Gasteizko eta lurraldeko zaindariak

Erdi Aroko hirigunea

Santa Maria katedrala

Gizateriaren Ondare izendatu zuten 2015 Iparraldeko Done Jakue Bidearen testuinguruan, eta Santa Maria katedralak hainbat bisitari erakarri ditu, baita nazioartean izen handia duten zenbait idazle ere, hala nola Ken Follet, katedralean inspiratu baitzen Los pilares de la tierra nobelaren bigarren zatia idazteko. Gaur egun, obrengatik irekitako programa bat dute. Programa hori dela eta, eta birgaitze-lanak aprobetxatuz, herritarrek eta turistek eliza honen jatorria eta gaur egungo katedral gotikoa finkatzeko egiten ari diren lanak ezagutu ahal izango dituzte.

San Bizente Martiriaren eliza

Eliza horretatik, nabarmentzekoa da Erdi Aroko Hirigunean eraiki zen azkena izan zela. Jatorriz lehenagokoa bada ere. Nabeen gaineko egurrezko bilbadura da elementu aipagarrienetako bat. Buruz behera dagoen itsasontzi forma du. San Vicente aldapa, laugarren zenbakian kokatuta dago.

San Migel Arkanjeluaren eliza

Arcanjeleko San Migel eliza Andre Maria Zuriaren plazan dago. Izan ere, herritar guztientzat ere ezaguna da, bere dorretik Zeledon jaisten delako urtez urte, Gasteizko jaiak inauguratzen direnean. Eliza horretatik, besteak beste, erretaula nagusia edo Andre Maria Zuriaren kapera (hiriko zaindaria) nabarmentzen dira. Halaber, nabarmendu behar da ezagutzen den tenplurik zaharrena dela, 1181. urtean aipatzen baita, Gasteizko herriari ematen zaion biztanleria-forua dela eta. Nahitaez bisitatu beharrekoa da Andre Maria Zuriaren kapera, hiriko zaindaria, XIX. mendearen erdialdeko tailu polikromatua buru duena.

San Pedro Apostuluaren eliza

XIII. eta XIV. mendeetako Gasteiz gotikoko monumentu historiko-artistiko nazionala da San Pedro Apostoluaren eliza. Erdi Aroko hiribilduko mendebaldeko harresira atxiki zen tenplua, eta horregatik dira mendebaldeko murruak hain lodiak. Erdiguneko koruan, tenpluaren kanpoaldetik ikus daitekeen dorre batek eratzen ditu murruak.Hiriko behe-harresiari atxikita eraiki zen, eta, beraz, defentsa-lana ere egin zuen. Euskadiko eskultura-multzoen artean, nabarmenenetako bat da eliza honen antzinako aurrealdea (Errementari kalea). Bertatik, ezinbestekoa da XIV. mendeko aurrealde gotikoa, Errementari kaletik irisgarria. Eliza honetan, sarrera alderantziz dago, erdiguneko nabearen oinetan harresia zegoelako. Halaber, Jesusen Zerbitzarien kalearen kanpoaldetik, elementu gotortuen hondarrak ikus daitezke (gezileihoak).

