-Normala da larrialdi batean triste, estresatuta, nahastuta, izututa edo haserre sentitzea. Koronabirusaren munduko pandemia eta luzatzen ari den denboragatiko larritasuna logikoak dira, gizarteak, oro har, egoera ezezagun eta mehatxagarriari aurre egin behar baitio. Baina nola bizi dute haurrek? Eskolan lagunekin jolasteko beldurra dute?, klaseko kide batekin elkartzen dira normaltasunez, positiboa izan ondoren?, handitu al da koronabirusaren ondorioz lagunen arteko diskriminazioa? Esther Gamiz, Nuria Cardesa eta Montse Viloria Urkideko Lehen Hezkuntzako orientatzaileek adierazi dutenez, egoera honetan dauden haurrak ere larrituta daude, estresatuta. Hori dela eta, txikienei pandemia hori jasaten laguntzeko jarraibideak ematen dituzte.

Pandemiaren ondorioz, haurrak beldur berriak sortzen ari dira?

-(Esther Gamiz). Hasieran, konfinamendu luzearen ondoren eskolara itzultzean, beldur berriak aurkitu genituen, besteak beste, txikienetako batzuk eskolara etortzearen eta gurasoengandik banatzearen beldur ziren. Egoera batzuetan, antsietate-krisi txikiak ere izan ziren, haiek edo haien senideak gaixotzen ziren beldur baitziren. Garrantzitsua da jakitea familiak oso ondo laguntzen ari direla egoera horiek kudeatzen.

Ikasgelan, aldaketak nabaritzen dira ikasleengan edo mesfidantzamaterial komunen bat ukitzean?

-(Montse Viloria): Hasieran pixka bat, baina orain askoz lasaiago daude. Lasaitasun horrek zerikusia izan dezake eskolan kutsadurarik ez izatearekin eta kasu positiboak oso gutxi izatearekin. -Hiru Lehen Hezkuntzan eta denak Urkide ikastetxetik kanpo kutsatuta-. Baina bai, aldaketa batzuk ikusi ditugu. Eta positiboak ere bai.

Adibidez?

-(M. V.): Adibidez, deigarria egiten zaigu nola ohitu diren erraz maskarara eta arau askotara. Momentuz dena oso ondo errespetatzen dute. Gehienek adierazi dute lagunekin egon eta eskolan ikasi nahi dutela, aurrez aurreko klaseekin. Zer gertatzen den eta egoera nola aldatzen den ikusi beharko da. Gainera, jolastokietan, Lehen Hezkuntzako lehen mailetan, jostailuak partekatu edo erabili ezin izateak, burbuila-taldearekin beti egon behar izateak eta mugatutako espazio fisiko batean bakarrik egon behar izateak, gehiago ukitzea, fisikoki deskargatzea, gorputzera joatea eta kontaktu fisiko gehiago izatea eragiten dute. Horregatik ikusten ari gara batzuetan lehen baino gehiago bultzatzen direla, adibidez.

Ikasle batek positibo ematen duenean edo berrogeialdian dagoenean, nahiz eta negatiboa izan, ikasgelara itzultzeko orduan, areagotu egiten da diskriminazioa kasu horietan, edo haurrek normaltasunez hartzen dute bere laguna?

-(M.V.): Zorionez, orain arte ez ditugu kasu asko izan, lehenengoak nahiko normaltasunez hartu ziren, baina azken astekoetan larritasun gehiago agertzen dela ikusten ari gara. Haurrak negarrez joaten dira eta gelan geratzen direnak ere kezkatuta daude. Aitortu behar da egunerokotasunak eskolan jarraitzen duela, eta haiek eskolara etorri nahi dutela ikaskideekin egotera, ahal duten guztia jolastera eta ikasgelan ikastera, ez pantailekin eta etxetik konfinamenduan gertatu zen bezala.

Larritu egiten dira pandemiak okerrera egiten duelako...

-(E.G.): Noski. Aste honetan, kasu berriak agertu direnez, eta helduok berriro ere murrizketa gogorragoen beldur garenez, larritasun eta kezka handiagoa nabari da, batez ere positiboren bat eta haur konfinaturen bat duten geletan.

Eskola ixtearen beldur dira?

