Boluntario talde batek, 1985ean, prostituzioaren errealitateari buruz zuten kezkatik abiatuta, irabazi gabeko elkartea eratu zuten, Askabide hain zuzen ere. Hasierako etapa hartan, gizarte-estalduraren eskasia zegoen kolektibo horrentzat, baita HIESaren agerpena ere. Elkartearen lehen proiektuan, harrera-zentroan, prostituzioan aritzen ziren lekuetan hasi ziren emakumeekin harremanetan jartzen, eta era guztietako kontsulta sozialak, administratiboak eta laguntza psikologikoko eta aholkularitza juridikoko zerbitzuak konpontzen hasi ziren. Harrezkero, gogor lan egiten dute prostituzioan aritzen diren emakumeei laguntzen. Miriam Santorcuato da bere presidentea duela hamaika urte baino gehiagotik. 2009an kargua hartu zuen ilusio berarekin, DIARIO DE NOTICIAS DE ALAVA egunkari honetan dio elkarte honek proiektu eta asmo asko dituela lan egiteko.Izan ere, Askabidek Emakunde saria jaso du aste honetan prostituzioan aritzen diren emakumeekin egindako lanagatik. Ekitaldi horretan izan ziren Iñigo Urkullu EAEko lehendakaria, Beatriz Artolazabal Lakuako Berdintasun sailburua eta Izaskun Landaida Emakundeko zuzendaria, baita Miriam Santorcuato Askabideko presidentea, Emakunde saria jaso zuenak erakundeko 36 urteetan emakume prostituten topagune eta erreferen-tzia izateagatik. "Sari honek lanean indarrez eta ilusioz jarraitzera bultzatzen gaitu, oso harro gaude jaso dugulako". Presidentearen arabera, sari horrek boluntarioen eta profesionalen lana ere azpimarra-tzen du. Izan ere, azaldu duenez, elkarteko boluntarioak eta profesionalak beharrak identifikatzeaz eta emakume horiei laguntzeaz arduratzen dira. Emakume gehienak etorkinak eta Latinoamerikatik etorritakoak dira, egoera irregularrean daude eta prostituzioan lokaletan aritzen dira. "Gure lana ezagutzera emateko aukera ona da", dio. Halaber, berdintasunaren euskal legearen etorkizuneko aldaketa nabarmendu du, indarkeria matxistari aurre egiteko eta berdintasun politikak bultzatzeko tresna izango baita. Askabideko presidenteak adierazi duenez, sari hau oso garrantzitsua da, "laurogeiko hamarkadan ikusezina zen eta gabezia eta zailtasun asko zituen" kolektiboarekin lanean jarraitzeko "motibazioa" delako.

36 urtez lanean prostituzioan aritzen diren emakumeei lagun-tzeko. Merezitako saria.

-Mila esker. Motibazio izugarria da, oso aintzatespen garrantzitsua benetan. Eta gure lanaz hitz egiteko eta, batez ere, kolektiboaren egoera ikusarazteko aukera ere bada, hori baita guri gehien axola zaiguna.

Askabide jaio zen garaian hiesak gizartean zuen eraginak marka-tzen zuen testuingua. Zertan aldatu da kolektiboa urteen poderioz?

-Gauza batzuk aldatu egin dira eta beste batzuk, aldiz, ez dira ezer aldatu. Une hartan, hiesa oso garrantzitsua zen, asko identifikatzen zelako kolektiboarekin eta beste kolektibo batzuekin. Zorionez, orain egoera hori askoz kontrolatuago dago, ez da hain adierazgarria. Garai hartan, prostituzioan aritzen ziren emakumeen ehuneko handi bat hemengoa zen, nazionala. Une honetan, emakume atzerritarrak dira, batez ere latinak eta afrikarrak. Eta asko aldatu den beste elementu bat ere badago. Askabide elkartean lanean hasi ginenean, prostituzioa klubetan eta pisu zehatzetan egoten zen, eta orain askoz ere sakabanatuago dago. Ahalegin handiagoa egin behar dugu leku horiek aurkitu eta identifikatzeko, eta gugana hurbiltzeko.

Eta zer ez da aldatu urte hauetan guztietan?

