Milagros Lopez de Ocariz Euskal Autonomia Erkidegoko Farmazialarien Kontseiluko lehendakaria da, baita Arabako Farmazialarien Elkargoko lehendakaria ere. Arabako 420 farmazialariak egiten ari diren lanaren alde egiten du, eta argi eta garbi ziurtatzen du Arabako eta Euskal Herriko farmaziak Eusko Jaurlaritzaren eskura daudela pandemia honetan ahal duten guztian laguntzeko eta covid-19aren gaitza geldiarazteko. Azken egunotan, farmazien inguruaneztabaida sortu da, koronabirusa detektatzeko test azkarrak bertan egitea eztabaidatzen ari baita. Hala ere, profesional askok ez dute iragarki hori ondo hartu. Ildo horretan, elkargoko presidenteak esan du lan hori borondatezkoa eta protokolo zorrotzekin egingo litzatekeela.

Hainbat komunitatek proposatu dute farmazietan egitea koronabirusa detektatzeko probak, baina horrek eztabaida handia sortu du herritarren eta profesionalen artean. Zure ustez, farmazietan egin behar dira covid-probak?

-Mota askotako probak daude, eta alde handiak daude batzuen eta besteen artean. Zehazki, Coviderako probak bi motatakoak izan daitezke: PCR eta test azkarrak. Azken horiek antigenoak edo antigorputzak izan daitezke, eta lortu beharreko lagin-motaren arabera ere bereizten dira: kapilar-odola, listu-odola edo sudur-faringeko exudatua. Gaur egun, balio diagnostikoa duen proba bakarra PCR da, birusaren presentzia sentikortasun eta espezifikotasun handienarekin detektatzeko aukera ematen duena. Bestalde, farmazietan, gaur egun, biztanleriari bakarrik eman dakioke, eta betiere medikuaren aginduz (errezeta), antigorputzak atzematen dituen autodiagnostiko-testa. Hala, gaur egun, covidaren diagnostiko-probak analisi klinikoen laborategietan bakarrik egin daitezke. Farmaziek Covid atzemateko probetan parte hartzeko, osasun-agintariek zehaztutako protokolo seguruen esparruan baino ezin da egin.

Farmazietan, antigenoen diagnostiko azkarreko testa egingo litzateke, PCR probak bezain fidagarriak ez direnak. Horrek segurtasun-sentsazio faltsua emango duela uste duzu?

-Antigeno-test azkarrek % 100etik beherako sentikortasuna dute, eta horrek esan nahi du negatibo faltsuak eman ditzaketela, hau da, baliteke infekzioa zabaltzea positiboa den pertsona negatiboa dela uste duelako. Bestalde, horrelako probetan positibo ematen dutenek nahitaez egin behar dute PCR bat diagnostikoa berresteko. Garran-tzitsua da emaitzak ondo interpretatzea, egiten ari den test motaren arabera.

Eta PCR probak, gomendagarria litzateke osasun-sistemari lagun-tzeko farmazietan ere egitea?

-PCR proba, birus baten material genetikoaren zati bat detektatzeko teknika konplexua da. Laborategi espezializatuetan soilik erabil daitezkeen baliabide teknikoak behar ditu (analisi klinikoak, ospitaleak, unibertsitateak, etab.). Ezin da farmazietan egin.

Farmazietan diagnostiko azkarreko testak egiteak haserrea eragin die farmazialariei, batzuei behintzat.

-Farmazietan covid atzemateko probak egiten dituzten profesionalen segurtasuna bermatuko duten protokoloei jarraikiz egingo dira beti. Gainera, parte hartzen duten farmaziek beren borondatez eta osasun-agintariekin eta berme handienekin diseinatutako protokoloen barruan egingo lukete. Euskadin esperien-tzia dugu VIH-sifilis detektatzen, programa horri atxikitako farmazietan proba azkar bat eginez, Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailarekin kontzentratuta, gure erkidegoan 2009. urteaz geroztik egiten ari dena.

Baina, nahiz eta protokoloak sortu, hala ere, estatuko farmazialari batzuk auzitegietara jotzeko mehatxua ere egiten ari dira. Zer iritzi duzu horri buruz?

-Ez dut horren berririk. Nolanahi ere, gure jarrera da farmazietan probak egitea Osasun Administrazioarekin adostutako programen esparruan egin behar dela beti. Osasunaren krisian eta erantzunkidetasunagatik kontuan hartu beharreko aktibo bat gara. Ez da aldarrikapen bat, lankidetzaren aldeko apustu argia baizik; guztion artean gizarte osoarentzat une honetan hain beharrezkoak diren osasun parametroak berrezartzeko.

Zer iruditzen zaizu proba horiek etxean egitea eta emaitzak farmaziara eramatea?

-Erabiltzaileak berak egin ditzakeen test bakarrak autodiagnostikoko test deiturikoak dira, antigorputzak detektatzen dituztenak. Test horiek farmazietan bakarrik eman daitezke, eta, gainera, medikuaren agindua behar dute. Pandemia egoeran gaudenez eta nahitaez adierazi beharreko infekzioa denez, osasun-sistemak test horien emaitza jakin beharko luke. Farmazien lankide-tza eskaini dugu emaitza horien jarraipena egiteko, emaitza horiek ematea baliagarria izan dadin Osasun Publikoaren ikuspegitik.

Egiteko errazak dira?

