"Adinekoak ez gara gizartearen gaixotasuna; bizitza duina merezi dugu"

José María Aguirrek 72 urte ditu. Tomatea egitea gustatzen zaio, baratzean ibiltzea, lagunekin poteoan ateratzea, irakurtzea. Eta idaztea ere bai. Ordu asko ematen ditu pentsamenduak jariatzen eta hitzak elkartzen. Hain zuzen, berriki argitaratu du etika eta emantzipazioari buruzko liburu bat, gogoeta kritikoak. Esan du aktibo sentitzea ezinbestekoa zaiola zahartzaroa NANean jasotako zenbakien kontua baino ez izateko. Hala ere, badaki adinekoentzako energiak behera egiten duela gazteriakoekiko, baina onartzen du esperientziak eta jakinduriak urteak behar dituztela heltzeko. 72 urte horietan hazi, irakasle izan, Gasteizko unibertsitatean klaseak eman, -batez ere Errioxan-, erretiroa hartu eta erronka berriak bilatu. Hori guztia zahartu gabe. Ildo horretatik, zahartzea hautazkoa dela dio: "Garrantzitsua da adineko pertsonak gehien gustatzen zaiguna egiten jarraitzea, plan desberdinak egiteaz gozatzea eta esperientzia berriez gozatzea. Alegia, gure gazterian denbora faltagatik egin ez dugun hori egitea", gomendatzen du.

Bere ibilbidean, bere bizitza ez ezik, ingurunea ere aldatu du, baita gizarteak adinekoekiko duen errespetua ere. Bere esanetan, iraganean, nerabeek eta gizarte osoak errespetuz jokatzen zuten adinekoekin, eta gaur egun balio horiek galdu egin dira. Bere kasuan, ez du garai haietara itzultzeko beharrik sentitzen, baina mimo edo balio eta errespetu pixka bat gehiago falta dela dio. Horregatik, hain zuzen ere, Arabako pentsionistak mugimenduko kide da Aguirre, adinekoei adinagatik ez ezik, bizitza oso batean egindako ahalegin eta lan guztiagatik dagokien eskubide bakoitza aldarrikatzen eta borrokatzen jarraitzeko. "Urte hauetan guztietan asko aldatu da egoera eta panorama orokorra. Nire garaian, haur eta gazte nintzenean, errespetu handiagoa izaten genuen. Orain, berdintasunezko garai honetan, ondo dago berdin tratatzea, baina berdinzaletasun horretan ere errespetua behar da", esan eta gaineratu du: "Hala ere, nik ez dut gazteria orokortu nahi. Nire lagun batek zioen ezinezkoa zela frantsesek zer pentsatzen zuten jakitea, ez bainuen denekin hitz egin. Hau gauza bera da. Gazte bakoitza desberdina da, ez dugu guztiekin hitz egitea lortu, daukaten kontzeptua jakiteko. Baina, oro har, ondo dago adinekoak errespetatzea". Gizarte-errespetu horretaz gain, irakasle erretiratu honek eskubideak bere osotasunean errespetatzeko eskatzen du. Adibidez, astelehenero, euria edo eguzkia egin, pentsiodunek eguerdiko hamabietan beren defentsen aldeko borrokan egiten duten manifestaziora joaten da. José María Aguirrek megafono bat hartu ohi du pentsio duinak merezi direla argi eta garbi esateko: "Oso aktibo jarraitzen dut pentsiodunen borrokan. Paradoxikoa da. Nik badaukat pentsio bat, ez naiz nire alde borrokatzen. Gazteen alde egiten dut, gure adinera iristen direnean pentsio duina izan dezaten. Uste dut gazteek horizonte hori izan beharko luketela eta gurekin bat egin, borrokatzeko, elkartzeko, gauza gutxirekin ez konformatzeko modua ikasi. Gaur egun, jendeak 900 euroren truke onartzen ditu lanak. Gaztetan borrokatu eta erretiroan berriro borrokatzen ari den belaunaldikoa gara. Munduaren eraldaketa bizi izan dugu eta kezka berrietan ari gara lanean", dio.