-(E.G.): Orain arte ez dute espresuki esan, helduok esaten dugunari adi daude. Garrantzitsua da kontuan izatea gure beldurrak edo gure segurtasuna dutela oinarri. Beldurra dagoela interpretatzen dugu, baina oso txikiak ez dira ausartzen hori esaten. Nerabeak bai, eta haiek bai, esaten dute ez dutela berriz ere konfinamendurik nahi.

Nola joka dezakete gurasoek, positiboa izan bada haurra baztertua izatea saihesteko?

-(M.V.): Beldur hori eskolan ere sortu zen. Hori dela eta, ikasturte hasieran familiei eman genien gomendioa izan zen etxean covid-19az hitz egitea, gaixorik dagoen pertsonari errua bota gabe. Gainera, garrantzitsua da azpimarratzea etxean geratzen direnak laguntzen ari zaizkigula, ausartak direla.

Uste duzue pandemiak aztarna emozional edo psikologikoa utziko duela belaunaldi honetako adingabeengan edo ez du zertan?

-(M.V.): Zalantzarik gabe, horrek guztioi eragiten digu maila emozionalean. Besteekin harremanak izateko behar diren arauak, gure inguruan sortzen diren beldurrak eta norberarenak (osasunari, ekonomiari, afektuei... buruzkoak), datorrenaren ziurgabetasunak, batzuetan egiten ari den banakako gehiegizko arduratzeak ere, arrastoa uzten du. Haren nortasuna eraikitzen ari dira eta hilabete batzuk daramatzagu jada horrela.

Desoreka emozionalik nabaritu duzue ikasleengan, martxoan ikastetxeak itxi eta konfinatzearen ondorioz?

-(E.G.): Bai, kezkatuta gaude aurreko konfinamenduak esparru emozional eta sozialean eta ikaskuntzen esparruan zailtasunak zituzten haurrengan utzitako aztarnaz. Lehenengoekin ikusi dugu sintomak areagotu egin direla eta inboluzioa gertatu dela. Adinekoen eta bizi izan dugun guztiaren beldurrak arrastoa utzi die, eta orain haien jokabideetan, ikasteko zailtasunetan eta ikaskideekin egoteko gaitasunean ikusi dugu. Gauza bera gertatzen da ikasteko zailtasunak dituztenekin, gelako erritmoa berriro hartu ahal izatearekin, gogorra egiten da. Hor, adi egon behar dugu heldu guztiok, eta haien ezaugarriak errespetatuz lagundu behar diegu. Oso onuragarria da, beraz, eskolak irekita mantentzea, haien ongizatea eta bilakaera hobetzeko. Ezin ditugu alde batera utzi.

Etxean nola lagun diezaiekegu haur horiei?

-Ba, sentiberak eta adi egon behar dugu nola dauden jakiteko. Guztiok erabiltzen dugun kaosaren eta ziurgabetasunaren barruan, gauzak ahalik eta arreta handienarekin azaltzen saiatu behar gara. Nola dauden, beldurrak, ezintasuna, zalantzak adierazteko eta maitasun eta ulermen handiz entzuteko aukera eman behar zaie beti. Gainera, emozio negatiboak ezagutzen lagundu behar zaie, eta, noski, konponbideak bilatzen lagundu.

Eta gurasoek? Zuekin hitz egin dute kezkak adierazteko?

-(E.G.): Bai, konfinamendu berri baten beldur dira, familiek uste dute oso kaltegarria izango litzatekeela seme-alabentzat, eta uste dugu arrazoi dutela. Zenbait familiak ere beldurrak azaldu dizkie alderdi ekonomikoari eta horrek etxe askotan utziko duen aztarnari.

Bada anekdotaren bat atentzioa eman dizuena?

-(M.V.): Gaur goizean (elkarrizketaren egunean), Lehen Hezkuntzako bigarren mailakoklase batean, konfinatuta zegoen haur batek positibo eman duela jakinarazi digute. Familiei jakinarazi ondoren, ikaskideak positibo eman zuela eta hainbat haur 10 egunez etxera joan behar zutela azaldu zaie gelako haurrei. Haur batzuek negar egin dute eta amorrua eta sustoa adierazi ahal izan dute koronabirusarekin.

"Umeek helduok esaten dugunari adi daude. Garrantzitsua da kontuan izatea gure beldurrak edo segurtasuna dutela oinarri"

"Gure gomendioa honako hau da: etxean covid-19az hitz egitea, gaixorik dagoen pertsonari gaixotzeagatik errua bota gabe"