Guztiz bere sentitu du, eta bere izena jarri dio azken diskoari Ainara LeGardonek (Bilbo, 1976). Esperimentazioa eta inprobisazioa rock musikarekin uztartu ditu oraingoan Xabier Erkiziarekin batera egindako “laborategi” lanean. Baina musika sortzetik harago doa LeGardon, izan ere, jabetza intelektualaren inguruko ikerketan dago murgilduta. Horren erakusle da 2017an David Garcia Aristegirekin batera argitarau zuen SGAE: el monopolio en decadencia lana, elkartearen eredua zalantzan jarriz eta alternatibak proposatuz. Gainera, kultura kudeaketa eta autogestio ikastaroak ematen ditu, musikaren industrian dagoen “informazio faltaren” aurrean sortzaileek euren lana kontrolpean izateko tresnak izan ditzaten.

2003an bakarkako proiektua abiatu eta seigarren lana duzu jada. ‘Ainara LeGardon’ deitu diozu.

Lan hau homonimoa den lehena eta bakarra da. Agian izan daiteke disko hau hain nirea ez izatea, bertan kolaborazioek izan duten pisua dela-eta, baina, era berean, ni neu gehien sentitzen naizena ere bada. Horregatik izena.

Hamar kantako diskoa da. Zelakoa izan da sor-tze prozesua?

Guztiz berria izan da niretzat, eta oso luzea, gainera. Ez dut gustuko sortze prozesuak errepikatzea, nahiago dut arriskua. Beraz, “laborategi” lana izan da, estudiokoa baino gehiago. Oraingoan guztia bandarekin estudioan zuzenean grabatu ordez, Xabier Erkizia eta nire arteko kolaborazio lana izan da gehiena. Oso modu finean bera arduratu da laborategi lan horretaz: produkzio artistikoa, mozketak? Duela 7 urte, esaterako, metodologia honek ez ninduen hainbeste erakartzen, baina orain gustuko dut esperientzia berriak probatzea eta hau aukera paregabea zen.

Erkizia ezinbesteko bidelaguna izan duzu prozesu honetan, beraz.

Soinu artearen munduan, esperimentazioan eta inprobisazioan zein rock munduan ibilia da Xabier (Erkizia). Nire lanean islatu nahi nituen bi aldeak ulertzeko gai izan da, ni ez bainintzen izan gai biak modu naturalean elkartzeko. Batetik, rock musika eta musika “konbentzionalagoen” munduan egiten nuen lan, eta bestetik, jada urteak ziren inprobisazioan eta musika esperimentalagoan ibilbidea egiten hasia nintzela. Bere laguntzari esker, bi alderdi horien arteko konbergentzia lortu genuen.

Inprobisazioa eta esperimentazioa ohikoak dira zure lan egiteko moduan, eta disko honetan ere bai.

Horrelako asko topatu daiteke diskoan, baina baita rock gisa orain arte esperimentatu gabe nuena ere. Inprobisazioa, elementu eletronikoak? Gauza berri asko dago.

Gazteleraz argitaratu duzu lehenengoz. Hori ere berria da.

Horretan ere laguntza handia eman zidan Xabik. Aitortu nion denbora zela gazteleraz kantak idazteko beharrizana nuena. Azken urteotan asko idatzi dut gazteleraz: saiakerak, poesia? eta hizkuntza horrekin nuen harremana aldatu egin da. Probatu egin nahi nuen eta Xabik bere babesa eskaini zidan. Izan ere, hizkuntzaz aldatzea aldaketa handia da, ahotsa fonema berriekin modulatzen ikasi behar duzu, ia musika tresna bat jotzen ikastea bezalakoa da. Diskoa berriz entzuten dudanean, badakit orain kanta berberak beste modu batera abesteko gai naizela. Aldaketa prozesua, beraz, ez da eten nigan.

Diskoa ez da berria, iaz argitaratu zen, baina orain, irailean, ikasturte berriarekin batera, berriro ere hasiko zara emanaldiekin.

Taldekide bakoitza leku batean bizi da eta bakoitzak bere proiektuak dauzkala kontuan hartuta, zaila da bira bat antolatzea. Iaz eta aurten eman ditugun aurkezpen kontzertuak ez dira asko izan, baina pozik gaude. Batzen garen bakoitzean, guretzat oparia bezalakoa izaten da, gainera kontzertuetara ia entseatu gabe joaten gara, eta horrek bizirik sentiarazten nau, arriskuak hartzeko muga horretan. Talde honekin ezin ditugu bira luzeak antolatu, baina diskoak oraindik ibilbide luzea eta momentu on asko ditu emateko.

Zure hastapenetara atzera eginez, 1991n eman zenuen kontzertu bat lehenengoz. Ordutik, ez duzu etenik egin: Europan zehar ibili zara, Estatu Batuetan? Zelan ikusten duzu ia 30 urteko bidaia hau?

Egia esan, oso azkar pasatu da denbora. 20 urte nituenean eta galdetzen zidatenean ea zelan irudikatzen nuen nire burua 40 urterekin, oso urrun eta modu abstraktuan ikusten nuen. Orain 42 ditut eta eszenatoki gainean jarraitzen dut, eta jarraitzen dut planteatzen ea nola egin gauza berriak. Bizirik sentitze hori, bizitasun hori behar dut ikasle izaten jarraitzeko eta esperientzia bakoitzak berria izaten eta merezi izaten jarraitu dezan. Argi dago gaztaroko inozentzia aspaldi galdu nuela, batez ere, musikaren industriari lotutako guztian, editorialen eta diskografien arloan, etab.