-Ez da aldatu, ordea, prostituzioak bazterketa handiko kolektiboa izaten jarraitzen duela, babesgabetasun handikoa, oso kaltebera eta oso ikusezina, eta horrek ikusezintasun- eta bazterketa-arrisku-faktoreak areagotzen ditu. Hau ez da batere aldatu, berdin-berdin jarrai-tzen du.

Horixe da egun gehien kezkatzen zaituena?

-Ikusezintasun eta zaurgarritasun-zirkusntantzia horiek kezkatzen gaituzte gehien, bai. Bazterketa ere bai, baina, batez ere, gehien kezka-tzen gaituena da emakumeek duten egoera kaskarra eta emakumeek beren bizitzatik eta jatorrietatik ekartzen duten ibilbidea. Beren herrialdeetatik etortzen dira, pobrezia eta behar handiarekin, eta horregatik, hona iristen direnean, aukera gutxi izaten dituzte. Guk azpimarratu dugu, estigmaren gaian, emakume guztiek prostituzioan aritzeagatik duten eta ikusezin bihurtzen dituen marka horrek prostituta gisa ikusten ditugula, ez ditugula beste aukera ba-tzuk dituzten emakume gisa ikusten. Ametsak dituzten emakumeak dira, proiektuekin, eta asko kezka-tzen gaitu indarkeriaren gaiak; izan ere, talde hori bereziki zaurgarria da eraso fisikoak, sexu-erasoak edo irainak jasateko. Horrek lan handia eskatzen digu, batez ere beraiekin, indarkeria-egoera horiek identifikatzeko eta unean bertan konpondu ahal izateko. Tresnak ematen dizkiegu egoera horiek ahal den neurrian konpon ditzaten, baina, batez ere, identifika ditzaten.

Jabekuntza ere lantzen duzue haiekin.

-Bai. Hirugarren elementu horrek ere asko kezkatzen gaitu. Gizartean eta haien aurrean hobeto kokatu nahi ditugu, beste aukera batzuk ikusteko eta beste erabaki batzuk hartzeko gai izan daitezen. Batzuetan, hain egoera kaskarrean eta babesik gabe ikusten dute beraien burua, non ez duten aurkitzen beste aukera edo irtenbide batzuk eta horretan ari gara lanean.

Prostituzioan aritzen den emakumearen profila da azken urteotako aldaketa handienetako bat?

-Bai, zalantzarik gabe. Baina hori aldatuz joan da gizartea aldatu ahala. Immigrazioa pixkanaka sartzen joan da Euskadira azken urteotan, baita prostituzioan ere. Garai hartan zeudenak, autoktonoak, gero eta zaharragoak bihurtu ahalaz erreleboa emakume etorkinek hartu dute.

Beren herrialdeetatik beste aukerarik gabe iristen direnean, prostituzioan aritzera ia behartuta daude. Baliteke euskal prostitutak egotea, baina guk prostituzioan aritzen diren baina bazterkeria handian dauden emakume-talde batekin lan egiten dugu. Hau da, beste prostituzio-mota batzuk daude, beste lokal batzuetan, prostituzioa egiteko beste modu batzuetan eta beste egoera batzuetan. Baina hori beste emakume-profil bati dagokio. Askabidek lan egiten duen profilarekin, prostituzioan aritzeaz gain, pobrezia eta bazterketa-arriskuaren egoera batzen zaizkie. Horregatik, profil hori bereziki etorkinek dute.

Haiek deitzen dizuete laguntza eskatzeko, edo zuok jartzen zarete harremanetan beraiekin?

-Bi eratara egiten dugu. Askotan, prostituzioan aritzen diren emakumeak iristen dira Askabideko gure zentrora. Ezagutzen gaituzte, haien artean laguntza non eska dezaketen ere esaten dutelako eta aholkularitza eske hurbiltzen dira. Bestalde, guk esku hartzeko programa bat dugu, prostituzioa egiten den lekuetara hurbiltzean datzana. Hara goaz, gure burua aurkezteko eta elkarteak eman diezazkiekeen zerbitzuak eta laguntzak eskaintzeko. Administrazio publikotik edo beste GKE batzuetatik etorritako emakume batzuk ere badaude, baita etorri nahi ez dutenak ere, baina telefonoz deitzen digutenak. Baina bi bide nagusiak elkartera iristen direnak dira, gutaz hitz egiten en-tzun dutelako eta etortzen direlako, edo Askabidek prostituzioa egiten den lekuetara joateko egiten duen lana.

