"Badirudi lesbianak garenak armairutik denbora guztian atera behar garela, egoera nabarmenetan ere"

Ba al dago alderik seme-alabak gizon batek eta emakume batek osatutako familia heterosexuala izanik heztearen eta bi emakumek osatutako homosexuala izatearen artean?

-Hori da Amatasun Bolloan eztabaidatu dugun alderdietako bat. Bi emakumez edo emakume bakar batez osatutako bikoteak eta familiak osatzen ditugunean, gure familiak nolabait parte-hartzaileak izatea eta eredu patriarkaletik aztertzea nahi dugu. Garrantzitsua da bi emakume homosexualen harreman batek amatasunari egiten dion ekarpena aztertzea eta gizarteari azaltzea. Izan ere, familia lesbofeministak familia patriarkalen alternatiba direla uste dugu. Zentzu horretan, gizarteari erakusten diogu aitaren figura ez dela uste bezain ezinbestekoa. Eta haurren zainketak partekatzeko modu berdinzaleagoa dagoela. Uste dut gure eredua eraldatzailea dela. Gutxienez, alderdi askotan iraultzen saiatzen gara.

Alde onak ditu, baina zailagoa da bi emakumeko familia izanda seme-alabak izatea heterosexualak izanda baino?

-Alderdi batzuk oso zailak dira. Niretzat zailena dagoena kontraesana bera da. Gauzak modu desberdinean egin nahi ditugu, ez dugu nahi bi amaren familiak izanik eta aitarik gabe, gauzak familia heterosexualetan egiten diren modu berean egitea. Hala ere, sistemak ez digu gauzak beste modu batera egiten uzten; sistemak ez digu laguntzen. Pertsonalki, egoera batzuek asko fustratzen naute. Gauzak desberdin egin nahi ditut, baina sistemak gustatzen ez zaizkidan eta, gainera, diskriminatzaileak diren protokoloak jarraitzera behartzen nau. Adibidez, lesbiana bikote batek seme-alaba bat izan nahi duenean, legeak ezkontzera behartzen ditu. Hori ez da horrela gertatzen bikote heterosexualetan. Baina guri ezkonduta egotea eskatzen zaigu. Mutil bikote batek eta neska batek seme bat dute eta norbaitek ezkontzeko eskatzen die?, eta guri zergatik bai? Egoera ilogikoagoa eta zentzugabeagoa da. Gaur egun, emakume lesbianok semen-bankuari edo semena ematen digun lagun gizon baten laguntzari esker izan ditzakegu seme-alabak. Hala ere, ezkonduta egon behar dugu, eta gauza askoren arriskupean gaude. Oso nekagarria da. Gizartea ez dago horrelako familietara ohituta, eta denagatik azalpenak ematera behartzen gaituzte. Lesbianen kasuan, ama gisa haurdun ez dagoena aitortzeko, nahitaezkoa da ezkontzea eta ziurtagiria eskatzen digute. Ez du zentzurik, eta, gainera, horrek zaildu egiten du borrokatzen dugun autogestioa. Semen-bankuaren semenarekin seme-alabak izan ditzakeenez, gauzak errazten dizkigute, baina gero beste alde batzuetatik zailtzen dizkigute. Ospitaleetan ere badira familia heterosexualentzako protokoloak, baina gero guri ere aplikatzen dizkigute, eta ez lukete protokolo berak izan behar. Egoera nekagarriak bizi ditugu egunero. Eta gero gizartearen galdera jarraituak daude.

Zer galdera?

-Lesbiana diren bi emakumek osatutako familiei oro har egiten dizkiguten galderak. Adibidez, askotan galdetzen digute bietatik nor egon den haurdun eta zein metodo erabili dugun haurdun geratzeko. Heterosexual bati galdetu al zaio haurdun geratzeko modua, modu naturalean edo in vitro izan den, adibidez? zergatik guri bai? Gainera, oso garrantzitsua dirudi jakitea bikoteko bietatik nor geratu den haurdun. Haurdun geratu ez dena batzuetan ez da haurraren amatzat hartzen eta baztertu egiten da. Pediatretan ere egoera horien aurrean gaude. Izan ere, bi emakume haurrarekin pediatrarengana joaten garenean, medikuak pentsatzen du bietako bat ama dela, eta bestea izeba edo lagun bat, eta biok ama garela egon behar gara azaltzen. Horrelako egoera asko gertatzen dira. Beste batzuetan, aita non dagoen ere galde dezakete. Hamar emakumeren testigantza erreala biltzen duen liburua idazten ari naiz, eta liburu horretan emakume horietako batek dio semearen pediatrak ez zuela ulertzen biak haurraren ama izan zitezkeenik. Badirudi lesbianak garenak armairutik denbora guztian atera behar garela, egoera nabarmenetan ere. Nire liburuan eta hitzaldietan, emakumez osotutako bikote homosexualen egoera aztertzen dut. Gizonen kasuan, desberdina da guraso izateko modua. Bestalde, gizonen aitatasuna errazteko eta emakumeen hainbat egoera konpontzeko, legea aldatzeko eta adingabe baten legezko tutore gisa hiru pertsona onartzeko eskatzen dugu.

