gogoz eta ilusioz hartzen dut. Nire ustez, funtsezkoa da gizarteak arkitektoen jarduera profesionalak ematen dion guztia ezagutzea.

Izendatu ondoren, eginkizun nagusietako bat lanbideari duintasuna ematea eta gizartearen aurrean balioa handitzea izatea nahi du. Urte hauetan balioa galdu duela uste duzu?

-Horrela da, gizarteko ia sektore guztien jardueraren zati handi baten debaluazioa 2008az geroztik gertatu da. Arkitektoei modu mingarrian eragin digu kasu askotan. Paradoxikoki, arkitektoek beren zeregin profesionalean onena ematen jarraitu dute, eta, hala ere, emaitza prekarizazio nabarmena da. Gure prestakuntzagatik, bokazio-talde oso arduratsua gara, hau da, gure lanaren emaitza ona lehenesten dugu, ordainsari desegokiak izanda ere.

Nola lortu nahi duzu helburu hori?

-Lanbideak erakutsi behar du bere lanak gizarte osoaren ongizatea lor-tzeko duen garrantzia. Gaur egun, krisi existentziala dago herritarrengan, eta berrikuntza-irtenbideak eman behar ditugu ezagutzera: formalak, teknologikoak, hirigintzakoak eta ingurumenekoak. Arkitektura onak energia-eraginkortasuneko eta jasangarritasuneko irtenbideak dakartza berekin, hau da, gure jardueraren erantzukizuna. Errebalorizazioari dagokionez, beharrezkoa da Arkitektura Lege bat (gaur egun idazten ari dena), eraikitako gertakaria duen garran-tzi sozialarekin tratatuko duena. Gaur egun, arkitektura-proiektuen deialdietan, administrazioak bere agirietan baxu ekonomiko suntsi-tzaileak onartzen ditu. Hori dela eta, ez du proposamen arkitektonikorik onena irabazten, merkeena baizik. Kontraesan hori administrazioaren aurka doa, hau da, gizartearen aurka. Horrek, gainera, eragina du sektore pribatuak egiten dituen kontratazioetan, beherantz.

Adibidez?

-Jarriko dizudan adibidea oso argigarria da: enplegu publikorako oposizioen deialdi batean kalifikazio txar nabarmena lortzen duen oposiziogileetako bat: nik hitzartutakoaren erdia kobratuko dut. Eta epaimahaiak oposiziogile txar hori onartzen du, baina oso merkea, kalifikaturik hoberenaren ordez. Hori, harrigarria iruditzen zaiguna eta aberrazioa dena, etengabe gerta-tzen da administrazioarentzako proiektuen deialdietan.

Orduan, sektoreak bizi duen egoera oso larria dirudi.

-Bai, egoera larria da sektore osoarentzat. Hala ere, arkitektoen sormen- eta berrikuntza-gaitasunarekin hornitu behar gara.

Konfinamenduan arkitektoen bulegoak itxi ziren?

-Konfinamenduan jarduera ahuldu egin da, baina ez modu esangura-tsuan. Galera hori nabaritzen hasiko da 2020ko amaieran, eta garran-tzitsuago 2021ean. Kontuan hartu behar da proiektu baten garapen-prozesuak, izapideak eta obra luzeak direla, eta 2020ko lanean pandemia baino lehen hasitako prozesuak garatzen ari direla.

Eta normaltasun berrira itzuli ondoren, nola berraktibatu da?

-Trantsizio batean jarraitzen dugu, baina argi dago oraindik ez dagoela berraktibaziorik.

Nola lagundu dakioke sektoreari?

-Sektorea suspertzea gizartea suspertzea da. Zalantzarik gabe, eraikitako parke erraldoiko etxebizi-tzak zaharberritzea, energiari dagokionez eraginkortasun gutxikoa bada ere, funtsezko oinarria da. Birgaitze horrek auzoak, herriak eta hiriak hartzen ditu, eta funtsezkoa da Europako ekonomia suspertzeko, birgaitzearen bidez gure inguruko klima-larrialdiaren ondorioak neurtuz.

Zer fakturazio-jaitsiera aurreikusten dute sektorearentzat, koronabirusak eragindako krisiaren ondoren?

-Sektorearen fakturazio-beherakada aldakorra da oraintxe bertan, baina epe ertainera %40koa izatea zifra errealista da.

Krisi berri honek ere etxebizitzaren kontzeptua birpentsarazi du. Laguntzen ari zaizue?

-Krisi honek zalantzan jarri du egungo etxebizitza kolektiboaren eredua. Hori erronka bat da arkitektoentzat, baina baita administrazio publikoarentzat ere, araudi berriak malgutu eta egokitu behar baititu.

Uste duzu datozen hilabeteetan etxebizitza gehiago eraikiko direla arrazoi horrengatik?

-Etxebizitza berriak eraikitzeko erritmoa ez da handituko egoera hori dela eta. Etxebizitza horiek birpentsatzen laguntzen dute.

Elkargoak hainbat proposamen egin zizkion Administrazioari errehabilitazioa dokumentu zabal eta landu batean lortzeko. Eran-tzunik jaso al duzue?