Hiriko beste toki batzuk

Maria Sortzez Garbiaren katedrala (Katedral berria) eta Arte Sakratuaren museoa

Katedral berria, zabalgunea edo Armentiako San Prudentzio basilika dira hirian nabarmentzen diren beste tenplu batzuk. Estilo neogotikokoa da. Azpimarratzekoa da 1907an hasi zela eraikitzen, baina askoz urte gehiago behar izan zituen inauguratzeko. Zehazki, 1969an inauguratu zen. Girolan dago Elizbarrutiko Arte Sakratuaren Museoa. Eta aurreikusita dago aldarearen ondoan Antonio Lópezen kristo gurutziltzatua kokatzea (hau izango da bere lehen obra erlijiosoa). Hala, zehatzago, Arte Sakratuaren museoa Katedral berrian dago, 1907an eraikitzen hasi, 1914tik 1946 etenda egon eta 1969an sagaratu zen eraikin neogotikoan. Barrualdeko espazioa diafanoa da, eta altuera handiko bost maila dauzka, Maumejean etxeko beirate zoragarriek argiztatuta. Espiritualtasuna eta museotasuna elkarrekin bizi dira tenpluan, museoko areto bihurtzen baitira girolako kaperak. Bestalde, arte Sakratuaren museoan, bertako aretoetan, lehenengo kristauen aztarnak, tenplu erromanikoen piezak, egurretan zizelkatutako irudi gotikoak, Andre Maria Zuriaren jatorrizko eskultura, triptiko flamenkoak, erretaula errenazentistak, Grekoaren, Riberaren, Carreño Mirandakoaren edo Alonso Canoren oihalak eta zilargintza-bilduma interesgarri bat ikus daitezke. Cadena y Eleta apezpikuaren kalea z/g kokatuta dago.

San Prudentzioren basilika, Armentian

Armentiako San Prudentzioren basilika probintziako tenplu erromaniko enblematikoenetako bat da. Gaur egungo eraikina erromanikoa da, XII. mendekoa. XVIII. mendean, birgaiketa-lan handia egin zen tenpluan, eta jatorrizko egituraren zati handi bat aldatu zen. Latindar gurutze formako oinplanoa dauka, baita gurutzadura-nabea eta abside erdizirkularra duen burualdea ere. Bestalde, historiaz josiriko beste tenplu batzuk dira San Antonioren komentua (Loma Jeneralaren plaza), Gurutze Santuaren komentua (Pintore kalea 78-94) edo Arriagako San Bizente eliza (Voluntaria Entrega kalea 50). Azken horrek, gainera, Vitoria-Gasteizko historian arkitekto ospetsuenetakoa izandako Justo Antonio Olagibelek diseinatutako dorrea dauka.

Estibalitzeko Andre Mariaren santutegia eta Arte Erromanikoa Interpretatzeko Zentroa

Arabako zaindaria den Estiablitzeko Andre Mariari eskainitako santutegia. XII. mendeko obra erromanikoa da, hasierako gotikoaren elementuak dituena. Batetik, latindar gurutze formako oinplanoa dauka, hiru nabetan zatituta, eta, bestetik, burualdea hiru absidetan zatituta dauka. 1931ko ekainaren 3an, kultura-ondasun izendatu zuten. Santutegiaren ondoan, Arabako Arte Erromanikoa Interpretatzeko Zentroa bisitatu daiteke.

Eliza hauek turistek udan gehien bisitatzen dituzten tokiak dira. Hain zuzen, Gasteizko Udalak gida txikiak egiten ditu tenplu horiek gomendatzeko Gasteizen egun batzuetan atseden hartzen duten turistei, baita herritarrei ere. Hala ere, Gasteizko Elizbarrutitik ere bisita gidatuak egiten dituzte interesa duten guztientzat. Hori dela eta, aurtengo udan ere Gasteizko Elizbarrutiak beste edizio bat prestatu du San Migel, San Bizente eta bere dorrea, San Pedro Apostol eta katedral berria bisitatzeko.

Elizbarrutia

Hala, Ondare Historiko-Artistiko eta Dokumentalaren Sailak, Susana Aréchagak zuzenduta, hirugarren edizioa eta kanpaina antolatu du, Gasteizko tenplu handiak izenburupean. Aurten ere, uztailean eta abuztuan, hiriko eliza nagusietako batzuk erakusten ari dira: San Pedro Apostol, San Miguel Arcángel eta San Bizente Martiriarena. Katedral berrian ere egiten dira bisitak. Udako kanpaina honek Gasteizko Udalaren eta Eusko Jaurlaritzaren laguntza du, hirian kultura eta artea sustatzen jarraitzeko. Kaleartek gidatzen ditu bisitariak tenplu horietan, eta bisita horiek prebentzio-neurri sanitario guztiak betetzen dituzte. Hala, uztailaren 15etik abuztuaren 28ra, bisita gidarekin erreserba egin daiteke, goizeko eta arratsaldeko ordutegietan, bakarka nahiz taldeka, 945 101 070 telefono-zenbakira deituta edo info@kalearte.com-era idatzita. Bisitak astelehenetik larunbatera izaten dira, eta prezioa hiru eta sei euro bitartekoa izaten da, erreserbatutako bisitaren arabera.

