Euskara lehen aldiz eta betidanik

Euskara bide desberdinetatik ikasi dute, baina gaur puntu berean daude: hizkuntza horrekin bizitzeko nahiaren puntuan, hain justu. Betidanik gogoan izan dutenentzat, txikitatik bidelagun duen hizkuntza da, munduarekin harremanak izateko modua egituratzen duena.

Bertan sartu berri direnentzat erronka berria da, aurkikuntzaz, zalantzaz eta garaipen txikiz betea. Kontraste horrek –betiko hiztunaren naturaltasunaren eta etorri berriaren begirada berriaren artekoa– erakusten du euskarak zein neurritaraino jarraitzen duen izaten askotariko ibilbideak hartzen dituen lurraldea.

DIARIO DE NOTICIAS DE ALAVA egunkariak bi gazte elkarrizketatu ditu: bata, berriki hizkuntza ikasi duena, eta bestea, bere bizitza eta errutina umetatik euskararik gabe ulertzen ez duena.

Usoa Alberdik odolean darama euskara: txikitatik etxean ikasi zuen modu naturalean, familian euskaraz komunikatzea nahi zuten gurasoen lanak gidatuta. Hori dela eta, berarentzat, euskara ez da erronka bat, baizik eta mundurako pentsatzeko, sentitzeko eta munduarekin erlazionatzeko erabiltzen duen hizkuntza. Victoria Zarco, berriz, duela urte gutxi hasi zen euskara ikasten, bikotekidearen hizkuntza partekatu eta bertako kulturarekin konektatzeko nahiak bultzatuta.

Usoaren ustez, euskara ez da komunikabide bat soilik, baizik eta pentsatzeko eta sentitzeko bere modu naturala. Edozein egoeratan erabiltzen du: familian, lagunekin, lanean, kalean edo dendetan, bere egunerokotasunaren parte da. Victoriak, aldiz, euskara ikasteak bere eguneroko bizitzan dituen eraginak nabarmentzen ditu: pentsatzeko eta harremanak izateko modu berriak eman dizkio, literaturaren eta musikaren bidez euskal kulturarekiko kidetasun eta sarbide zentzua.

“Etxean ikasi nuen, konturatu barik, gurasoen eta zaintzaileen ahotik. Aita azkoitiarra eta ama elgoibartarra ditut, gazterik Bilbora etorriak lanera eta bizitzera, eta nebak eta biok euskara jakiteaz eta euskaraz komunikatzeaz sutsuki arduratu ziren, besteak beste gure auzoko umeen artean gaztelania zelako nagusi eta guk gure ama-hizkuntza balioestea, erabiltzea eta etxera ez mugatzea oso garrantzitsua, ezinbestekoa, iruditzen zitzaielako”, kontatzen du Usoak.

“Esan bezala, euskaraz berezkoa dut, betidanik izan dut ahoan; eta betidanik argi, halaber, erabili eta zabaldu beharrekoa dugula. Aitak, bereziki, kezka handia zuen ingurune erdaldunak ez ote gintuen erdaldunduko; ahalegin handia egin zuen euskara behar bezala ikasi eta maita genezan, ez geniezaion bizkarra eman, nolabait esatearren. Txikitan, neba eta biontzat astuna zen oso gizona, kar-kar, baina orain izugarri estimatzen diogu, baita amari ere, gure hizkuntzaren eta gure barne-aberastasunaren alde urteetan egin zuten lan etengabea”, gaineratzen du. Hori dela eta, berarentzat euskara ez da zaila, naturala baizik; gainera, gozatu egiten du etengabe ikasten eta aberasten.

BALORAZIOA

“Dena den, zerbait esatearren, literatura batzuetan, kar-kar, baina hizkuntzagatik beragatik baino, estiloagatik edo idazkeragatik edo istorioagatik beragatik...”, baloratzen du. Hala, euskaraz bizitzen “ni neu sentitzen naiz”, dio. “Pertsonok pentsatzen eta sentitzen duguna, pozten eta kezkatzen gaituena, amesten eta irrikatzen duguna... nork bere barneko mundua sentitzen duen hizkuntzan adierazi ahal izatea kanpoko mundura, hitz eta esamolde berekin... Ez dut uste benetan zu zeu sentitu ahal izateko modu oinarrizkoagorik dagoenik”. Euskararen etorkizunari dagokionez, azpimarratzen du “ezkortasuna saihesten ahalegintzen banaiz ere, euskara jasaten ari den erasoak ikusita, euskaldunon hizkuntza-eskubideen aurkako ekintza gero eta ugariagoak eta, are gehiago, sistematizatzen hasiak ere... kostatu egiten zait etorkizunari itxaropenez begiratzea”.

“Euskararen normalizazioa ez da euskal herritarron kapritxoa, batzuek jendartean uste hori zabaltzeko ikaragarrizko ahalegina egin eta egiten duten arren, baizik eta Euskal Herrian euskaraz bizi ahal izateko modu bakarra, eskubideaz gain. Beraz, agenda politiko eta sozialean horren errespetu eta bermerako behar besteko indarrik egin ezean, jauzi itzela egingo dugu lehenaldira; nahiz eta duela ez hainbeste debora ezinezkoa zela pentsatzen genuen, bai hemen bai munduan gertatzen ari diren beste kontu asko eta asko bezala. Dena den, esan bezala, herri erresilientea gara, eta ez gaude nor bere etxean negarrez. Espero dut abenduaren 27an euskaltzaleok Bilbon batuko gaituen Pizkundea horren isla garbia izatea”.

IKASLEA

“2022an nire bikotekidea ezagutu nuen eta, geroztik, bere hizkuntza partekatu nahi nuela jakin nuen. Garai hartan El Hierron (Kanariar Uharteak) bizi zen, eta han zaila zen euskara ikastea. Beraz, nire kabuz hasi nintzen, hiztegia aztertzen eta nire etxea paperez betetzen objektuen izenekin: labea, atea, mahaia… Gainera, nire bikotekideak esaldi batzuk erakusten zizkidan. 2024an Gasteizera joan nintzen bizitzera eta AEKn hasi nintzen modu formalean euskara ikasten”, kontatzen du Victoriak. 

Hizkuntza bat ikastea ez da erraza, baina irmotasunez eta diziplinaz lor daiteke, dio Victoriak. Bere ustez, zailena euskara ikasten denbora osoa ezin ematea izan da, ikasketak lanarekin uztartzen dituelako.

“Aldi berean lan egitea eta ikastea da niretzat zailena. Hizkuntza bat ikasteak denbora eskatzen du baina egunerokotasunean hainbeste ardura daude, ez dela beti erraza denbora hori ateratzea”, dio. Bere konstantzia eta gainditze istorio horietakoa da berea. Jaiotzez Malagakoa, maitasunak Euskadira ekarri du duela ez asko, eta hemen hasieratik saiatu da euskaraz komunikatzen. “Batez ere bikotekidearekin eta familiarekin hitz egiten dut euskaraz. Beraiek euskaldunak dira eta euskararen militanteak dira eta horri esker nire euskara ikaskuntza askoz ere azkarrago doa. Etxetik kanpo ere erabiltzen dut. Auzoko azokan eta liburutegian,... Euskaraldiaren txapa zidatenetik, beti euskaraz hitz egiten didate eta hori ere bai neure burua askatzen eta etxetik kanpo hitz egiten lagundu dit”, ondorioztatzen du Victoriak.