Adinekoen bakardadeak eta horrek emozionalki ekar ditzakeen arazoek ere gogoeta egitera bultzatzen dute beti, bereziki urriaren 1ean. Alde horretatik, José María Aguirre pozik sentitzen da, bere ingurunearekin; familiarekin eta lagunekin. Bere espiritua hain gaztea dela dio, oraindik konpondu gabeko kezkak eta beharrak dituela eta egunero etxetik ateratzen laguntzen diotela. Hala ere, ilusio hori galdu duten eta gizarteak albo batera utzi egiten dituela sentitzen duten pertsona guztien azalean jartzen da. "Uste dut zahartzaroa gazteriaren isla dela. Zure gaztaroan kezka eta jakin-min handia izan baduzu, emozio horiek heldutasunera eramaten dituzu. Aldiz, pertsona heldua lanean zentratuta eta gogorik gabe bizi izan bada, baliteke zahartzaroan hainbeste poztasun ez aurkitzea", hausnartu du. Hala ere, Gasteiz adinekoentzako aukeraz betetako hiria dela gehitu du. Gizarte-etxeak, adinekoentzako edo erretiratuentzako zentroak, ikastaroak, tailerrak... aukera ugari, bakarrik sentitzen diren pertsona horiek beren etxetik hurbil aisialdirako aukerak aurki ditzaten. "Asko sentitzen dut adinekoen bakardadeaz hitz egiten denean. Uste dut primeran legokeela pertsona horiek guztiek aukera, lagun eta aisia gehiago izatea lortzea, hain bakarrik ez sentitzeko", eskatzen du.

Maite Lópezen eskaeraren antzekoa. 75 urte ditu, baina nerabeen bezain gaztea da. Asko gustatzen zaio paseatzera ateratzea, laguntzea, bere nagusiak zaintzea -bere izeba hil arte zaintzea ohorea izan dela aitortzen du, eta ez da bere azken egunetan babestu duen senide bakarra- eta familiarekin egotea ere gustatzen zaio. Urduria da, eta egunero finkatzen da etxetik irteteko helburu hori, eta ez du bilatzen etxean gelditzeko aitzakiarik, "egunero kalera atera eta bizitzen jarraitu behar dut", dio. Ingurukoen artean, eskerrak ematen dizkie batzuetan gazteei laguntzeagatik. Are gehiago, kexu da gazteriari buruzko albiste positiboak ez direlako eguneroko titularrak, "kazetariei errieta egin behar dizuet", dio txantxetan. "Pare bat alditan erori naiz, eta gazteak etorri dira laguntzera", gogoratu du. Baina onartzen du, halaber, errespetua falta zaiola gizarte osoari: "Ezin da hitz egin adineko pertsona guztien bakardadeaz, edo gazte guztien errespetu faltaz. Hori egoera bakoitzaren eta pertsona bakoitzaren araberakoa da. Baina, oro har, balioak galtzen ari direla esango nuke. Zoritxarrez, oso azkar doan gizarte batean bizi gara, eta horrek adinekoak erritmo horretara eramaten ditu", dio. Adibidez, banku batera, kutxazainera, autobusera edo erosketan joateko udan eta neguan jasan behar dituzten ilarak tamalgarriak direla dio. Bigarren adibide gisa, tratu birtualaren alde gero eta gehiago egiten duten banku-erakundeengandik jasotzen duten tratua aipatu du. "Orain banku batera goaz eta zenbakiak bezala tratatzen gaituzte. Dena oso hotza da. Niri min ematen dit bankuetara sartu nahi duten adineko pertsonen ilarak ikusteak". "Gauzak beste era batera egin litezke, bereziki zentro edo erakundeetan", eskatu du.

Internet eta adinekoak deskonektatzen dituen eten digitala ere zalantzan jartzen ditu Maitek. Ikasi eta eboluzionatzea gustoko duela esan du, aurrerapenetan murgiltzea, baina Internet "hain azkar" doala aitortu du, motibazioa galdu duela. "Mugikorra bat-batean erabiltzen ikasten dudanean gauzak aldatzen dira eta dakidanak ezer gutxirako balio du, berriro ikasi behar da. Hain azkar doa teknologia, ikasteak asko desmotibatzen nauela", deitoratu du. Izan ere, hainbat azterlanek berresten dute adinekoek biltzen dutela eten digitalik handiena, baina gero eta gehiago ahalegintzen dira eta bat-bateko mezularitzako mugikorretara eta aplikazioetara egokitzen dira. "Aspalditik ari zait alabetako bat Internet ondo erabiltzen ikasteko eskatzen. Baina hain azkar doa, aldaketa hain da etengabea, desmotibatu egiten nau, GKE batean kolaboratzen ari naiz, ziurtagiri bat egin behar izan nuen, eta bueltak eman ondoren, nahaspila bat izan zen: hasieran posta elektronikoz egitea esaten zidaten, azkenean testu mezu bat bidali zidaten mugikorrera, guri jada kostatzen zaizkigun gauza batzuk dira", dio.

