"Autista naiz, eta orain ez naiz lana aurkitzeko gai"

"Zailtasun soziala eta gehienen ikuspegitik desberdina izan daitekeen edozein pertsonak lan munduan egoteko zailtasun handiagoak ditu. Nire kasuan, autista naiz, eta munduaren amaiera hasi zenetik (pandemia) lana aurkitzea asko kostatzen ari zait". Hitz horiekin Kevin Lajasek bere egoera azaltzen du: Euskal Herriko Unibertsitateko Ikus-entzunezko Komunikazioko bigarren mailako ikaslea da. Izugarri gustatzen zaio etorkizunean bideoak editatzen eta egiten imajinatzea. Aktorea ere bada. Kantabriako antzerki-lan askotan lan egin duela aitortu du. Baina lan bat bilatzeko orduan, iragazkirik gabe bilatzen du, komertzialarena izan ezik. Lanbide hori ez zaio gusta-tzen bere muga morala gainditzen duelako, "ez litzaidake gustatuko sentitzea nire konpainiaren eskaintza bat egiten dudala eta lehiakideek eskaintza hobeak dituztela ikustea, jendeari iruzur egiten ari naizela sentituko nuke, eta ezingo nuke horrekin".

Ibilbide luzea du lan-munduan. Azken lana Leroy Merlinen egin zuen. "Izugarri gustatu zitzaidan", gogoratzen du. Baina lehenengo ikasturteko azken azterketak prestatzeko utzi behar izan zuen. "Dena gainditu nuen, oso harro nago", aitortu du. Unibertsitatera joatea erronka handia da berarentzat, egunero jartzen da harremanetan ikaskideekin, eta oso nekatuta sentitzen denean, lurrera begiratzen du, nahiz eta ikaskideek diotenari kasu egiten jarraitu. Keinu hori une horretan agortuta dagoela, energiarik gabe, eta jarraitzeko prest ez dagoela adierazteko modua da. Ekainetik aurrera, lan-erronka berriak bilatzen hasi da, 30 autohautagai baino gehiago eskaini ditu hainbat enpresatan, "baina ez naiz zortea izaten ari".

Adecco Fundazioaren arabera, Araban desgaitasunen bat duten 995 pertsonek lana lortzeko zailtasun handiak dituzte, eta horrek esan nahi du %11ra igo dela iazko datuekin alderatuta. Bizkaian, datu horiek gora egin dute, eta %64ra igo da desgaitasunen bat duten pertsonen langabezia: 1.765 langabe izatetik 2.897 izatera igaro da aurten. Gipuzkoa da datu itxaropentsuenak dituen lurralde bakarra, 2.657 izatetik, 1.940 izatera igaro da, hau da, %27ra jaitsi da. Datu horiek joan den ostegunean ospatu zen Gazteen Nazioarteko Egunaren harira egin dira; izan ere, Adecco Fundazioak, JYSKren laguntzarekin, ezintasunen bat duten gazteen etorkizunaren seigarren txostena aurkeztu du. Azterketa horren ondorioak ezgaitasuna duten 30 urtetik beherako 350 pertsonari egindako inkestan oinarritzen dira, Estatuko Enplegu Zerbitzu Publikoaren eta Estatistikako Institutu Nazionalaren datuetan oinarrituta. Hala, azterketan adierazi dutenez, Euskadi suspertze-egoeran dago, baina baita "ziurgabetasun-egoeran" ere, non "funtsezkoa den ekintzak egitea covid-19ak gizarte-arrakala areagotu ez dezan, pertsona ahulenak baztertuz".

Izan ere, ohartarazten dutenez, covid-19 krisiak areagotu egin ditu gazteek aurrez aurre zituzten zailtasun handiak, besteak beste, langabezia-tasa, etxebizitza eskura-tzeko zailtasuna eta bizimodu independentea izateko oztopoak. Hala ere, "ezgaitasuna duten gazteen kasuan, zailtasun horiek are gehiago nabarmentzen dira".

Ildo beretik, txostenean deigarriena da ezgaitasun desberdinak dituzten pertsonen artean langabezia handia dagoela, baita 45 urtetik gorakoetan ere. Oro har, 2020an, 25 urtetik beherako 355 enplegu-eskatzaile izan ziren Euskal Autonomia Erkidegoan, eta kopuru hori 387 da gaur egun. Adinen arabera, 25 eta 44 urteko langabeen hazkundea %7,2koa izan da, eta 45 urtetik gorakoena, berriz, %11. Txostenean azpimarratzen denez, kontuan hartu behar da ezgaitasuna duten langile gazte askok, batez ere hirugarren sektorekoak, galdu egin zutela lana pandemiaren testuinguruan. Era berean, lehen lana aurkitzen dute urruntze sozialeko neurriek (ostalaritza edo turismoa) asko zigortu dituzten arloetan.