-EHAEOren Arabako Ordezkari-tzak ez du erantzunik jaso bere garaian entregatutako dokumentuei dagokienez. Harrigarria da hori, hirigintzan diharduten udal-teknikarien eta hiriko Arkitektoen Elkargoaren artean komunikazio arinagoa izatea komeni baita. Hala ere, 21 Zabalguneko deia jaso zen, Gasteizko auzoak birgaitzeko Plan baten lehen fasea egiteko lehiaketa baten oinarrietan laguntzeko. Espero dugu ekimen honek jarraipena izatea eta Arkitektoen Elkargoak hiria berritzeko ideiak eman ahal izatea.

Zer proposamen egin zenituzten edo egingo zenituzkete Arabako lurralderako?

-Eredua aldatzea proposatu zen. Garapen jasangarria lortzeko, beharrezkoa da gehiago ez haztea (lurzoru berrien hedapenari eta okupazioari dagokienez), datozen urteetan, eta, beharrezkoa denean, barrurantz haztea, asmo handiko birsorkuntza-operazioekin. Helburua kokaleki trinkoagoak lortzea izango litzateke, ondare urbanizatu eta eraikiari balioa ematea, autoaren erabilera minimizatzea eta, azken finean, ikuspegi sozio-ekonomikotik kohesionatuagoak diren herriak sortzea.

Aldaketa honek kudeaketa handia suposatuko luke, ezta?

-Bai, eredu aldaketa horrek kudeaketa lan handia eskatzen du, pertsonak bizi eta lan egiten diren tokietan esku hartu beharko baita. Birgaitze-plan berezietako hirigintza behar dugu, auzo berrietarako plan partzialetakoa baino gehiago. Horretarako, Arabako lankideek behin eta berriz eskatu dute bere garaian garrantzi handia izan zuten errehabilitazio-elkarteak berreskuratzeko eta indartzeko: Arich Gasteizen eta Arabarri probintziako gainerako gune historikoetan.

Beste irizpideren bat aldatu da koronabirusaren ondorioz?

-Ez. Esan bezala, etxebizitzak birpentsatzea funtsezkoa da. Malguagoak izan behar dute. Hainbat fun-tziora egokitu behar dira. Lana, aisia eta atsedena hainbat lekutan garatu izan ditugu tradizioz, batez ere klima onberagoak eta ohitura zabalagoak dituzten Mediterraneoko herrialdeetan. Orain gertatu zaigu, eta berriro tokatu dakiguke, funtzio horiek guztiak etxebizitzan egitea.

Nola prestatzen du Elkargoak krisitik ateratzea?

-Elkargoak administrazioarekin lankidetzan jardun behar du Bruselatik Espainiara iritsiko diren laguntza handiak eraginkortasunez bideratzeko. Gure sektorean, funtsean, beharra bertute bihur-tzea, hau da, ekonomia suspertzea birgaitzearekin, larrialdi klimatikoari aurre eginez.

Zer deritzozu Gasteizko Alde Zaharreko zenbait jauregiren kontserbazio-egoerari?

-Nolabaiteko tristura sortzen du Gasteizko hirigune historikoaren hiri-bilbea hain baliotsua izanik, eraikin onenetako batzuk abandonatuta eta erabilerarik gabe daudela ikusteak. Beharrezkoa da birgai-tzearen aldeko apustu garbia egitea eta ondare hutsaren erabilera ematea, edo ondare hori kudea-tzea, ondare hori babestea bermatuko duten eragiketa publiko-pribatuak eginez, hondatzea itzulerarik gabeko puntu batera iritsi aurretik. Auzo bat bizirik dago eraikinak erabiltzen ari direnean, eta hori bereziki garrantzitsua da dimentsio eta eraikuntza-ezaugarri hobeak dituztenentzat. Gainera, Hirigune Historiko baten ingurumen-kalitatea eta nortasuna ondare eraikiari balioa emanez lortzen dira. Apustu hori ezinbestekoa da Alde Zaharrarentzat.

Etxebizitzez gain, etxebizitzen birgaitze energetikoa ere bizi-kalitatea hobetzeko aukera bat da. Zer iritzi duzu Koroatzeko etxebizitzen birgaitze energetikoari buruz?

-Ideia ona dirudi, baina ez du izan espero zen arrakasta. Arabako nire lankideek esan didate ideia goitik behera sortu zela, herritarrei galdetu gabe zein diren haien benetako beharrak. Oso garrantzitsua da herritarren ikuspuntua entzutea; bestela, hautematen ez dituzten arazoei irtenbideak ezartzeko arriskua dago. Horixe da, hain zuzen ere, lehen aipatu dugun errehabilitazio-gizarteek egin beharreko kudeaketa-lana.

"Elkargoak administrazioarekin lankidetzan jardun behar du (diru laguntzak direla eta)"

"Eredu aldaketak kudeaketa lan handia eskatzen du, bizi den lekuetan esku hartu beharko baita"

"Tristura sortzen du Gasteizko hirigune historikoak erabilerarik gabe daudela ikusteak"