Ama Lurrak argi eta garbi eskatzen digu jarduteko. Hainbat elkartek, mugimenduk eta profesionalek aspaldi ohartarazi zutenez, ozeanoak plastikoz betetzen ari dira eta gero eta garratzagoak bihurtzen ari dira. Muturreko beroak, baso-suteek, uholdeek eta beste gertaera klimatiko batzuek milioika pertsonari eragin diete jada. Klima-aldaketak, gizakiak naturan eragindako aldaketek eta biodibertsitatea nahasten duten ekintzek, hala nola baso-soiltzeak, lurzoruaren erabileraren aldaketak, nekazaritza- eta abeltzaintza-ekoizpen intentsiboak edo basa-bizitzaren legez kanpoko merkataritza gero eta handiagoak, planetaren suntsipen-erritmoa bizkortu dezakete. Astelehenean Ama Lurraren Nazioarteko eguna ospatzen da eta Ekosistemak Leheneratzeko NBEren Hamarkadaren barruan ospatzen den hirugarrena da.
Ekosistemek Lurreko bizimodu guztiak sostengatzen dituzte. “Gure ekosistemen osasunaren mende dago zuzenean gure planetaren eta bertako biztanleen osasuna. Kaltetuta daudenak errestauratzea lagungarria izango da pobreziarekin amaitzeko, klima-aldaketari aurre egiteko eta desagertze masiboa prebenitzeko. Baina mundu guztiak bere alde jartzen badu bakarrik lortuko dugu hori”, azaldu dute Nazio Batuetatik.
Horrela, hain zuzen ere, borroka honetan, Greenpeacek zeregin garrantzitsua du. Testuinguruan jartzeko, Greenpeace nazioarteko erakunde ekologista eta bakezalea da, ekonomikoki eta politikoki independentea. Greenpeacek indarkeriarik gabeko ekintza zuzena erabiltzen du arreta publikoa ingurumenaren arazo globaletara erakartzeko eta etorkizun berdea eta baketsua izateko beharrezko konponbideak bultzatzeko. Ricardo Magán Greenpeace Españako Estrategia Sistemikoaren zuzendariak erreportaje honetan azaldu duenez, Ama Naturari laguntzeko, lehenik eta behin entzutea egin behar da.
"Nire ustez, lehenik eta behin entzun egin behar da. Ama Lurrak berak esaten diguna entzun behar da, bere erara nahiko argi hitz egiten baitigu: gero eta sarriago ikusten ditugu muturreko gertaera klimatiko handiagoak eta ohikoagoak, bero-boladak, lehorte luzeagoak, uholde suntsitzaileagoak”, dio eta erantsi egiten du: “Bigarrenik, zientziari entzun behar zaio, klimaren eta biodibertsitatearen aldaketak aspaldidanik aztertzen dituen zientziari, joerak ikusten dituenari eta bide onetik ez goazela esaten digunari. Baina, era berean, zientzia horrek ere azaldu digu badaudela eskura dauden konponbideak, eta premiaz martxan jarri besterik ez direla egin behar. Hori da laguntzeko modurik onena: kontziente izatea, exijitzea eta jardutea. Eta eremu guztietatik, kontsumitzaile gisa dugun portaeratik, baina baita, bereziki, enpresaren mundutik eta administrazio publikoetatik ere”.
Zer arazo ditugu aurrean?
NBEk klima-aldaketari buruz egindako azken txostenak erakusten du badirela aukera bideragarriak eta eraginkorrak berotegi-efektua eragiten duten gasen emisioak murrizteko eta klima-aldaketara egokitzeko. Baina martxan jarri behar dira beranduegi ez izateko.
Txosten horren arabera, (Interlakenen astebete iraun zuen bilera batean onartu zen), eta, bertan azaltzen denez, bereziki nabarmendu dira dagoeneko gertatu diren eta etorkizunean ere izango diren galerak eta kalteak, eta horiek bereziki kalte egiten diete pertsona eta ekosistema ahulenei. Gaur egun neurri egokiak hartzeak funtsezko aldaketa eraldatzailea ekar dezake, mundu iraunkorra eta bidezkoa lortzeko.
Ricardo Magánen arabera, Lurra eta bere biosfera guztia orekan egon behar duen sistema konplexua da. "Ukaezina da, eta zientziak erakutsi du, gizakiaren jarduerak hausten duela oreka hori. Duela urte batzuk 9 muga planetario markatu ziren, eta argi geratu zen ez genituela muga horiek gainditu behar oreka ez hausteko. 2023an jada 6 gainditu genituen. Horien artean daude CO2 mailaren igoera ezaguna, baina baita ur gezaren agortzea edo deforestazio-maila ere”, azaldu du.
Zein dira muga horiek gainditzearen ondorioak? Greenpeaceko profesionalak dioenez, ondorioak herritar guztien begi-bistakoak dira. “Ondorioak bistakoak baino nabarmenagoak dira: muturreko gertaera meteorologiko gehiago, hau da, lehorte gehiago, sute gehiago, uholde gehiago (iaz 100 baino gehiago zenbatu ziren), baina baita lur langai gutxiago, elikagaiak eta energia ekoizteko subiranotasun gutxiago, landatzeko ur gutxiago, edateko gutxiago, besteak beste”.
Izan ere, azken horri dagokionez, 2024an, Espainian ia 12 milioi pertsonak murrizketaren bat jasaten dute uraren erabileran, eta herrialdearen azaleraren %75 desertifikazio-arriskuan dago mende amaierarako.
