Arabako Batzar Nagusiek, UPV-EHUko Ituna Ekonomia Itunaren Dokumentazio eta Ikerketa Zentroak 1878 eta 1981 urteen artean Arabako foru aurrekontuen bilakaera historikoa berreraikitzeko azterlan bat egingo dute. “Gaur egungo zerga- eta finantza-kontuei buruzko kalitate-iturririk ezak gabezia sakona zekarren, bai akademikoki, bai instituzionalki, eta herritarrei zaildu egiten zien informazio publiko eta gardena eskuratzeko aukera. Orain horri irtenbidea eman nahi zaio”, azpimarratu zuten erakunde horietatik.
Horrela, eta ildo horretatik jarraituz, aurrekontu publikoak administrazioek erabiltzen duten botere fiskalaren egiaztapen kuantitatiboa eta zenbakizkoa dira, eta datu-base zorrotzak izatea “funtsezkoa” da “gure foru-sistemaren oinarrizko elementuen testuinguru historikoa ulertu ahal izateko, hala nola Ekonomia Ituna”. Orain arte, Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako foru-ogasunek ez dute horrelako tresnarik izan, batez ere azken mendean. Horrek informazio falta eragin du, eta, ondorioz, ezin izan da ikertu eta aztertu EAEko foru-erakundeen bilakaera fiskala eta finantzarioa. Hori dela eta, Arabako Batzar Nagusietako presidente Pedro Elosegik eta UPV-EHUko Ekonomia Itunaren eta Foru Ogasunen Dokumentazio eta Ikerketa Zentroko zuzendari Mikel Erkorekak sinatutako hitzarmenaren bidez, bi erakundeek Arabako Foru Aldundiaren aurrekontu-likidazioen urteko estatistika-seriea berreraiki eta aztertu nahi dute, 1878an Ekonomia Ituna ezarri zenetik 1981eko Ekonomia Itunaren Legea onartu arte, eta Araba aztertu beharreko lehen lurralde gisa hautatu den arte. “Arabako kontu publikoek interes berezia dute bi arrazoirengatik. Lehenik eta behin, ikuspegi politiko eta instituzional batetik, Araba da egungo Euskal Autonomia Erkidegoko lurralde historiko bakarra, XIX. mendetik gaurdaino botere fiskal eta finantzarioaren erabilerari eutsi diona. Iraganaren eta orainaren arteko etengabeko lotura hori ez da gai hutsala: agerian uzten du foru-administrazioek eskubide historikoak baliatzen jarraitu dutela, eta kontu publikoak foru-autogobernuaren egikaritza horren isla dira”, esan eta gaineratu zuten: “Bestalde, ikuspegi akademikotik eta ikertzailetik, Arabako Foru Aldundiak etengabe baliatu du botere fiskala eta finantzarioa, eta horrek erraztu egin du bere kontuak ia osorik gorde izana artxibo historikoan (ekitaldi jakin batzuetan edo aurrekontu-aldi laburretan izan ezik), eta aukera eman du ikerketa-proiektu honetan planteatutako berreraikitze-helburua lortzeko”.
Bestalde, eta ildo beretik, Arabako Foru Ganberak 12.000 euro bideratuko ditu plana egiteko prozesuan, eta Arabako Foru Aldundiak Arabako Lurralde Historikoaren Artxiboan eta ikerketarako interesgarriak izan daitezkeen dokumentuak zain ditzaketen beste artxibo eta liburutegi batzuetan dituen aurrekontuen likidazioak eta izaera fiskaleko eta finantzarioko beste iturri primario batzuk “zehatz-mehatz lokalizatu, hautatu, bildu eta sistematizatuko dira”. Ondoren, 1878 eta 1981 urteen artean Arabako Foru Aldundiaren urteko likidazio bereiziak berreraikitzeko bildutako datuak transkribatuko dira, serie historikoaren aldizkako berreraikuntzarekin eta analisi kualitatiboarekin ekin aurretik. “Lan honen bidez, Arabako Batzar Nagusiek XIX. mendetik hona Arabako erakundeek izan duten zerga-ekitaldi etengabeari balioa emango diote, kudeaketaren gardentasun handiagoa eskaintzen lagunduz eta herritarren artean duen garrantzia eta lana ulertzeko funtsezko informazioa eskuratzeko aukera erraztuz”, gaineratu zuten.