Horregatik sortu zenuen 2003an zure zigilua?

Gauzak beste era batera egin nahi izan nituen. Konturatu nintzen musikaren industriaren mekanismoak eta negozio mota ez zetozela bat nirekin, ez nintzen gozatzen ari eta erabakia hartu nuen. Gutxika, adibide gisa ere balio izan du ematen ditudan tailer eta ikastaroetan, niri aurkitzea hainbeste kostatu zitzaidan informazio guztia sortzaileek eskura izan dezaten. Duela 15 urte informazio falta itzela zegoen: zigilu propioa zelan sortu, zelan autogestionatu, zure ibilbidea kontrolpean zelan izan... Garai hartan egin nuen esfortzu guztiak, eta oraindik ere egiten ari naizenak, jabe-tza intelektualaren ikerketaren bidez, beste batzuei bide berriak zabaltzeko balio du. Bakoitzak bere bidea lantzea interesgarriagoa dela uste dut, guztiok agenda berbera ez jarraitzea. Artista bakoitzak jakin dezan zein bidetik joan eta gozatzeko izan dadila.

Egile eskubideen gaia sakonki jorratu zenuen ‘SGAE: el monopolio en decadencia’ (Consonni, 2007) liburuan.

David Garcia Aristegirekin batera idatzi nuen liburua. Izenburuan argi geratzen da gure iri-tzia zein den: uste dugu eredu honek jada ez duela balio entitate honetako bazkide askorentzat. Liburuan gatazkak aztertzen ditugu eta alternatibak planteatu. Europan abian dauden ereduez ere hitz egiten dugu, askoz ere eredu koherenteagoak eta egileei euren erabakien kontrola izateko aukera ematen dietenak. Finean, konfiantzarik ez dugun entitate bati gure eskubideak kudeatzeko aukera eman beharrean, erabaki propioetan eta gardenagoak diren ereduetan konfiantza izaten hasi.

Zer gerta daiteke SGAEko bazkide izatea erabakiz gero?

Egun, Espainian SGAE bazkideak ez direnek ezin dute jaso euren eskubideen zati handi bat; legez posible izango litzatekeen arren, SGAEren funtzionatzeko modua dela-eta -eta jabetza eskubideen kudeaketan monopolioa izanik-, ezinezkoa da. Hori sakonki aztertzen dugu liburuan. Bestalde, EKKI (Euskal Kulturgileen Kidegoa) egile eskubideak kudea-tzeko euskal agentziaren inguruan ere hitz egiten dugu. Gure iritziz, sortzaileen beharrizanekin bat datorren eredua da, garai berrietara askoz ere egokituagoa eta bildutako eskubideen askoz ere banaketa justuagoa egiten du. Ni, musikari gisa, SGAEren bazkide naiz duela hogei urte baino gehiago, hori bai, informazio falta handiarekin egin nuen. Egun, jendea alternatibak ezagutzen saiatzen da. Bazkide izaten jarraitzen dut, uste dudalako, barrutik nire ahots kritikoa entzun ahal dutela, ez agian eredua aldatzeko beste, baina gutxienez iritzia emateko. Idazle gisa, aldiz, EKKIren bazkide egitea erabaki dut eredu justuagoa dela uste dudalako, baita gai honi buruz galdetzen didatenen adibide izateko ere.

Musikaren kontsumo ohituren aldaketak, esaterako plataforma digitalek (Spotify, etab.) eragina izango zuen artistengan, ezta?

Ez soilik artistengan, baita musika entzuten duenarengan ere. Ez dut gustuko kontsumo hitza, negozio musikalak erabiltzen dituen terminoetan sartzen baikara. Nik ez dut musika kontsumitzen, entzun egiten dut, gozatu. Mota horretako plataformek eta banaketa eredu berriek dena aldatu dute. Nire azken diskoa plataforma digitaletan ez egotea erabaki dut, arrazoien artean arrazoi etikoak, ia politikoak, eta estetikoak daude. Artearen arloan dagoen homogeneizazioa -pentsamenduarena ere bai- ez dut batere gustuko. Diskoaren azala zelakoa izan behar den ere esaten dizute plataforma hauetan, zure abestiek ze iraupen izan behar duten, ze formatutan bidali behar duzun... Oraingoan ere, onuradunak diskoetxe handiak dira (Sony, Universal eta Warner multinazionalak dira Spotify-ren bazkide nagusiak) eta berriro ere, sortzaileak gara azken katebegiak, guztia produzitzen dugunak izan arren. Jendeari pentsarazteko ere hartu dut erabaki hori, beraz.

Orduan, egun posible da musikatik bizitzea?

Ni musikatik bizi naiz. Beste kontu bat da zer nolako bizitzeko modua den, jakina. Nire-tzat egonkortasun ekonomikoak ez dakar egonkortasun pertsonala nahitaez. Artea, kasu honetan musika, nahi dudan moduan egiteak, horrek bai, ordea. Urteak darama-tzat modu batean bizitzen, artea eta kulturaren lan eredua eta eredu fiskala aldatzeko borrokatzen. Hori aldatzea ezinbestekoa da, eta Artistaren Estatutua Espainiako Diputatuen Kongresuan dago jada (irailaren 6an onartu zuten). Ez da egun batetik besterako kontua izango, baina Gizarte Segurantzaren kontu guztia aldatu egingo da kultur arloko langile guztientzat.