DIARIO DE NOTICIAS DE ÁLAVA egunkarian Gasteizko Elizbarrutitik baloratu dutenez, bisita horietan parte hartu duten herritar eta turistek Gasteiz San Bizente dorretik ikusi ahal izan dute. Gainera, edizio berri hau ongi hartu dute herritar guztiek. Zehazki, baloratu dutenez, “ekimen horrek indar handia hartu 2020. urtetik aurrera, hots, pandemiaren urterik gogorrenean, hiriaren kultura eta eskaintza turistikoa bultzatzeko, turismoaren sektorearentzat krisi handi baten erdian, mugikortasunaren murrizketen ondorioz”, azaldu dute.

Historikoki, elizetan pedagogia eta ebanjelizazio ariketa bat egin da. Gaur egun, “eredu izaten jarraitzen du kristau kulturan errotutako lurralde honen fedea eta tradizioa pertsona guztiei, batez ere gazteenei, hurbiltzeko. Tenplu horien barruan dauden erretaula eta irudi ugariek Nazareteko Jesusen, Ama Birjinaren edo historiako santu eta apostolu handien bizitzako pasarte historikoak kontatzen dituzte. Tenplu horiek bisitatzea, beraz, ebanjelioaren berri ona beste bide batzuetatik aurkituko ez luketen pertsona horiei guztiei eramateko beste modu bat da”, adierazi dute.

Bisitarien profilari dagokionez, nabarmendu behar da batez ere Espainiako estatuko beste hiri batzuetatik eta Europako eta Amerikako herrialdeetatik iritsitako familiak direla. Araban ere izan dira tenplu handiak bisitatu dituzten familiak, hala ere. “Udako kanpaina honen helburua urtez urte jarraitzea da, publiko zabalaren onarpen handia eta lortu ditugun bisitari kopuru onak direla eta”, gaineratu dute Elizbarrutitik. Halaber, iturri berberek diotenez, “asko dira eliza horiek duten zaintza eta mantentze egokiari buruz iritsi zaizkigun testigantzak, baita zein ondo kontserbatuta dauden ere. Adibidez, herritarrek asko idatzi digute San Migel elizari buruz. Oso ondo zainduta eta garbi dagoela esan digute”, azpimarratu dute.

Horrela, joan den uztailaren 15etik eta bihar arte, hiriko tenplu handiak irekita egon dira, Gasteizko hiriak eskaintzen duen kultura-eskaintzaren beste adibide bat bezala, bai turistei, bai hiriaren historiari buruz pixka bat gehiago ikasi nahi duten gasteiztarrei. “Oraindik ez daukagu behin betiko zifrarik, baina bisita-errekor baten berri ematen du. Lehen urtean, 2020an, pandemiaren gogorrenean, 8.000 bisita izan ziren. Joan den urtean 23.500 lagun hurbildu ziren San Pedro Apostol, San Migel Goiaingerua, San Vicente Marti eta Katedral Berriko elizetara”, adierazi dute. Hain zuzen, Floridako parkearen ondoan dagoen Maria Sortzez Garbiaren katedrala bisitatzen ari dira azken urteotan, eta, bereziki, udako hilabete hauetan, “hiriaren erdian dagoen tenplu neogotiko ikusgarriaz harrituta” geratzen diren turista asko. “Harrituta daude dimentsioak ez ezik, Katedralaren girolan dagoen eta arte erlijioso handia duen Arte Sakratuaren Museoa ere bai. Gainerako tenpluak turistek eta bizilagunek ere bisitatu eta miresten dituzte”, ondorioztatu dute GasteizkoElizbarrutiatik egunkari honetan.