Ascudean familia zaintzaileen eta mendeko pertsonen elkartea da; mendekotasuna duten pertsonak zaintzen dituzten eta arazo eta behar komunak dituzten familiek osatzen dute, eta beren egoera partekatzen eta ulertzen duten beste pertsona batzuekin egon nahi dutenak osatzen dute elkartea. 2016. urtetik aurrera, beste erakunde batzuetan behar dituzten zerbitzuak aurkitzen ez dituzten eta bakarrik dauden edo 65 urtetik beherako pertsonei arreta zabaldu zaie. Irabazi-asmorik gabeko erakundea da, eta, besteak beste, helburu nagusi hauek ditu: familia zaintzaileetan, mendekotasunen bat duten eta aldi baterako ezintasuna duten pertsonetan zaintza, laguntza eta esku-hartze soziala duten herritar guztiei aholkuak eta orientazioa ematea, eta familia zaintzaileen bizi-kalitatea hobetzea, bai osasunaren arloan, bai gizartearen arloan. Hedapen eta dibulgazio-guneak ere sortzen ditu, zaintzaren lana sozialki ikusarazteko. Raul Espada Ascudean osatzen eta laguntzen duen langileetako bat da. Hurbiletik bizi du adinekoen egoera, elkartean asko baitira senideak zaintzen dituzten adinekoak. Horregatik, Espadak gertutik ikusi ditu gizarteak hartu dituen aldaketak eta horrek pertsona helduenen bizitzan izan duen eragina. "Txikiak ginenean gure gurasoek zaintzen gintuzten, eta gero alderantziz. Baina hori apurtzen ari da. Gaur egun, seme-alabek ez dituzte beti gurasoak zaintzen, arrazoi askorengatik", dio. Eta kolektibo ahulago horrek bete-betean aurre egin beharreko hainbat arazo zehazten ditu. Lehenik eta behin, mendekotasunaren benetako arazoa azaltzen du, eta bakardadea ere jorratzen du.

"Gai horiei azkar heldu behar diegu, eta aurre egiteko tresnak bilatu behar ditugu. Laguntza behar duten pertsona asko daude", esan du. Halaber, gogorarazi du adinekoak "ezinbestekoak" direla eta laguntza, esperientzia eta ezagutza handia ematen diotela gizarte osoari. "Konfinamenduan eta koronabirusaren krisian, frogatuta geratu da seme-alaba asko ezin direla gurasoen laguntzarik gabe antolatu. Ikastetxeetan aitona-amona gehiago daude bilobak jasotzen gurasoak baino, adibidez. Etengabe laguntzen jarraitzen dute", ondorioztatu du Raul Espadak.

Zerbitzuak. Ascudean elkarteak eguneroko lan asko egiten ditu zaintzaileei laguntzeko, kasu askotan, senarrak, emakumeak edo gurasoak zaintzen dituzten adinekoei. Elkarte honetako kide diren familia edo pertsona guztiek dute eskaintzen dituzten programa eta zerbitzuetarako sarbidea. Zerbitzu horiek urtero aldatzen dira, familiek transmititzen dituzten beharren arabera. Jarduerak etengabe egokitzen dira egoera berrietara, familiei laguntzeko. "Senideak zaintzen dituzten pertsona guztiak zaindu eta errespetatu behar dira", azpimarratu du egunkari honetan Raúl Espadak, Ascudean elkarteko gizarte-langileak.

"Gai horiei azkar heldu behar diogu eta aurre egiteko tresnak bilatu behar ditugu laguntzeko"

Ascudean

"Garrantzitsua da adinekoak gehien gustatzen zaiguna egiten jarraitzea eta ondo pasatzea"

Pentsionista