- Enplegu-aukerei, etxebizitzari, prestakuntzari,osasunari, formakuntzari eta aukera desberdintasunari dagokienez, pandemiak gehien zigortu dituen kolektiboetako bat izan dira gazteak. Euskararen erabilerak ere atzerapausoa eman du eta, dirudienez, agerian geratu da urgentziazko uneetan gaztelaniak agintzen duela gehien. Hori da, behintzat, Oraingo Erronka Gazteak: gazte Plan Berezia txosten teknikoaren ondorioetako bat. Lehen bi faseetako ekarpenekin, oinarri-dokumentu hori egin da, Gazte Planaren gainerako zatia eraikitzeko oinarri gisa balio behar duena.
2005etik, Gasteizko Udala gazte-planak egiten ari da, udal-jardueraren arlo guztietan eta udal-sail guztietatik garatzen diren gazteria politikak egituratzeko tresna gisa. Bilakaera horretan, 2020. urtea V. Gazte Plana (2021-2023) eraikitzea zen proiektua.Baina IV. Gazte Planaren ebaluazioa amaituta zegoenean eta martxoan prozesu osoan esku hartzen duten eragileak aurkeztu behar zirenean, Covid-19ak eragindako pandemia iritsi zen.
Gazte-planeko teknikariek proposamen tekniko bat aurkeztu zuten egoera berri horri aurre egiteko eta konfinamenduaren eta geldialdi ekonomikoak sortutako lan-egoeraren harira sortutako hainbat arazori erantzuteko gazte-plan berezi bat egiteko.
Proposamena onartu zen, eta plan hori eraikitzeko prozesua abiarazi zen, Erronka: gazteak izenekoa. Txosten honen hirugarren fasera heldu dira orain eta bertan, koronabirusaren ondorioz gazteek bizi duten egoera latza azaltzen da. Enpleguari dagokionez, txostenak zera dio: "Alarma-egoeran, gazteen kolektiboa izan da langabeziak gehien eragin dion biztanleria-tartea.
Askotan iraupen mugatuko aldi baterako kontratuekin lan egiteak eragin du kontratu horiek amaitzean gazteak lanik gabe geratzea, enplegatutako biztanleriaren gainerako sektoreak babestu dituzten ETEak bezalako tresnetara jo ezinik". Horri aurre egiteko proposatzen da enplegu programak sortzea, prestakuntza ertaina/baxua duten gazte langabeen eta gazte ahulenenkualifikazio-maila hobetzeko lan egitea eta enpresen eta hezkuntza-erakundeen arteko harremanak ezartzea. Gazte askok emantzipatzeko duten zailtasunaz ere hitz egiten da. Hala, proposatzen da gazteentzako alokairuko etxebizitza eskuragarriak erraztea eta gazteen beharretara egokitutako ostatu-eredu berritzaileak aztertzea eta ezartzea.
Krisiaren aurrean, komunikazio "azkarra" eta "berehalakoa lehenetsi da", lan asko bertan behera utziz. "Inplizituki helarazi den mezua oso arriskutsua iruditzen zaigu: urgentzia dagoenean, euskara baztergarria da. Zaurgarritasuna agerian geratu da", diote azterketan. Gazteen arteko komunikazioan, harreman-sareetan, euskararen erabilera nahiko mugatua izan dela ere diote.
"Hizkuntza-arrakala bat ere badago, non euskara etxean ez duten gazteak desabantailan dauden, are gehiago jatorri atzerritarreko familien kasuan. Eskolaz kanpoko jarduerak, aisialdia eta kirola euskaraz sozializatzeko esparrua izan dira. Eteten direnean, euskara desagertu egiten da gazte batzuen bizitzatik. Horrek ere ondorioak izango ditu bizitza akademikoari berrekitean". Alderdi horiek hobetzeko, euskararen erabilera berriro sustatzea proposatzen da.
