Euskararen indarra ospatzen: kultura, musika eta literatura taupada berean

Abendu honetan, euskara Euskal Herriko kultur bizitzaren protagonista nagusi bilakatzen da. Gure hizkuntza eta ohiturak bizirik mantentzearen garrantzia gogoratzen duen Euskararen Egunaren ospakizunetik hasi eta Durangoko Azokara arte, kulturaz, sormenez eta adierazpen artistikoz betetako hilabeterako prestatzen ari da euskal komunitatea. Ez da hizkuntza bat bakarrik: identitatea, memoria eta etorkizuna da, eta hilabete honetan euskara entzun, irakurri, ikusi eta sentitu egiten da Euskal Herriko toki bakoitzean. 

Durangoko Azokaren 60. edizioa izango da aurtengoa, eta 2025eko abenduaren 5etik 8ra egingo da. Lehenengo ediziotik, euskararen epizentro kultural gisa finkatu da azoka hau, non argitaletxeek, musikariek, ilustratzaileek eta egileek beren publikoarekin topo egiten duten, hizkuntzaren bizitasuna eta euskal kultura bere forma guztietan erakusteko.

Edizio hau berritasunez beteta dator, eta bizitasun eta modernitate sentsazio hori indartuko dute aurten. Horien artean, bi espazio guztiz berri nabarmentzen dira. Lehenengoa Berbagailua da, non hainbat komunikabidek beren podcast-ak zuzenean grabatu eta emititu ahal izango dituzten, Azokari begirada garaikide eta digitala eskainiz.

Bigarren gunea, Atartea, Durangoko Museoan dago eta ilustrazioari buruzkoa izango da. Lanen erakusketa bat izateaz gain, gune honetan irudigileekin aurkezpenak eta topaketak egingo dira, euskal kulturaren barruan gero eta protagonismo handiagoa hartzen ari den arte bisualari balioa emanez.

Aurtengo Azokaren programazioak euskarazko musika eta literaturari eskainitako tarteak izango ditu. Ahotsenea Musikan, Nhil, Zinez, Burutik, Sara Zozaya, Silitia, Harria, Odei, Silita, Bele eta Ezez artistek hartuko dute parte, besteak beste.

Ahotsenea Literaturak, bere aldetik, Bernardo Atxaga, Danele Sarriugarte, Katixa Agirre, Ixiar Rozas, Uxue Alberdi, Begoña Durruty, Harkaitz Cano, Eider Rodriguez, Nuria Cadenes, Amaia Apalauza, Karmele Jaio eta Jon Arretxe izango ditu aurkezle eta idazleak.

Gainera, Azokak beste espazio eta jarduera batzuk ere eskainiko ditu, hala nola, ilustrazioa, film laburrak, antzerkia eta podcastak, euskararen kultur aberastasuna hainbat formatutan arakatzeko aukera ematen dutenak.

AZOKA

Azoka Euskal Herriko kultur aniztasunaren isla da, musika eta literaturatik harago doazen jarduerekin. Erakusketak, laburmetraiak, antzerkia, tailerrak eta gazteentzako espazioek osatzen dute publiko guztientzat pentsatutako programa, euskara liburuen hizkuntza ez ezik, mila eratara adierazten den hizkuntza bizia ere badela erakutsiz.

Zentzu horretan, Irudienea, Gazte laburmetraDA! bezalako ekintzak edo Euskal Herriko historia 100 objektutan lanak erakusten du nola sormena eta berrikuntza tradizioarekin batera bizi diren, azoka ospakizun anitza, dinamikoa eta beti eboluzioan dagoena bihurtuz.

Musikari dagokionez, Ahotsenea Musikak Nhil, Zinez, Burutik, Sara Zozaya, Silitia, Harria, Odei, Silita, Bele eta Ezezez bezalako artisten emanaldiak izango ditu, euskarazko musikaren ikuspegi anitza eskainiz.

Ahotsenea Literaturak, bere aldetik, Enarak, Bernardo Atxaga, Danele Sarriugarte, Katixa Agirre, Ixiar Rozas, Uxue Alberdi, Begoña Durruty, Harkaitz Cano, Eider Rodriguez, Nuria Cadenes, Amaia Apalauza, Karmele Jaio eta Jon Arretxe bezalako idazleak bilduko ditu, eta formatu ezberdinetan aurkeztuko dituzte euren lanak. 

Horiez gain, beste hainbat izenburu eta aurkezpen ere izango dira, hala nola, Julen Apellaren Sakelako bihotzak, Ainhoa Urien Telletxeren Ehun zaldi trostan, Mikel Ayestaranen Gazako istorioak eta Eider Rodriguezen Dena zulo bera zen, euskarazko literatur sorkuntzaren aniztasuna erakutsiz.

Edizio honetako programazioaren barruan dago baita ere BaDA!bil 03x02: Lehiaketaren kultura eta alderantziz, lehiak kultur jardueran nola eragiten duen hausnartzen duen proposamena. Lehiaketak kirolaren antzeko pizgarria izan daitekeen edo lehiaketa eta diru-laguntzetan parte hartzeak sortzaileei nola eragiten dien bezalako galderak planteatzen ditu atalak.