-Autodiagnostiko-testak erraz egin daitezke, baita erabiltzaileak berak ere. Farmazian emateak horri buruzko informazio egokia berma-tzen du. Pazientearen antigorputzak detektatzen dituzten testak dira, birusarekin kontaktu zaharra (Ig g positiboa) edo berriagoa (Ig m positiboa) adierazten dute, baina ez dute balio infekzio aktibo bat diagnostikatzeko, nahiz eta autodiagnostikoa deitu. Baheketak besterik ez dira, birusarekin kontaktua nork izan duen edo ez jakiteko. Positiboek PCR bidezko berrespena behar dute. Oso garrantzitsua da testaren emaitza osasun-sistemari jakinaraztea, eta puntu horretan farmazien lankidetza ere eskaini dugu.

Arabako farmazialariak Osasun Sailaren esku jarri al dira proba horiek egiteko?

-Arabako Farmazialarien Elkargoak eta Euskal Autonomia Erkidegoko Botikarien Kontseiluak hainbat proposamen aurkeztu dituzte, arazoak hein batean arintzen lagunduko luketenak. Osasun Agintarien esanetara gaude, eta hala jakinarazi diogu, gure osasun-establezimenduak, erkidegoko farmaziak eta gure farmaziako profesionalak eskainiz, birusaren hedapena geldiarazten laguntzeko eta pazienteen tratamenduen jarraipena berma-tzeko, bereziki talde ahuletan eta arrisku-taldeetan.

Zenbat farmazia eta farmazialari daude Araban?

-Araban, gaur egun, 114 farmazia-bulego daude, eta horietan 420 farmazialarik egiten dute lan. Horietatik 77 Gasteizen daude eta gainerakoak landa-eremuan. Banaketa oso ona da, eta, horri esker, kontuan hartu beharreko aktiboa da farmazia, eskuragarritasuna eta profesionaltasuna direla eta. Horrez gain, laguntza-bokazio handia du, eta balio handia du une zail hauetan. Farmaziako gurutzea ez da inoiz itzaltzen.

Osasuna sustatzea zaintzen duzue.

-Farmaziako Lanbide Elkargoen eginkizunen artean dago lanbidea herritarren osasuna sustatzera bideratuta egon dadin zaintzea eta sustatzea, helburu hori lortzeko gainerako osasun-lanbideekin eta administrazio publikoekin lankidetzan arituz. Orain, lankidetza eta profesionaltasuna behar dira, beti bezala.

Farmaziak erabiltzen dira herritarrei birusari buruzko kalitatezko informazioa emateko?

-Pandemia hasi zenetik, farmaziek erakutsi dugu oso garrantzitsua dela herritarrei informazio fidagarria helaraztea kezka duten gai guztietan: birusaren transmisio-bideak, higiene-neurriak, gel hidroalkoholikoak, maskarak, infekzioa detektatzeko probak egitea, etorkizuneko txertoei buruz informatu ahal izan dugun guztia... asko dira herritarrek birusei eta pandemiari buruz egiten dituzten kontsultak.

Zuen webgunetik ere oso aktibo zaudete.

-Bai, Elkargoaren webgunean gai horiei buruzko infografia ugari argitaratu dira, eta hainbat dokumentu zabaldu dituzte Osasun Administrazioak eta Farmazialarien Kontseilu Nagusiak desinformazioari eta builoei aurre egiteko, betiere informazioak egiazkoak direla transmitituz.

Herritarrek zuenganako konfian-tza erakusten dizue?

-Zalantzarik gabe. Kasu askotan, farmazialaria izan da erabiltzaileek izan duten osasun-profesional bakarra, osasun-sistemak gainezka egin duelako eta osasun-zentroetako aurrez aurreko arreta oso mugatua izan delako. Lehen lerroan egon gara pazienteen tratamenduen jarraitutasuna uneoro bermatuz, ahalik eta segurtasun eta kalitate handienarekin, batez ere talde kalteberetan eta arrisku-taldeetan. Proaktiboak izan gara, eta horrek aukera eman digu oso egoera txarrean ebazteko. Bai, farmazialariok sentitzen dugu herritarrek gugan jartzen duten konfiantza.

Elkarrizketatua. Milagros Lopez de Ocariz Euskal Autonomia Erkidegoko Farmazialarien Kontseiluko lehendakaria da, baita Arabako Farmazialarien Elkargoko lehendakaria ere. Arabako 420 farmazialariak egiten ari diren lanaren alde egiten du, eta argi eta garbi ziurtatzen du Arabako eta Euskal Herriko farmaziak Eusko Jaurlaritzaren eskura daudela pandemia honetan ahal duten guztian laguntzeko eta covid-19aren gaitza geldiarazteko.

"Gure jarrera da farmazietan probak egitea Osasun Administrazioarekin adostutako programen esparruan egin behar dela beti. Osasunaren krisian eta erantzunkidetasunagatik kontuan hartu beharreko aktibo bat gara. Ez da aldarrikapen bat, lankidetzaren aldeko apustu argia da, guztion artean gizarte osoarentzat une honetan hain beharrezkoak diren osasun parametroak berrezartzeko".

"Antigeno-test azkarrek % 100etik beherako sentikortasuna dute, eta horrek esan nahi du negatibo faltsuak eman ditzaketela, hau da, baliteke infekzioa zabaltzea positiboa den pertsona negatiboa dela uste duelako. Bestalde, horrelako probetan positibo ematen dutenek nahitaez egin behar dute PCR bat diagnostikoa berresteko. Garrantzitsua da emaitzak ondo interpretatzea, egiten ari den test motaren arabera".

420

Araban, gaur egun, 114 farmazia-bulego daude, eta 420 farmazialarik egiten dute lan horietan; horietako 77 Gasteizen daude, eta gainerakoak landa-eremuan.