Izar interferometriaren jatorria 1803koa da, Thomas Young britainiarrak lehen ikerketak eta bi iturri igorleen argia konbinatzeko zirrikitu bikoitzeko esperimentua, mende erdi geroago Hippolyte Fizeau frantziarrak ezarri zuena, egin zituenekoa.
Baina 1891ean lortu zuen Albert Abraham Michelson fisikari estatubatuarrak (Michelson-Morleyren esperimentuagatik ospetsua eta 1907an Fisikako Nobel sariduna) arrakastaz aplikatzea Jupiterren ilargi galilearren diametroa neurtzeko teknika. 1820an, Michelsonek, J. A. Anderson eta F. G. Pease astronomoekin batera, izar erraldoien diametroak neurtu zituen lehen aldiz. Ordutik, teknika interferometrikoak tresna boteretsua dira astronomian, nahiz eta zaila den horiek esperimentalki maneiatzea. Behatokietan erabiltzen dira Lurran eta espazioan.
UPV/EHUren Zientzia eta Teknologia Espaziala Masterrean Interferometria espaziala irakasgaia ematen da. Irakasgai horretan, interferometriaren oinarriak aurkezten dira eta teleskopioekin praktikak egiten dira izarrak laser argi iturriekin eta plastikozko zuntz optikoekin simulatuz. Horren ondorioz, aurretik argitalpen batzuk argitaratu ziren. Baina oraingoan helburu gisa proposatu zen beren ezaugarriengatik hautatutako benetako izar distiratsuen interferogramak lortzea eta aztertzea.
Honako izar hauek aztertu ziren: Siriar izar zuri bat, zeruko distiratsuena, eta Orion konstelazioko Betelgeuse (gorria) eta Rigel (urdina) izarrak. Izar horien interferentzia ereduak Bilboko Ingeniaritza Eskolako Aula Espazio Gelako 28 cm-ko diametroa duen teleskopioaren bidez detektatu ziren.
Pablo Rodríguez-Ovalle, Alberto Mendi, Ainhoa Angulo, Iván Reyes eta Mikel Pérez-Arrieta Masterreko ikasle graduatuek, Asun Illarramendi irakasleak eta Agustín Sánchez-Lavega Gelako eta Masterreko zuzendariak gidatuta, gailu esperimentala prestatu zuten, eta izar horien interferentzia ereduak lortu eta aztertu zituzten. Eredu esperimentalek iragarpen teorikoarekin bat egiten zuten arren, haien ikusgarritasun interferentziala Lurreko atmosferaren turbulentziak (“seeing” gisa ezagutzen dena) eragiten zuela aurkitu zuten, hau da, gure atmosferako aire masen mugimendu alderraiek, izarraren argiak teleskopiora iritsi arte zeharkatzen dituenak.
Teoria aldatuta, taldeak atmosferaren turbulentzia neurtu ahal izan zuen behaketa gauetan, behatoki guztiek, Lurreko teleskopioekin irudi astronomikoak lortzeko duten eragin kaltegarria dela eta, kuantifikatu nahi duten oinarrizko alderdia.
Metodologia hori izarren interferometriarekin lotutako kontzeptu garrantzitsuak aztertzen dituen praktika gisa proposatzen da, hala nola argiaren espazio eta denbora koherentzia. Halaber, esperimentuak Lurreko atmosferaren turbulentziaren neurriak ematen ditu, hainbat izar mota, uhin luzera eta interferogramak sortzeko teleskopioaren objektiboaren gainean jarritako maskaren ezaugarri hautatuta.
Lana American Journal of Physics, aldizkarian argitaratu da. Aldizkari hori Fisikako hezkuntzaren arloan aldizkari ospetsuenetako bat da eta Fisikako Irakasleen Amerikako Elkarteak eta Fisikako Amerikako Institutuak argitaratzen dute.
