- Heriotza da bizitzan benetan saihestezina den gauza bakarra; urrats saihestezina da pertsonentzat, baina arbuioa eta beldurra eragiten ditu. « Ez gaude gai honetan hezita », dio Txabi Arnal Euskal Herriko Unibertsitateko (EHU) irakasle eta literatura idazleak. Doluarekin batera, gai horri haurtzarotik heltzeko beharra defendatzen du, eta horretarako literaturak funtsezko eginkizuna betetzen duela ziurtatzen du. Datorren asteartean, hilak 16, adingabeekin herio-tzaz eta doluaz hitz egiteko beharrari buruzko hitzaldia eskainiko du, hilaren 8tik 21era bitartean Duintasunaz Hiltzeko Eskubidea Elkarteak antolatzen duen erakusketaren barruan. Hitzaldia El Pilar gizarte-etxean izango da, 18:00etan, eta edukiera mugatua izango du.

Egun batzuk barru, haurrei heriotzaz eta doluaz hitz egiteko eta hezteko beharraz mintzatuko zara. Zergatik da hain garrantzi-tsua hain txikitatik gai honetan heztea?

-Horixe da. Heriotzaz, doluaz eta literaturak horretarako duen garrantziaz hitz egingo dugu. Heriotzak leku bat izan behar du hezkuntzan, bai hezkuntza formalean (ikastetxean), bai informalean (etxean). Oinarri horretatik abiatuta, haurrei doluan nola lagundu aztertuko dut, heriotza ulertzeko, eta doluan laguntzeko. Horretarako baliabideak ere eskainiko ditut: nagusiena literaturarena.

Zergatik literatura?

-Laguntzen duelako. Literaturaren elementu nagusia ez da heztea. Baina haur-literatura asko dago herio-tzari buruz hitz egiten duena eta gai hau txikienei hurbiltzen diena. Oso gai interesgarria da, oso erakargarria, tristea dela ulertuta, eta seguruenik emozio tristeen barruan, tristeena. Baina heriotza naturala, saihestezina eta unibertsala da.

Eta zergatik da hain garrantzi-tsua haurrekin heriotzari buruz hitz egitea eta gai horretan heztea hain txikiak izanda?

-Ez delako ezkutatu behar. Ezkutatzen diren gauzei are garrantzi handiagoa ematen zaie, eta hau beraiek ezagutu eta ulertu beharreko gai naturala da. Heriotzari buruz hitz egiten saiatu behar dugu, dramatizatu gabe.

Uste duzu hori posible dela hainbeste min eragiten duen zerbaiti buruz hain modu naturalean hitz egitea?

-Bai, jakina, modu sinplean normalizatu daiteke: horri buruz hitz eginez. Heriotza ez da tabu bat. Tabuak guk sortzen ditugu egoera edo gai jakin batzuei aurre egiten ez diegunean. Baina, berez, heriotza ez da tabu bat. Nola izango da tabua hain gauza natural, ezinbestekoa eta unibertsala? Horrekin apurtzen hasi behar dugu, horretaz hitz egiten.

Zein adinetatik aurrera heldu beharko litzaioke gai horri etxean?

-Jaiotzen garenetik. Gai hori eskolan eta etxean landu behar da. Astakeria da planteatzea gai hau haurraren adinaren arabera landu behar dela. Jaiotzen garenetik, gai horri heltzea eta heriotzan heztea garrantzitsua da. Umeen doluan lagundu behar dugu, heriotza zer den erakutsi behar diegu. Haurrek helduek baino hobeto ulertzen dituzte gauzak, eta gauzak sinpleago eta naturalago egiten dakite. Adibidez, ilogikoa da aitona hiltzea eta biloba bosgarreneko bizilagunaren ardurapean geratzea, hiletara ez eramateagatik. Aitonari agur esateko eskubidea dauka. Eta dolua gainditzeko, agurra funtsezkoa da; nahi dugun pertsonari agur esateaz gain, dolua hasten dugulako.