Ondorio larriak gizakiarentzat
Alderdi horretan sakonduz, klima-aldaketak eragin ditzakeen ondorio larriei buruz hitz egiten du profesional honek, eta horregatik ohartarazi du garrantzitsua dela premiazko neurriak hartzea orain. Hala, nabarmendu duenez, klima-aldaketak zaildu egin dezake planetan bizitzea, baldin eta planeta bizigarriagoa ez bada. Zehaztu duenez, duela gutxi Europako Batasunak txosten bat argitaratu zuen klima-aldaketak Europan duen eraginari buruz. “Adibidez, 2050erako batez besteko tenperatura 2 gradutan soilik igoko balitz (erritmo horretan handituko da gehiago), heriotza-tasa handituko da, batez ere adineko pertsonetan, tenperatura igotzearen ondorioz. 2023an bakarrik, beroak 11.000 heriotza eragin zituen Espainian”, zehaztu egiten du.
Horregatik, kontzientzia hartzea garrantzitsua da. “Etxean ere, urratsak emateko aukera daukagu, naturaren mesederako: birziklatzea, beharrezkoa ez den kontsumoa murriztea, haragi gutxiago eta sasoiko fruta eta barazki gehiago kontsumitzea, arropa gutxiago erostea, garraio publikoa erabiltzea, energia berriztagarrien aldeko apustua egitea... Hau da, banaka gauzak egin ditzakegu”, azaldu du. “Baina uste dut leku egokian jarri behar dela arreta, aldaketa esanguratsuenak eta azkarrenak gerta daitezkeen lekuetan: eta hori enpresen eta administrazio publikoen jokabidean datza. Enpresek aldaketa sistemikoaren parte izan behar dute, eta pertsonak eta planeta jarri behar dituzte beren erabakien erdigunean, eta ez soilik onura ekonomikoa”, gaineratu du.
Birziklatu
Ingurumenari laguntzen jarraitzeko beste urrats garrantzitsu bat birziklatzea da.
Baina galdera da ea egungo sistema ekonomia eta ekoizpen-sistema zirkularrago baterako prestatuta dagoen. Hau da, denak ez du birziklatu beharreko hondakinik sortzen. Eta horretarako, “alferrikako gauza gutxiago kontsumitzen saiatu behar da (kontsumo hori murriztu behar da), eta enpresei beren ekoizpen-ereduak alda ditzatela exijitu behar zaie, ingurumen-arazorik ez sortzeko; adibidez, erabilitako arroparen kudeaketa (edukiontzietan sartzen duguna) ez dadila beste herrialde batzuetako zabortegietan amaitu, edo erabilera bakarreko plastikoak bertan behera utz ditzatela. Hemen datu bat: Espainian egunero lurperatu, erre edo galdu egiten dira gure ingurunea kutsatzen duten 35 milioi lata, botila eta brick”, azaldu du.
“Biodibertsitatea erritmo bizian suntsitzen dugu; urtero Islandiaren tamainako baso eremu bat suntsitzen ari gara, eta askotan, Amazoniarekin gertatzen den bezala, ekoizpen eta kontsumo sistema jasanezin bati eutsi ahal izateko bakarrik suntsitzen da. Ez dago gure kontsumo-mailarako planeta nahikorik. Munduko itun oso garrantzitsuak daude, hala nola 2030erako ozeanoen % 30 babestu nahi duena, baina ez dira beharrezko abiaduran berresten edo aplikatzen ari. Baina suntsitzeaz gain, eta gaizki eta gutxi babesteaz gain, ez dugu ahaleginik egiten errestauraziorako. Natura Errestauratibo Erregelamendu bat onartu behar da Europan, eta herrialdeak bertako ekosistemak eta espezieak lehengoratzera behartuko lituzke. Aurreko hilean, ordea, geldiarazi egin zen, berriro ere interes ekonomikoak planeta osasuntsu baten premiaren aurretik jarri zirelako”, azaldu du. “Basoek planetaren eta bertan bizi garen pertsonen osasunean duten paperaz jabetu behar dugu. Zuhaitzak behar ditugu, dauden guztiak, eta hiri askotan moztu baino ez ditugu egiten. Oso ekimen interesgarriak daude ingurumenaren alde egiten dutenak. Adibidez, badakigu nekazaritza-produktuak Europara inportatzeak munduko baso-soiltze globalaren bigarren erantzuleak direla, Txinaren ondoren. Izan ere, iaz lege aitzindari bat onartu zen, Europan basoak soiltzea eragin duten produktuak inportatzea debekatzen duena. Orain, lege hori herrialde bakoitzean ezarri behar da. Hau da, pausoak eman daitezke, baina herritar kontzienteak eta politikari eta enpresari arduratsuak izan behar ditugu”.
Greenpeace
“Greenpeacen 50 urte daramatzagu lanean, gure indarkeriarik gabeko protesta ekintzekin eta gure kanpaina eta ikerketekin, planeta suntsitzen ari direnekin, klima aldaketa eragiten ari direnekin (bereziki erregai fosilen enpresekin) eta bizitzarako beharrezkoa den biodibertsitatea praktikekin suntsitzen ari direnekin salaketa jartzen. Eta salaketa horrekin batera, proposamen zehatzak egiten ditugu (beti zientziatik eta gure ikerketetatik abiatzen direnak), aldaketak proposatzeko, banakakotik hasi eta kolektiboeneraino eta sistemikoagoetaraino, etorkizun jasangarri eta itxaropentsuago baten bermea izan dadin. Eta guztia Espainian lan hau babesten duten milaka pertsonen eskutik egiten dugu, eta milioika mundu osoan”.
