- Pello Jauregi, Pedagogian Lizentziatua Salamankako Unibertsitatean, Hezkuntza Zientzietan doktorea da Euskal Herriko Unibertsitatean. Kuadrilategi egitasmoaren sortzailea eta Soziolinguistika Klusterrak martxan jarritako Aldahitz ikerketaren zuzendaria ere bada, besteak beste. Gaur egun Euskal Herriko Unibertsitateko (UPV/EHU) Hezkuntza, Filosofia eta Antropologia Fakultateko irakaslea da. Lasarte-Orian egin zen Baietz 40 euskaraz herri ekimenari buruzko ikerketa bat bereziki inspiratzailea izan zen Euskaraldiarentzat, gizartea aktibatzeko eta hizkuntza ohiturak aldatzeko oinarri garrantzitsuak jaso baitzituen. Gaur estreinatuko da Eragiteko janzten zikloa, euskaldunek euskararen inguruan elkarrekin hausnartzeko zikloa, eta tarte hau Pello Jauregiren presentziarekin estreinatuko da, hain zuzen ere. Bertan Aldahitz ikerketari buruz mintzatuko da; Aldahitz Ikerketak hainbat metodologia prestatu ditu azken hamar urteotan hainbat komunikazio-egoeratan euskararen erabilera sustatzeko.
Hainbat elkarte elkartu dira Eragiteko Janzten sortzeko; euskararen etorkizunari buruz eztabaidatzeko eta hausnartzeko gunea. Beharrezkoa zen jada euskararentzat horrelako gune bat sortzea?
-Bai, uste dut hausnarketa eta ekintza beharrezkoak direla gauzak aldatzeko. Oso ohituta gaude gauza asko egitera, eta, oro har, ez daukagu hausnartzeko leku nahikorik; baina gogoeta egitea garrantzitsua da gero ekintzak hobetu ahal izateko.
Zikloaren lehen eguna estreinatuko duzu, Aldahitz ikerketari buruz hitz egiten. Zertan oinarritzen da ikerketa hau?
-Nire hitzaldia Aldahitz ikerketan oinarrituko da, bai. Aldahitz ikerketa da azken hamar urteotan lan munduan hiru metodologia aplikatu ditugunak. Hiru metodologia horien helburua euskararen erabilera sustatzea da. Esan bezala, hiru metodologia dira eta gaur metodologia horietako bat aurkeztuko dut zehazki: ulerrizketa metodologia.
Zertan datza?
-Ulerrizketa metodologia komunikazio-egoera batean pentsatuta dago, non solaskide bat euskalduna den eta bestea euskaldun hartzailea, hau da, bitarteko gaitasuna duena. Horrelako komunikazio batean, komunikazio hori euskaraz modu erosoagoan nola egin azaltzen dut. Hori da Ulerrizketaren metodologia eta azalduko dut zergatik den garrantzitsua gure testuinguruan eta gero azalduko ditut teknika batzuk.
Euskaldun berrientzat oinarrituta dago ala euskaldun guztientzat?
-Erabileran pentsatuta dago, eta kontuan hartzen du hiztun guztien hizkuntza-egoera. Denok gara hiztunak, baina batzuek ondo hitz egiten dute, beste batzuek gaitasun ertainarekin hitz egiten dute eta beste batzuek ez dute ulertzen. Eta kasu bakoitzean metodologia desberdina dugu, mota guztietako hiztunak hartzen ditugulako kontuan.
Adibide bat jar diezagukezu?
-Adibidez, langile bat euskalduna den enpresa batean, euskaraz hitz egin nahi du, baina lankideak euskara ulertzen du, baina ez oso ondo, eta euskaraz hitz egiteko zailtasunak ditu. Egoera horretan, zein da jokabide ohikoena? Gaztelaniaz hitz egitea. Norbaitek euskaraz hitz egiteko zailtasunak dituela ikusten dugunean, gaztelaniaz hitz egitea da ohikoena. Metodologia honetan, egoera horietan euskaraz hitz egiten jarraitu ahal izateko teknika batzuk azaltzen ditugu, euskara erraza erabiliz, ulertzen gaituztela egiaztatuz, eta ulertzen ez bagaituzte, beste modu batera azalduko dugu, ulertzen arte.
