- Aiert Zubigarai marrazkilari elorriarrak, 3izkai bezala ere ezaguna bere lanak sinatzen dituen bezala, 2022an Durangoko azokarako komiki bat argitaratzea aurreikusten du, gerra zibilean emakume errepublikanoek Elgetatik Bilbora bitartean izan zuten zereginari buruzkoa. Eta komiki horren aurrerapen gisa, Emakumeon memoria 1937 (Intxortatik Artxandara, Ekimena) liburu formatuko aurrerapen bat aurkeztu berri du.
Artistak atzo eman zuen liburu honen berri Zuloa Gasteizko liburutegian, Marta C. Dehesaren batera. Gainera, Intxorta 1937 Kultur Elkartearen laguntza ere izan du. Liburuak 107 orrialde ditu guztira, zazpi kapitulutan banatuta: Sarrera, Testuinguru historikoa, Ekimenaren helburuak eta honen premia, Komiki lagina, Sorkuntza prozesua, Intxorta 1937 Elkarteak argitaratutakoak eta Erreferentziak. "Emakumeon Memoria 1937. Intxortatik Artxandara ekimenaren asmoa da emakumeen memoria berpiztea, gogoratzea eta zer gertatu zen aditzera ematea, gure gizarteak kontzientzia hartzeko helburuarekin, halakorik berriro gertatu ez dadin", helarazi zuen Zubigaraik. Liburuan, funtsean, emakumeek bizi izandakoaren ikerketa aztertzen da; hau da, 3izkai, Julia Monge eta Juan Ramon Garai koordinatutako argitalpen honek Elgetan, Elorrion, Durangon, Larrabetzun edo Bilbon emakumeek bizi izandakoarekin zerikusia duten ikerketak aztertzen ditu. Istorioa Bigarren Errepublikarekin hasten da eta aurrera egiten du 1937ko ekainaren 19an Bilboko frankistak hartu ziren arte. Bai liburuak bai komikiak fikziozko emakumeak dituzte protagonista, baina haien istorioen zati handi bat ikerketan aurrera egin dutenen testigantzetan oinarritzen da.
Hain zuzen, zenbait argitalpenek lehen pertsonarekin eta euskalki pertsonalarekin jarraitzen dute eta kapitulu bakoitzean bizitza eta emozio desberdinez betetako istorioak kontatzen dira: "Adibidez, kapitulu batean elkar maite duten bi emakumeren istorioa kontatzen dugu, baina horietako bakoitza gizon batekin ezkonduta dago", iragarri du.
Bestalde, historian edo emakumeen arloan akatsik ez egiteko, liburu honek elkarte memorialisten laguntza izan du. Hala egitea erabaki dute, Aiert Zubigaraik esan zuen bezala: "Historia hura bizi izan zuen jendearekin hitz egiten saiatu gara, baina horietako batzuk dagoeneko hil dira, eta bizi direnak oso pertsona helduak dira garai hartan oso txikiak zirenean". Hori dela eta, artxibo historikoak edo elkarte memorialistak ere aukeratu dira azkenean emozioz beteriko eta emakumearen artxibo historiko handiko istorio hau sortzeko.
'Emakumeon Memoria 1937, Intxortatik Artxandara' ekimenaren asmoa da emakumeen memoria berpiztea, gogoratzea.