Zer laguntza mota eskaintzen diezue?

-Hainbat proiektu ditugu, dituzten beharren arabera. Adibidez, etxebizitza proiektu bat, non etxebizi-tza batzuk ditugun emakume behartsuenentzat, edo laguntza eta orientazioa behar dutenentzat, adibidez. Landa-lana egiten dugu, informazioko, prestakuntzako eta enpleguko arreta, eta, esan bezala, egoitza-laguntza. VTFESekin (sexu-esplotaziorako salerosketaren biktimak) esku hartzeko arloan, aholkularitza eta informazioa eskaintzen diegu hainbat arlotan: juridikoa, sozio-laborala, sanitarioa eta psikologikoa, eta laguntza indibidualizatuak ematen dizkiegu eremu bakoitzean planteatzen dituzten kudeaketa eta behar guztietan. Gainera, informazioa, salaketa eta sentsibilizazio soziala lantzen ditugu.

Zuen proiektuetako batean sortutako arropa ere baduzue.

-Bai. 2018ko abenduan zabaldu zituen ateak Mari Makedak, Afrikako estetikan eta kulturan oinarritutako arropa-linea bat sortzeko asmoz, prestakuntza egin duten pertsonek lan-merkatuan sartzeko aukera izan dezaten. Laneratzeko proiektua da, arropa egin eta saltzeko proiektua, hain zuzen ere. Joskintzako prestakuntza ematen zaie emakumeei, eta egiaztatutako prestakuntza horretatik abiatuta, benetako esperientzia dute proiektu honetan, dendan lan eginez. Proiektu hau ahalegin, ilusio eta gogo handiz bultzatu zen eta hazten hasi zenean iritsi zen koronabirusaren pandemia eta denda itxi behar izan genuen. Orain geldirik dago, baina Askabideko proiektu enblematikoenetako bat da.

Zenbat emakume aritzen dira prostituzioan gaur egun?

-Oso zaila da prostituzioan zenbat pertsona aritzen diren kuantifika-tzen duen zenbaki bat ematea. Oso kolektibo ikusezina da, eta ez da erraza hori jakitea. Prostituzioan aritzen diren emakumeak batetik bestera mugitzen dira, ez daude beti Euskadin, eta, horregatik, zaila da kuantifikatzea. Hala ere, Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan 1.900 emakume egon daitezkeela esaten da, baina ez dakit ondo, datuak ematerakoan zuhurtziaz jokatu behar da, ez baitakit % 100 fidagarriak diren.

Zenbat emakumek eskatzen dizuete laguntza urtean Askabiden?

-2020an, Askabiden 415 emakumeri eman diegu arreta. Urtez urte laguntzen dugu proiektuetan aurrera egiten. Emakume askok egoera zehatzak dituzte, baina etorkinak direnez, egoera zaildu egiten zaie eta horretan laguntzen dugu.

Zure ustez, gizarte gisa ere eboluzionatu egin da urte hauetan, eta gizarte justuago batean gaude?

-Zaila da erantzutea, bai, baina eremu honetan ez. Beste erakunde batzuetan aurrerapenak daude, baina prostituzioaren arloan ez da aurrerapenik izan, ezta legerik ere. Saialdiak egin dira, baina ez da esku hartu, ez da neurririk hartzen oso zaila delako eta hartu diren batzuk ez dira asko erabili. Guk berdintasunean oinarritutako gizarte baten alde egiten dugu lan; printzipioz, hori aukeren gaian dago, emakumeen eskubideen gaian, eta horretan ez dugu ikusi aurrerapenik, hobekuntzarik.

"Emakume askok egoera zehatzak dituzte, baina etorkinak direnez, egoera zaildu egiten zaie eta horretan laguntzen dugu"

"Prostituzioan aritzen diren emakumeen profila aldatuz joan da gizartea aldatu ahala. Orain etorkinak dira honetan aritzen direnak"

"Hainbat proiektu ditugu, emakumeek dituzten beharren arabera. Adibidez, etxebizitza-proiektuetan egiten dugu lan"