Gaztea da, 28 urte besterik ez ditu (Oion, 1993ko apirilaren 29a), baina lan-ibilbide luzea du aktore gisa. Aktiboa da, baikorra eta alaitasuna transmititzen du. Bere lanbidea gustatzen zaio, dio ez dakiela nola eta non ikusten duen bere burua etorkizun urrunean “aktore, taxista edo irakasle gisa”, dio brometan. Baina etorkizun urrunak ez dio izutzen. Egun, Euskal Herriko aktore izaten jarraitu nahi du, profesionalki eta pertsonalki hazten jarraitzeko asmotan. Euskararen erabilerarekin ere kezkatuta dago, eta bere lanarekin hizkuntza hori normalizatzen laguntzea gustatzen zaio. Ez da bere lanaren helburua, “baina bai oinarria”, onartzen du. 2011 eta 2015 artean Valladolideko Gaztela eta Leongo Arte Dramatikoko Goi Mailako Eskolan ikasketak egin zituen eta 2013-14 ikasturtean Academy of Performing Arts in Bratislava akademian testu interpretazioa ikasi zuen, Eslovakiako hiriburuan. Valladoliden bertan hasi zen antzezlanetan parte hartzen. Euskal Herrian aurreneko lana Txoministak web-sailean izan zuen, Hiru Damatxoren eskutik. Berriki, Paul Urkijo zuzendariaren Irati filmean protagonistaren papera bete du alboan Itziar Ituño eta Eneko Sagardoy izan dituela. Filma 2021ean errodatu da eta estrenatzeke dago oraindik.

‘Irati’ filma grabatu berria duzu, eta bira batean zaude obra berri batekin. Topera zabiz.

-Bai, zorionez esan dezaket lan askorekin nagoela eta oso pozik nago. Irati filma grabatu ondoren, gaur Album lanarekin eta Laboratorio Formolekin ari gara lanean. Formol Laborategia Mikel Ibarguren, Intza Alkain eta hirurok osatu dugu, eta dagoeneko hasi dugu gure lehenengo lanarekin, beraz, oso pozik gaude. Durangoko Azokan ere izan gara, eta oso atsegina izaten ari da ikusleen eta jendearen feedbacka ikustea. Harrera ona izaten ari gara, benetan oso pozik nago.

Formol Laborategia bi urteko lana da. Nola sortu zen proiektu hori?

-Bai, hori da, bi urteko lana da. 2019an, elkarrekin zerbait egiteko grinarekin elkartu ginen hirurok. Pixkanaka, gauzak sortzeko behar den materiala atera dugu, gure barrutik atera den eta forma hartzen joan den zerbait sortzea lortu dugu. Oso atsegina da hori. Ez da lan erraza izan, baina oso harro gaude lortutako lanarekin. Gure laborategiak sinadura lortu du eta oso pozik gaude horrekin. Gure belaunaldiaren inguruan etiketa mordoa zegoen jarrita eta pilota gure teilatuan zegoela sentitu genuen. Horri buelta emanda, geure buruari galdetzen diogu zer esan behar dugun, nor garen belaunaldi gisa, zer espero den gugandik... Gure sentsazioa da etiketa-jasa horretan oso itxaropen handia dagoela, eta helduenek uste dute ez garela betetzen ari. Horri buruzkoa da gure lehen Album lana.

Zer izan da proiektu honetako zailena?

-Bulegoko lana egitea, txostenak prestatzea, sistemak nola funtzionatzen duen ezagutzea eta gauzak nola egin behar diren ikastea. Gu ez gara horretan aritzen, eta horregatik iruditu zaigu hain zaila. Ez da erraza izan entseatzeko leku fisiko bat aurkitzea... Baina oso babestuta sentitu gara beste lankide batzuekin. Hala ere, harro eta pozik nago, obra indartsu bat sortzeko gai izan gara eta zuzendaritza lanetan ere molda naitekeela egiaztatu ahal izan dut eta hori oso pozgarria izan da. Merezi izan du egin dugun ahalegin guztia. Nahi genuena lortu dugu, eta, gainera, euskal aktore gisa ere jarraitzen dugu, gure sektorean euskara sustatzen jarraitzeko laguntzen ari naiz. Pozik nago.