Azkenik, ikerketa-proiektuak Ekonomia Itunaren Dokumentazio eta Ikerketa Zentroak eta foru-ogasunek metatutako azpiegitura eta ikerketa-esperientzia erabiliko ditu. “2007an sortu zen, eta ikerketa-zentro horrek Ekonomia Itunari, foru-ogasunei eta, oro har, foru-federalismo fiskalari buruzko ikerkuntza zientifikoa eta hedapena instituzionalizatu eta sustatu nahi ditu. Gaur egun, Ekonomia Itunaren eta Foru Ogasunen arloko erreferente akademiko eta ikertzaile nagusia da”, ondorioztatu zuten.
Horrela, eta horregatik guztiagatik, Arabako Batzar Nagusiek, UPV-EHUko Ituna Ekonomia Itunaren Dokumentazio eta Ikerketa Zentroak azterlan garrantzitsu bat egingo dute elkarrekin eta koordinatuta, Arabako foru-aurrekontuen bilakaera historikoa berreraiki ahal izateko. Bilakaera historiko horrek 1878tik 1981era bitarteko datak bilduko ditu, ehun urte baino gehiagoko historiak azterlan handinahi honetan. Izan ere, gaur egungo kontu fiskal eta finantzarioei buruzko kalitate-iturririk ez izateak gabezia handia zekarren, bai akademikoki, bai instutuzio-aldetik, eta bi erakundeen arteko lankidetza-lan horrekin konpondu nahi da aipatutako arazo hori orain. Hala, idlo beretik bi erakundeetatik gaineratu zutenez, lan honekin beste urrats bat eman nahi da informazio publiko eta gardenean, herritar guztien eskura.
Xehetasunez
Lana. Aurrekontu publikoak administrazioek erabiltzen duten botere fiskalaren egiaztapen kuantitatiboa eta zenbakizkoa dira, eta datu-base zorrotzak izatea “funtsezkoa” da “gure foru-sistemaren oinarrizko elementuen testuinguru historikoa ulertu ahal izateko, hala nola Ekonomia Ituna”. Orain arte, Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako foru-ogasunek ez dute horrelako tresnarik izan, batez ere azken mendean. Horrek informazio falta eragin du, eta, ondorioz, ezin izan da ikertu eta aztertu EAEko foru-erakundeen bilakaera fiskala eta finantzarioa. Hori dela eta, Arabako Batzar Nagusietako presidente Pedro Elosegik eta UPV-EHUko Ekonomia Itunaren eta Foru Ogasunen Dokumentazio eta Ikerketa Zentroko zuzendari Mikel Erkorekak sinatutako hitzarmenaren bidez, bi erakundeek Arabako Foru Aldundiaren aurrekontu-likidazioen urteko estatistika-seriea berreraiki eta aztertu nahi dute, 1878an Ekonomia Ituna ezarri zenetik 1981eko Ekonomia Itunaren Legea onartu arte, eta Araba aztertu beharreko lehen lurralde gisa hautatu den arte.
Esaldia. “Arabako kontu publikoek interes berezia dute bi arrazoirengatik. Lehenik eta behin, ikuspegi politiko eta instituzional batetik, Araba da egungo Euskal Autonomia Erkidegoko lurralde historiko bakarra, XIX. mendetik gaurdaino botere fiskal eta finantzarioaren erabilerari eutsi diona. Iraganaren eta orainaren arteko etengabeko lotura hori ez da gai hutsala: agerian uzten du foru-administrazioek eskubide historikoak baliatzen jarraitu dutela, eta kontu publikoak foru-autogobernuaren egikaritza horren isla dira”, esan zuten.