Zergatik?

-Egoera askotan, bi amak eta aita haurraren legezko arduradun gisa onartzeko eskatzen dugu, etorkizunean egoera zailak saihesteko. Adibidez, egoera batzuetan, emakumeak gizonezko bere lagun bati semena eskatzen dio. Eta lagunak ematen dio, baina esan dio berak ez duela bere gain hartu nahi jaioko den haurra, hau da, semena emango duela baina ez dela aita izango. Baina, hamar urte geroago, aita izateko eskubideak eskatu ditu eta epaileak eman onartu ditu eskubide horiek. Egoera horietan, epaileak erabaki du haurdun egon ez den emakumea ama gisa aitortzeari uztea, aita aitatzat hartu ahal izateko. Horrelako errealitateen aurrean uste dut gizonekin amankomunean izan dezakegun aldarrikapen bat da familia liburuetan eta erregistro liburuetan ume bat bi guraso baino gehiago izateko aukera. Horrela, ume batek bi ama eta aita bat izan dezake, tutore legalak hirurak. Hori gaur egun ez da posible baina iruditzen zaigu oso garrantzitsua dela hori lortzea.

Aipatu dituzun zailtasun horiez gain, bikotearen familian gertatzen al dira harremanak zailtzen dituzten egoerak, ala horiek ez dira egun gertatzen?

-Zoritxarrez, uste baino ohikoagoa da familietan harreman homosexualik ez onartzea edo seme-alabak izan nahi izatea. Hain zuzen, horixe eraman dut okerrago. Egoera gehiago ere maiz edo normaltasun handiz gertatzen dira. Adibidez, askotan familiak berak galdetzen du: “Eta zer esango diozu haurrari bere aitaz galdetzen duenean eta bi ama bakarrik dituenean?”. Baina familia batean bi amarekin hazten diren seme-alabek ez dute horrelako galderarik egiten, bi ama dituztela eta aitarik ez dutela ulertzen dute, gizonak semena bakarrik eman duela. Helduek egiten dituzte galdera horiek, normalizatzea zaila egiten zaielako, baina haurrak zoriontsu dira. Are gehiago. Heterosexualen familietan, emakume bolleroen arteko harremanetan hausten diren rolak daude. Adibidez, gizon batek eta emakume batek osatutako familia batean, emakumeak jasan ohi du familia-kargarik handiena, haurraren etxeko lanetan pentsatzen duena da, eskolara eramaten duena eta afaria egiten diona. Eta emakumeak eskatu ohi ditu eszedentziak lanean, edo lanaldi murriztua seme-alabaz arduratzeko. Hori da normalena behintzat. Baina harreman homosexualetan erantzukizun hori berdina da biontzat. Harreman horietan heterosexualetan baino askoz berdintasun handiagoa dago. Nire kasuan, biok medikuarengana goaz gure txikia eraman behar dugunean. Biok joango gara ikastetxeko bileretara. Biok berdin arduratzen gara semearen/alabaren kontu guztiez. Are gehiago, normalean, bi amek lanaldi murriztua eskatzen dute, ez bat bakarrik. Horrekin frogatzen da erlazio hauek erlazio patriarkalak ez bezalako alderdiak dakartzatela.

Etorkizunari begira, zer alderdi aldatu edo hobetu beharko lirateke?