Zure ustez, egun zein da euskararen egoera?
-Une honetan ez dugu ez aurrera ez atzera egiten. Blokeatuta gaudela dirudi. Ikastetxeei esker, gora egin du euskara dakitenen kopuruak, baina erabilera ez da aurrera joan. Egoera horren gaineran, oso kezkatuta gaude, aurrera egin behar dugulako. Hala ere, azken bost urteotan, pixkanaka-pixkanaka, ilusioa berreskuratzen ari gara, metodologia horiekin, eta euskaraldiarekin, besteak beste, euskararen erabilera bultzatzeko tresnak ditugula ikusten dugulako. Ilusioa eta indarra berreskuratzen ari garela esango nuke.
Euskara lehen baino gehiago jakinez gero, zer gertatzen da erabilera modu berean ez garatzeko?
-Erabilerak ez du aurrera egiten, geldirik dago. Ezagutzan aurrerapenak egon dira, batez ere baina horien erabilerak ez du aurrera egiten. Faktore askorengatik da; baina batez ere mundu guztiak ez dakielako euskaraz. Talde batean gaudenean, denek ez dakite euskaraz, eta, azkenean, gaztelaniara jotzen dugu, hori baita aukerarik errazena. Beharrezkoa da denok euskararen ezagutza izatea, bizi dugun egoera hau hobetzeko, gutxienez, ezagutza handitu behar da. Bestela, zaila da euskarak leku eta koadrila guztietan balio izatea.
Euskararentzat egoera zailean gaude orduan?
-Bai, egoera zaila da, juste dena baino zailago. Euskarari dagokionez, oro har, asko maite dugu euskara, eta erabilera hobetzeko gauzak egiten direla ikusten dugunez, konformatu egiten gara edo garrantzi handia ematen diogu egiten denari. Maitasun erromantikoa da. Baina gauzak modu erreal eta zientifikoan ikusten baditugu, aurre egiten diogunari konturatzen gara. Garrantzitsua da ezagutza handitzea, euskara ulertzea besterik ez bada ere. Teknikaren aldetik, euskara ulertzea erraza da. Egungo egoeraren adibide bat jarriko dizut.
Esan.
-Imajinatu itsasontzi batean zaudela. Itsasontzi hori zuloz beteta dago. Itsasontzia zure taldea da, baina taldean zuloak daude, euskaraz ez dakitenek sortzen dituzte. Itsasontzi bat urez beteta badago, ezin duzu aurrera egin, etengabe ari baitzara ura ateratzen. Noiz egingo du aurrera ontziak? Zulo guztiak itxita daudenean. Gauza bera gertatzen da euskararekin, jarraitzea lortuko dugu taldeetan denek euskara ulertzen dutenean, aurrera egiteko eskatu behar dugun gutxienekoa ulertzea da, berdin dio ondo edo okerrago hitz egin, gutxienekoa ulertzea da talde bateko kide guztiek euskaraz komunikatzeko aukera izan dezaten. Euskararen egoera ez da erraza; euskara ulertzea ezinbestekoa izan beharko litzateke.
Nola ikusten duzu euskararen etorkizuna?
-Ongi ikusten dut egiten ditugun gauzen arabera, eta oso gaizki egiten ez ditugunaren arabera. Etorkizuna orainean erabakitzen da; gauza batzuk erabakitzen baditugu, etorkizuna modu batera edo bestera izango da. Orain ez badugu neurririk hartzen mundu guztiak euskara ulertuko duela bermatzeko, orduan ezingo dugu aurrera egin euskararen erabileran. Eta egoera horretan egonda ezin naiz baikorra izan.