Zure helburuetako bat zure lanarekin euskararen erabilera sustatzea da?

-Ez dakit nire lanaren helburu nagusia euskararen erabilera sustatzea den, baina zeharkako helburua bada behintzat. Euskal aktore gisa definitzen naiz. Euskaraz diren obretan lan egiten dut eta, euskaraz egiten diren lan berriak ere bultzatzen ditut. Gure helburua ez da erabilera sustatzea, ez dugu ezer lortu nahi, baina oso barneratuta dugun kontzeptua da, euskara gure eguneroko lanean gurekin dagoela.

Zuzendari gisa estreinatu zara, baina zer gustatzen zaizu gehien, zuzendari edo aktore izatea?

-Asko gustatzen zait zuzendari izatea, asko ikasten dut horretaz, baina erosoago sentitzen naiz aktore gisa. Hori ikasi dut, eta horretan aritu naiz beti; esperientzia gehiago izateaz gain, baliabide gehiago ditut; beraz, oraingoz, askoz erosoago sentitzen naiz aktore lanetan. Hala ere, oso pozik nago, lasai eta gustura, zuzendari-lanak egiten nire laborategian. Ez dakit nola zuzenduko nituen beste lan batzuk, baina hemen behintzat ondo egiten dut eta eroso sentitzen naiz.

Zuzendari gisa, antzerkian, telebistan eta duela gutxi filme batean. Nola sentitu zara ‘Irati’ pelikulan?

-Esperientzia ikaragarria izan da. Ez daukat kexa bakar bat ere ez, asko gustatu zait, zorte handia izan dut, ez dakit filmaketa guztiak hain bereziak diren, baina oso eroso sentitu naiz eta zorte handia izan dut gauza guztietan pelikula honekin. Paul Urkijorekin lan egitea pribilegio bat izan da, taldeko gainerako kideekin bezala. Konturatu naiz denok barku berean egon garela, filmerako lan egiteko gogoz joan garela, nahiz eta egun txarrak edo baldintza txarrak izan batzuetan eguraldi txarragatik edo grabatzea tokatzen zitzaigun lekuengatik. Grabazio honekin taldekoek ez gara lanera joan, artea egitera joan gara eta egitea lortu dugu. Beraz, oso pozik nago pelikula honekin, plazera izan da niretzat.

VIII. mendean, gerlari kristau eta musulman talde bat Pirinio baskoi paganoan barrena dabil, haitzulo baten barrenean dagoen Karlomagnoren altxorra lortzeko asmoz. Bertakoen arabera, jainkosa boteretsu bat bizi da han: Mari. Eneko gaztea da taldearen burua, eta Irati misteriotsuak gidatzen ditu mundu mitologiko ilun batean barrena. Zure papera izan da protagonista, Irati izan zara. Zer izan da bere azalean jartzearen alderdirik politena?

-Guztiarekin gelditzen naiz. Oso polita izan da pelikula honen protagonista izatea, Iratiren azalean jarri ahal izatea, lan handi hau egin ahal izatea eta lan egin dudan talde handiarekin lan egiteko aukera izatea. Gainera, euskal zinema ezagutu eta lantzeko aukera izan dut, eta esperientzia paregabea izan da. Bestalde, alde handia dago antzerkian eta zineman lan egitearen artean. Antzerkian eta zineman hizkuntza berezia dago. Orain arte ez nuen zinemaren hizkuntza ikasi, horretan lehen esperientzia izan dut eta asko gustatu zait. Zinearen hizkuntza ikasteko, zinearen prozesua sentitzeko eta aurrera egiteko nire lehen esperientzia izan da. Ez da zerbait espontaneoa izan, zinea bizi izan dut, sentitu dut, eta film honetan mimo handiz lan egin ahal izan dut, metodologia ulertu,... proiektu handia izan da.

Baina kobazuloetan eta aktore batentzat lan egiteko zailak diren lekuetan lan egin duzue. Grabazioan zaila iruditu zaizun zerbait egon da?

