Erosketak egitera joan, elikagaiak aukeratu, etxera eraman, janaria prestatu, denbora eta argi-gastuak galduz, eta..., hori guztia egin eta gero, zaborretara bota. Txantxa ematen du, baina elikagaien %17a zaborretara iristen da, Nazio Batuen Erakundeak Elikagaien Galerari eta Hondakinei buruzko Nazioarteko Kontzientziazio Egunean emandako azken informazioaren arabera.
Hala, joan den astean, egun nazionala ospatu zen, zaborretan amaitzen diren elikagaiei buruz kontzientziatzeko. Eta NBEk ohartarazi nahi izan zuen zaborretan amaitzen diren tonan berri, bai Araban, bai Euskadin, bai munduko gainerako lekuetan, mundu mailako arazoa baita. Izan ere, nabarmendu zutenez, paradoxa handia da; izan ere, gaur egun, munduan jende asko dago goseak jota, eta datu horiek hazten ari dira 2014az geroztik, eta, aldi berean, egunean tonelada elikagai alferrik galtzen dira. Eskainitako datuen arabera, maila globalean, ekoitzitako elikagaien % 14 inguru uztaren eta txikizkako salmentaren artean galtzen dira. Horri gehitu behar zaio elikagaien ekoizpen osoaren % 17 inguru alferrik galtzen dela ( % 11 etxeetan, % 5 janari-zerbitzuetan eta % 2 txikizkako merkataritzan). Euskadin ere datuak kezkagarriak dira. Duela gutxi egindako azterlan batean, Elika Fundazioak (Nekazaritzako Elikagaien Segurtasunerako Euskal Fundazioa) ondorioztatu du Euskadin 311.588 tona elikagai galtzen direla urtean, eta kopuru horren % 28 gutxienez elikagaien zati jangarria dela. Beste era batera esanda, Euskadin, pertsona bakoitzak urtean gutxienez 40 kilo janari xahutzen ditu. Elikak elikadura-kate osoan jarri du arreta, eta nabarmendu du Euskadin alferrik galtzen den elikagaien % 44,7a etxebizitzetan gertatzen dela, % 23,8a, gutxi gorabehera, elikagaien manufakturetan eta % 20,4a, Horeca kanalean (hotelak, jatetxeak, tabernak, katering…). Estrapolazio bidezko kalkuluaren arabera, Euskadiko batez besteko familia bakoitzak 159,4 kilo alferrik galtzen ditu urtean, eta horietatik 38,7 kilo gutxienez jangarriak dira (kontuan izan behar da hezurrak, larruak, arrautza-oskolak eta abar janari hondakinak direla baina ezin direla jan).
Elikagaiak xahutzeko arrazoi nagusiak platereko hondarrak dira ( % 30), ondoren hozkailuan ahaztutakoak ( % 19), aprobetxatu gabeko elikagaien zatiak ( % 16), iraungitako elikagaiak ( % 13), elikagaien kontserbazio txarra ( % 12) eta beste batzuk ( % 10). Azkenik, azpimarratu behar da etxebizitzek sortutako elikagai-hondakinen % 60 hondakin-frakzioaren zabor-edukinontzira (edukinontzi grisa) botatzen direla, eta ez bilketa organikora, izan beharko lukeen bezala.
“Elikagaien Galerari buruzko Nazioarteko Kontzentziazio Egunak aukera ematen du sektore publikoari (agintari nazionalak edo tokikoak) zein sektore pribatuari (enpresak eta partikularrak) ekintzarako deia egiteko, lehentasunak ezartzeko eta berrikuntzarekin aurrera egiteko, elikagaien galera murrizteko, hobeto leheneratzeko eta berreraikitzeko eta erresilientzia-gaitasuna duten elikadura-sistemak lortzeko”, azpimarratu zuten. Ildo horretatik, elikagaiak alferrik galtzearen aurka borrokatzen duten hainbat elkarte eta plataforma (Euskadin ere badira hainbat plataforma, adibidez Yo no desperdicio plataforma) arazo horren inguruan kontzientziatzen saiatzen dira. Izan ere, elikagaiak alferrik galtzen direnean, horiek ekoizteko erabili ziren baliabide guztiak -ura, lurra, energia, lana eta kapitala- alferrik galtzen dira. Gainera, zabortegietan botatzen diren elikagaiak ezabatzeak berotegi-efektua eragiten duten gasak sortzen ditu, eta horrek klima-aldaketan eragiten du.
Gomendioak
Munduko biztanle gehienentzat, ohitura bihurtu da elikagai asko zaborretara botatzea: merkatuetan behar baino elikagai gehiago erostea, frutak eta barazkiak etxean hondatzen uztea edo jan ditzakegun baino zati handiagoak zerbitzatzea. NBEko kideek ohartarazi dutenez, ohitura horiek presio handiagoan jartzen dituzte baliabide naturalak, eta kalte egiten diote ingurumenari. “Elikagaiak alferrik galtzen ditugunean, lana, ahalegina, inbertsioa eta baliabide preziatuak alferrik galtzen ditugu. produkzioan erabiltzen direnak, garraioan eta elaborazioan erabiltzen diren baliabideez aparte”. Hori saihesteko, gomendio batzuk ere ematen dituzte. Adibidez, garrantzitsua da neurri osasungarriagoak eta iraunkorragoak hartzea. Izan ere, diotenez, janari osasungarriak ez dira larregi prestatu behar. “Interneten errezeta osasungarri eta azkar egitekoak direnak ugari daude, familiakoekin eta lagunekin parteka daitezkeenak”, jakinarazi dute. Gainera, eta ildo horretatik, garrantzitsua da bazkariak eta afariak aldez aurretik planifikatzea eta horretarako behar dena bakarrik erostea. Horretarako, erosketen zerrenda egitea eta erosketak modu konpultsiboan ez egitea gomendatzen da. “Zaborretara elikagai gutxiago botatzeaz gain, dirua ere aurrezten da, ohartarazi dutenez”, azpimarratu dute Nazio Batuen Erakundetik.
Post-ita
Euskadi. Elika Fundazioak ondorioztatu du Euskadin 311.588 tona elikagai galtzen direla urtean, eta kopuru horren % 28 gutxienez elikagaien zati jangarria dela. Beste era batera esanda, Euskadin, pertsona bakoitzak urtean gutxienez 40 kilo janari xahutzen ditu. Elikagaiak xahutzeko arrazoi nagusiak platereko hondarrak dira ( % 30), hozkailuan ahaztutakoak ( % 19), aprobetxatu gabeko elikagaien zatiak ( % 16), iraungitako elikagaiak ( % 13), elikagaien kontserbazio txarra ( % 12) eta beste batzuk ( % 10).