-Alderdi asko aldatu edo hobetu behar dira harreman horiek eta bi emakumez osatutako familia horiek errazteko. Adibidez, Osakidetzako protokoloak eskatzen ditugu aldatzeko. Ezin du berdin jokatu familia heterosexual edo homosexual batentzat.Lehenengo bizitan galdetzen digute ea ezkonduta gauden, hori nire ustez diskriminazio urrats bat da. Nik uste dut eginkizun hori ez dela Osakidetzarena, ez zaiela interesatzen jakitea ezkonduta gauden ala ez, eta are gutxiago hori eskatzea. Bestalde, emakume haurdunei egiten dizkiguten probak berberak dira. Baina bada proba bat, tronpa-falopioa ondo dagoela egiaztatzeko egiten dena, eta uste dugu proba horrek hautazkoa izan beharko lukeela edo adin jakin batetik aurrera eskatu beharko lukeela, edo haurdunaldia izateko arazoak izan direnean, baina ez guztiei berdin. Mingarria da eta inbasiboa ere. Galdera horri erantzuteko bi aukera horiek bururatzen zaizkit, baina gauza asko aldatu beharko lirateke.

Eta zer eskatuko zenioke gizarteari?

-Gauza asko eskatuko nituzke. Baina eskatzen hasiko nintzateke emakume bolleroen familietan. Emakume lesbianek munduaren babes osoa izan beharko lukete familian, eta, askotan, hor aurkitzen dituzte egoera oso mingarriak. Hori aldatu egin behar da. Emakume lesbianen ezkontza askotan ez da senideren bat joaten harreman hori onartzen ez duelako. Beste egoera batzuetan ez dute onartzen haurdun geratzea. Hala ere, orokorrean, badirudi seme edo alaba bat izatea egin behar dela gizartean onartuak izan gaitezen. Hau da, bikote heterosexualen rolei jarraitzea; ezkontzea eta seme-alabak izatea. Hori eginez bakarrik onartuko ditu gizarteak gure harreman homosexualak? Lehen, ezkondu ahal izatea aurrerapen handia izan zen, eta orain inposaketa bihurtu da. Alderdi hori landu eta hobetu behar dugu. Ez du zentzurik. Gure ezberdintasunaren alde borrokatu behar dugu, eta alde hori patriarkatuarekin hausteko oso positiboa dela erakutsi.

Zure egunerokoan, zer egoeratan egin behar duzu aurre beste emakume batekin ama izateagatik?

-Nire kasuan, ez diet egoera deseroso gehiegiri aurre egin behar, eman dugun pauso bakoitza mimo handiz aztertu dugulako. Adibidez, emaztea eta biok Bilbon bizi ginen, eta ama izan baino lehen herri batera joan ginen bizitzera. Han bagenekien eskolan bi amaz osatutako familia gehiago zeudela. Nahi dugu gure alaba hazten denean ez pentsatzea bera dela bi ama dituen ume bakarra eta egoera hori normaltzat har dezala. Egiten dugun erabaki bakoitza asko aztertu behar dugu, hartzen dugun onena dela ikusteko. Baina, lehen azaldu dizudan bezala, oraindik egoera deseroso askotan lan egin behar da. Diskriminaziorik ez egotea lortu behar da. Medikuetara joaten garenean ez dugu denbora guztian azaldu behar biok ama garela. Ezkondu eta erabaki hori askatasunez hartu ahal izateko, borroka egin behar dugu. Gizartean, garrantzitsua da ama izan diren lesbianei ez galdetzea nor egon den haurdun bietatik. Liburu bat idatzi dut gaztelaniaz eta euskaraz, eta laster aterako da salgai, eta hamar familiaren esperientzia kontatzen dut. Kasu batzuk benetan harrigarriak dira. Ama lesbiana batek kontatu zidanez, emaztearekin eta alabarekin zegoela konturatu zen pertsona batzuek titietan begiratzen zietela, bietako nork duen esnea jakiteko eta ama nor den jakiteko. Ulertu behar dugu lesbianen familia batean biak amak direla. Batek ez duela amarena egiten, eta besteak, aitarena, biak ama direla. Eta garrantzitsua da haurdun geratu ez den ama epaitzeari uztea. Gauza askotan egin dugu aurrera. Baina oraindik asko ikasten eta beste gauza asko aldatzen jarraitu behar dugu.Ez da bide erraza, baina merezi du. Eta denon artean egin beharreko lana da; ez bakarrik ama lesbianek.

“Uste baino ohikoagoa da familietan harreman homosexualik ez onartzea edo seme-alabak izan nahi izatea”

“Askotan galdetzen digute: ‘Eta zer esango diozu haurrari bere aitaz galdetzen duenean eta bi ama bakarrik dituenean?’”

“Alderdi asko aldatu edo hobetu behar dira oraindik ere harreman horiek eta bi emakumez osatutako familia horiek errazteko”