-Bai, noski. Irati filma apustu gogorra izan da. Lan egin behar izan dugun baldintzetan zailak izan dira. Hau da, ia grabazio guztia kalean egin da, eta baldintza batzuek dena ondo ateratzeko psikologikoki prestatuta egotea eskatzen dute. Zorionez, eguraldiak lagundu digu, baina ingurunea bera ere konplexua izan da. Paul Urkijori film zailak gustatzen zaizkio; horregatik, emaitza hain berezia eta polita da gero. Lan egiteko leku deserosoetara joan gara, haitzuloetan sartuta, 25 minutuko sakoneran. Baina merezi izan du. Emozionalki zein profesionalki, oso film aberasgarria izan da.

Lehenago aipatu duzu alde handiak daudela antzerkian lan egitearen (zuzeneko lana izaten da jendearentzat) edo zineman lan egitearen artean.

-Zineman behin bakarrik egin dut lan, baina sorpresa handia izan da niretzat gai izan naizela, gozatu egin dudala, gustatu zaidala eta ondo lan egin ahal izan dudala ikustea. Antzokia, berriz, nire etxea da. Esperientzia handia dut hor, gustuko dut, eta eroso sentitzen naiz. Gainera, antzerkiak adrenalina ematen digu, jendearentzat zuzenean egiten den lana delako. Zinema lan prestatuagoa da, gehiago ikasia.

28 urte besterik ez dituzu, baina ibilbide profesional zabala aktore gisa. Zure lan batzuk aurkezteagatik, lan hauek egin dituzu: Otello (2016), TRans-misja (2016), G.E.N (2016), The Leftovers, los que se han quedado (2018), Käffka (2019),... Telebistan ere ibilbide luzea duzu, adibidez, Aulki jokoa (2017) eta Euskaraldia: Gehiago (2020), besteak beste. Hainbat dokumentaletan ere lan egin duzu, hala nola Zubi Lana, euskal kazetaritzaren 50 urte (2018) edo bideoklipa (2015), edo Hatortxu Rock iragarkia (2017), Bziber aurkezlea (2021), audibisualetan ere parte hartu duzu. Gaztetasuna gorabehera, aktore izatetik bizitzea posible dela erakusten duen ibilbide zabala.

-Bai, baina zortea izan dudala esango nuke. Pribilegiatua izan naiz formatu eta leku desberdinetan lan egin ahal izan dudalako, eta zorionekoa naiz horregatik. Balantzaren beste aldean ere badaude hain politak ez diren gauzak: Ez da erraza aldi berean zazpi proiektutan lan egitea; batzuetan, zazpi horiekin ere ez dugu soldatarik lortzen, ez jakitea bi hilabete barru lan gehiago izango dugun, bizi dugun ziurgabetasuna. Pribilegiatua naiz eta zorionekoa naiz, baina lanbide honek ere baditu bere arazoak.

Nola gogoratzen dituzu zure lehen obrak?

-Nire lehen lana Valladolideko enpresa batean izan zen. Sei kide ginen, proiektu osoa elkarrekin egin genuen, sekulako lana izan zen. Lan ikaragarria. Guk sortu genuen lan guztia. Eta gero kaleratu egin gintuzten lan-baldintza duinak eskatu genituelako. Egin genuen lan guztiaren ondoren! Gero Valladolid opera koru indartsu batean egon nintzen. Ez ziren nik nahi nituen lan-baldintzak, baina ikasteko behar nuena lortu nuen. Asko gustatu zitzaidan proiektu hori. Gero, nire hirugarren proiektua iritsi zitzaidan Polonian. Hara joan nintzen bizitzera. Ikusten duzunez, denetarik egin dut pixka bat, baina beti gustatu izan zait nire lanbidea, izugarri gustatzen zait eta horretan jarraitzen dut. Proiektu bat amaitzen dudanean beste batean sartu behar dut lanbide honek ematen didan adrenalina hori behar dudalako.

Nola ikusten duzu zure etorkizuna?

-Ez dakit, oso zaila da horri erantzutea. Duela gutxi arte maleta batean bizi izan naiz. Duela urte batzuk Euskal Herrian geratzea erabaki nuen, hemen lan egitea,, nahiz eta lanagatik edozein lekutan lan egiteko prest egon. Baina trikimailu bat dut zoriontsu izateko: etorkizunean gehiegi ez pentsatzea, horrela ez naiz ikaratzen. Momentua disfrutatzea gustatzen zait.