Horri heltzeko, hainbat figurek hartzen dute parte: Oihana Arana bertsolari eta idazleak, Beste zerbait eleberriaren egile Danele Sarriugarte idazle eta itzultzaileak, Urruzuno literatur sariketako egonaldien koordinatzaile Mikel Ayllon idazle eta itzultzaileak eta solasaldia gidatzeaz arduratzen den Amets Aranguren kazetariak.

BERRIKUNTZA GEHIAGO

Lehen aldiz, Zu Non, Han DA! dinamika ibiltaria durangoko Azokaren aurrekari gisa balioko du, kultur sorkuntza sustatzeko eta liburuen aurkezpenak Euskal Herriko hainbat herritara hurbiltzeko.

2020an abian jarri zenetik, sortzaileen, bitartekarien eta herritarren artean zubiak eraikitzea du helburu ekimenak; aurten, azokaren aurreko asteetan antolatu da, aurkezpenei zabalkunde eta ikusgaitasun handiagoa emateko.

Zu Non, Han DA! ekimenari esker, aurkezpenak egingo dira Araba, Bizkaia, Gipuzkoa, Nafarroa eta Iparraldeko 19 liburu-dendatan, eta idazleek pertsonalki parte hartuko dute formatu desberdinetan, hala nola solasaldian, aurkezpen ilustratuetan, errezitaldi musikatuetan edo irakurketetan.

Gainera, 88 liburu-sorta berri banatuko dira parte hartzen duten liburu-denden artean, urte amaierara arte eskuragarri egongo direnak. Horri esker, Azokak izaera ibiltaria hartuko du eta hainbat herri eta hiritara iritsiko da, liburu-dendek urte osoan zehar egiten duten lana aitortuz.

Azokatik haratago, Durangoko Azoka euskararen ospakizun eta ikusgarritasun testuinguru zabalago batean kokatzen da. Euskararen Eguna gertu izanik, hizkuntza eta bere kultur adierazpideak bizirik mantentzearen garrantzia gogorarazten duena, Azoka ezinbesteko topagune bihurtzen da sortzaile, argitaletxe, musikari eta publiko orokorrarentzat.

Kontua ez da bakarrik liburuak, diskoak edo ilustrazioak aurkeztea; kontua da erakustea euskara hizkuntza bizia dela oraindik, gai dela formatu berrietara egokitzeko eta espazio berean sormen modu ezberdinak biltzeko. Zu Non, Han DA!, Berbagailua edo ilustrazio eta literatura gune berriek erakusten dute euskal kultura ez dela Durangora mugatzen: Euskal Herrian zehar hedatzen da, herriak, hiriak, sortzaileak eta publikoa lotuz, eta hizkuntzarekiko eta bere etorkizuneko proiekzioarekiko konpromiso etengabea indartuz.

EUSKARAREN EGUNA

Euskal Herrian urtero egiten den Euskararen Eguna, euskara eguneroko eta kulturako arlo guztietan balioan jartzeko jardunaldia da.

Hizkuntza bizirik mantentzearen eta adin guztietako pertsonen artean bere erabilera sustatzearen garrantzia gogorarazten duen data da, hezkuntzatik hasi eta komunikabide eta sorkuntza artistikoetaraino.

Egun horretan, hainbat jarduera antolatzen dira Euskal Herriko hainbat udalerritan, hala nola tailerrak, hitzaldiak eta irakurketak, kontzertuak, erakusketak eta proiekzioak, betiere euskara ardatz hartuta.

Euskararen Egunak Durangoko Azokaren preludio eta akonpainamendu natural gisa ere balio du, euskarak euskal kulturan duen presentzia indartuz eta sortzaileak publikoarekin konektatuz.

Tradizioa zein berrikuntza ospatzeko unea da: autore klasikoetatik hasi eta literatur proposamen berrietara, musika tradizionaletik hasi eta formatu garaikideenetaraino, hala nola podcast-ak eta ilustrazioa. Jardunaldiak mezu argia helarazten du: euskara ez da hitz egiten den hizkuntza bat bakarrik, sormenerako, komunikaziorako eta kultur nortasunerako tresna bizia da Euskal Herri osoan.

Euskararen Egunean zehar, Euskal Herrian zehar ehunka programazio burutuko da, publiko eta testuinguru ezberdinetara egokitutako ekintzekin. Jardunaldiak tailerrak, liburu aurkezpenak eta kontzertuak biltzen ditu, eta euskal kultura probintzia guztietako herri eta hirietara iristea ahalbidetzen du.

Azken finean, Euskararen Egunak euskararentzako benetako elkargune gisa funtzionatzen du, sortzaileak, erakundeak, liburu-dendak eta, oro har, publikoa bilduz euskararen inguruan. Jardunaldiak erakusten du euskara ez dela soilik hitz egiten den hizkuntza bat, baizik eta sormen, komunikazio eta identitate kulturalaren tresna bizia, Euskal Herri osoko bizitza kulturalean bere etorkizuneko proiekzioa sendotuz.