BAI Iztueta (Zegama, 1977)Santu Guztien Egunean jaiozen, euskal parlamentariekautonomia negoziatzen zihardutenbitartean eta Espainiakoegungo erregea Asturiaskoprintze izendatu zuten egunberean. Urte hartako DurangokoAzokan euskal kantariek omenaldiberoa eskaini zioten BitorianoGandiagari, eta honek, ordainetan,zenbait poema errezitatu zituen:“Zeurea dut, Herri,/ zeurea dut hitza./Oi, gizaldien/ ezpainez ezpain/iritsi zaidan/ larrosa./ Antolatzendit/ zoragarrizko/ misteriozko/mataza, /bizi araziz / neure Herrizaharrak / bizitu duen/ ametsa”.

70eko hamarkadaren amaieran,Euskal Herriko bost biztanletikbatek baino ez zekien euskaraz,kalkulurik baikorrenen arabera.Denboraren poderioz, gizartearenkonpromisoari eta erakundeenahaleginari esker, egoera dexentehobetu da kopuru orokorrei dagokienez,hiru herritarretik bateuskalduna baita gaur egun.Bilakaera horretan sortu diren kulturaarloko euskaltasun eta baskotasunmota guztiak zehaztunahian, Ibai Iztuetak Euskal kulturaeta hizkuntzak: diskurtsoaketa Hego Euskal Herriko liburuekoizpenaeuskal/espainol ardatzarenargitan delako tesia defendatuzuen iazko irailean. Lanhorren laburpen gisa, UtriusqueVasconiae argitaletxeak Culturavasca vs. euskal kultura izenburukoliburu mardul bezain mamitsuaargitaratu du.

“Euskal kultura euskaraz ematendiren kultur praktikak dira, etacultura vasca espainolez ematendiren kultur praktikak”, zehaztudu Iztuetak abiapuntu gisa. “Aldehorretatik, cultura vasca, kulturaespainolaren baitako azpikulturaden aldetik, euskal hizkuntzarenordezkapen prozesuaren emaitzadela esan liteke, baina ederki askofuntziona dezake euskararen ezagutzapromozionatu eta erdal elebakartasunetikelebitasunerakopausoa emateko bitarteko gisa”,gaineratu du.

Benetako elebitasunetik urrungauden arren, Iztuetak uste du“norbanakoen mailan, eta batezere hezkuntzako murgiltze-eredueiesker, badela hiritar elebidunorekatuetan sinesten hastekomotiborik”. Gizartearen ikuspegitik,ordea, zegamarrak “bihotzbihotzez” sinestu nahi luke elebitasunean.“Espainolak eta frantsesakEuskal Herrian etorkizunabermatua dutela ziurra denez, elebitasunakpraktikan euskarariirauteko aukera bat zabaltzenzaiola esan nahiko luke, hiritarguztiei bi hizkuntzak ongi ezagutzekomodua eskainiz, bakoitzakegoki deritzonaren arabera hizkuntzabat nahiz bestea erabildezan”.

Bi hizkuntza ofizialak ondo ezagutzea“egiazko errespetuzko bizikidetzarekin”lotu du Cultura vascavs. euskal kultura liburuaren egileak.“Egokia litzateke erakundepublikoetatik zibismoan oinarriturikohizkuntzen bizikidetzareninguruko diskurtso bat zabaltzea,euskara sustatzeko hartzen direnneurri eta erabakien ustezko inposaketarendiskurtso frentistei bideaixteko”, gomendatu du.

Horren haritik, euskara ideologietatikkanpo utzi behar dela diotenenaurrean, Iztuetak gurehizkuntza ideologiaz janztearenalde azaldu da. “Horretan batnator Eusko Jaurlaritzako EuskaraZerbitzuaren buru izan denMikel Zalbiderekin, izan ere,gutxiagoturiko hizkuntza batberreskuratzeko eta erabiltzekohautua egiterakoan, arrazoi instrumentalakoso-oso motz geratzenbaitira; sakoneko indarraarrazoi sinbolikoek dute, hau da,hizkuntzen eta hiztunaren artekoharremana mundu ikuspegi jakinbaten baitan ulertzen duten arrazoiek”,argudiatu du.

Iztuetaren hitzetan, “euskararennormalizazioa pazientzia eskatzenduen eraldaketa kolektiboaizango da”, egoera soziolinguistikoaribuelta emateak sorraraztendituen “erreakzio ezberdinen” eraginez.“Maila pertsonalean, askokeuskarari egiazki atxikitzeko hautuaegiten du, baina segurtasunhori ez duenak, ezarritako ordenaauzitan jarri baino nahiago izatendu euskararen aurrean duensegurtasunik eza mozorrotu etadeseroso sentiarazten duena erridikulizatu,euskal hiztuna erridikulizatualegia”, adierazi du, egunerokohartu-emanetan islatzenden euskal nortasunari buruzkodiskurtsoen arteko gatazka deskribatuz.

Etorkizunari dagokionez, “datozenbelaunaldietan euskararen ezagutzakgora egingo du”, Iztuetareniritziz, “baina gehiago izango diraeuskara eskolatik eta espainolaetxetik jasoko dutenak”. Horrekerabilerari buruzko kezka dakarezinbestez, “belaunaldi berrietakogehiengoarentzat euskara eskolahizkuntza huts izango ez ote den,gelako ikastorduetatik kanpo batereerabilera duinik gabekoa”.Arrisku horri aurre egiteko, eta“erabilera izanik euskara erakargarriegiten duena”, egilearen esanetan,Iztuetak abertzale elebiduneiegotzi die ardurarik handiena:“normalizazioan aurrera egiteko,berebiziko garrantzia izango duabertzaletasunetik garatuko deneuskararen eta euskaltasunarenarteko harremanari buruzkodiskurtsoak”.