Bestalde, itxialdian osasuna ere kolokan jarri da. Izan ere, gazteen osasun psikologikoari dagokionez, "gazteek psikoaholkularitzan aholkua eskatzeko gehien erabili dituzten gaiak konfinamendu-egoerarekin oso lotuta eta koherenteak diren gaiak izan dira, zailtasun hauek lehendik zituzten eta egoera honetan areagotu egin dira". Hala ere, egoerari aurre egiteko erreakzioak eta moduak desberdinak izan dira: "Batzuei egoera horrek ezinegona arintzeko balio izan die, etxeko erosotasunean lasaitasunerako gune bat aurkitu dutelako. Beste pertsona batzuei, aldiz, egoera horrek antsietate handiagoa eragin die, haien ongizateaz arduratzeko zailtasunak areagotuz".
"Kontuan izan azken helburua gazteen bizi-baldintzak -lanekoak, pertsonalak- hobetzea dela, krisi honen ondorioz larriagotuta baitaude, eta ez ziren aurrekoaren baldintza berberetan atera. Kontua ez litzateke pandemiaren aurreko egoerara itzultzea, baizik eta gazteentzako gizarte justuago, berdintasunezkoago eta iraunkorrago baten eraikuntzan aurrera egitea, non beren bizi-proiektuak ekitate- eta berdintasun-berme osoekin garatu ahal izango dituzten".
Enplegua. "Alarma-egoeran, gazteen kolektiboa izan da langabeziak gehien eragin dion biztanleria-tartea". Askotan iraupen mugatuko aldi baterako kontratuekin lan egiteak eragin du kontratu horiek amaitzean gazteak lanik gabe geratzea, enplegatutako biztanleriaren gainerako sektoreak babestu dituzten ETEak bezalako tresnetara jo ezinik, txostenaren arabera. Bestalde, "konfinamenduan zehar telelana sustatzea abantaila lehiakorra izan da egunerokotasunean teknologia berriak erabiltzen ohituago dauden gazteentzat. Hala ere, trebetasun horrek ez du balio izan gazteen enplegua areagotzeko, enplegua suntsitzen den ingurune sozioekonomiko batean".
Euskara. Krisiaren aurrean, komunikazio "azkarra" eta "berehalakoa" lehenetsi da, lan asko bertan behera utziz. "Inplizituki helarazi den mezua oso arriskutsua iruditzen zaigu: urgentzia dagoenean, euskara baztergarria da. Zaurgarritasuna agerian geratu da". Gainera, txostenaren arabera, gazteen arteko komunikazioa, harreman-sareetan, euskararen erabilera "nahiko mugatua" izan da. "Hizkuntza-arrakala bat ere badago, non euskara etxean ez duten gazteak desabantailan dauden (are gehiago jatorri atzerritarreko familien kasuan). Eskolaz kanpoko jarduerak, aisialdia eta kirola euskaraz sozializatzeko esparrua izan dira. Eteten direnean, euskara desagertu egiten da gazte batzuen bizitzatik. Horrek ere ondorioak izango ditu bizitza akademikoari berrekitean", dio txostenak.
"Argi dago Covid-19ak biztanleria osoari eragin diola, orain arte zeuden desberdintasunak areagotuz. Gazteak, lan prekarioagoak eta atzerritarrak dituztenak, izan dira askoz gehiago sufritu dutenak eta, beraz, garrantzitsua da aukera- berdintasunaren mesedetan kohesiorako eta integraziorako espazioak eskaintzea"
"Sormenaren esparruan, gazteak kultura-kontsumitzaile edo sortzaile gisa bereizi behar dira, afizionatu mailan zein maila profesionalean. Biei eragin die krisiak ekarri duen online egiteko joerak. Lehenengoetara, eskaintza murriztu egin da, eta, kasu askotan, garestitu, eta, ondorioz, eremu horretan ere desberdintasun gehiago sortzen jarraitzen du".
"Gazteen osasun psikologikoari dagokionez, gazteek psikoaholkularitzan aholkua eskatzeko gehien erabili dituzten gaiak konfinamendu-egoerarekin oso lotuta eta koherenteak diren gaiak izan dira, zailtasun hauek lehendik zituzten eta egoera honetan areagotu egin dira. Hala ere, egoerari aurre egiteko erreakzioak eta moduak desberdinak izan dira".