"Nolanahi ere, koronabirusaren krisiak atzeratu egin du lan-munduan sartzea, eta horrek areagotu egin du haren langabezia", zehaztu du. Beste adierazle deigarri bat iraupen luzeko langabezia da, ezgaitasuna duten 25 urtetik beherakoen kasuan hazkunde "neurriz kanpokoa" izan duena. Hala, 2020an, 5.095 langabe gazte zenbatu ziren, lana aktiboki bilatzeko urtea gainditzen zutenak, aurreko urtean baino %83,2 gehiago. "Gorakada horrek ondorio honetara garamatza: ezgaitasuna duten gazteak egoera txarrean daude, eta horrek langabeziaren kronifikazioa dakar", ohartarazi du Adecco Fundazioak, eta honako hau aurreratu du: "Batetik, lan-merkatuan estreinatu ohi ziren eremuek krisiak kaltetuta jarraitzen dute, eta, bestetik, zailtasun handiak dituzte lanbide-esperientzia egiaztatzen ez dutenean, aurreiritziak sendotuz". Zein dira desgaitasunen bat duten gazteek lana bilatzeko egiten dituzten eskaerak? Galdera horri erantzun sendoa eman diote inkestatuek: %93k uste dute sentsibilitatea falta dela, bai gizartean, bai enpresetan, eta enpatia handiagoa eskatu dute. "Kontratatzen dutenek ulertu behar dute denok gaudela desgaitasunaren eraginpean, eta XXI. mendean ez dela onargarria baztertzea edo diskriminatzea zure profesionaltasunaz ezer esaten ez duen baldintza batengatik", nabarmendu du inkestatuetako batek. "Badirudi enpresa batek desgaitasuna duen pertsona bat kontratatzen duenean mesede bat egiten diola eta ez luke horrela izan behar. Beste edozein langilek bezala, trebetasun eta gaitasun oso baliagarriak ditugu, eta horiek gailendu behar dira ", esan du inkestari erantzun dion beste batek.

Azkenik, %70ek irisgarritasun handiagoa eskatzen dute lan-inguruneetan, bai ingurune fisikoan, bai sentsorialean eta baita kognitiboan ere, desgaitasunen bat duten pertsonek lantokira sartzeko eta beren eginkizunak baldintza berdinetan betetzeko aukera izan dezaten.

Kevin Lajas. Kevin Lajasek superazioz betetako motxila dauka, baina oraindik ere badu ilusioetarako lekua. Autista da, 24 urte ditu eta ikusmen-urritasuna, oinetako malformazioa eta bizkarrezurra pixka bat desbideratuta dauka. Ez zaio gustatzen pertsona arruntaren eta minusbaliatuaren adierazpena; hark mugak dituela dio, baina mundua dastatzeko gai da, eta ez da lan-munduaren aurrean ikaratzen. Hala ere, pandemiak erronka eta anbizio berriak aurkitzeko gai ez izatea eragin du. Bere kasua ez da isolatua. Desgaitasunen bat duten gazteen artean langabezia %11ra igo da Araban, eta %9ra Euskal Autonomia Erkidegoan, Adecco Fundazioak egindako azken txostenaren arabera.

Datuak. Adecco Fundazioaren arabera, Araban desgaitasunen bat duten 995 pertsonek lana lortzeko zailtasun handiak dituzte, eta horrek esan nahi du %11ra igo dela iazko datuekin alderatuta. Bizkaian, datu horiek gora egin dute, eta %64ra igo da desgaitasunen bat duten pertsonen langabezia: 1.765 langabe izatetik 2.897 izatera igaro da aurten. Gipuzkoa da datu itxaropen-tsuenak dituen lurralde bakarra, 2.657 izatetik, 1.940 izatera igaro da, hau da, %27ra jaitsi da. Datu horiek joan den ostegunean ospatu zen Gazteen Nazioarteko Egunaren harira egin dira; izan ere, Adecco Fundazioak, JYSKren laguntzarekin, ezintasunen bat duten gazteen etorkizunaren seigarren txostena aurkeztu du.

"Zailtasun soziala eta gehienen ikuspegitik desberdina izan daitekeen edozein pertsonak lan munduan egoteko zailtasun handiagoak ditu. Nire kasuan, autista naiz, eta munduaren amaiera hasi zenetik (pandemia) lana aurkitzea asko kostatzen ari zait".

"Izugarri gustatu zitzaidan nire azken lana; utzi behar izan nuen ikasteko"

"Autista naiz eta munduaren amaiera hasi zenetik lana aurkitzea kostatzen ari zait"

Ikaslea