BEÑAT Axiari kantari etamusikaria da gaur egun,baina bizimodua hortikatera baino lehen Baionakogaldategi batean aritu zenlanean, ondo baino hobeto oroitzenduenez: “Garai haren inguruanoroitzapen hunkigarriak ditut orainonire baitan. Han bizitako esperientziaoso inportantea izan zenenetzat; han ezagutu nituen langileenelkartasuna, lan baldintza txarrak,borrokak... baina garai bateanlantegia zegoen lekuan gaur ezdago deus, eta nostalgia puntu batsentitzen dut hara begiratzen dudanean”,kontatu du.
Galdategiko lana utzi ondorenkantari bilakatu zen Axiari, bainafabrikako iraganarekiko loturakbizi-bizirik zirauen bere barnean.Hala, bizipen horiek nola edo halaazaleratzeko grina piztu zitzaion.“Artearen botere poetikoa baliatuz,iraganeko sentipen horreninguruan zerbait egin nahi nuen,amnesiaren kontrako proiektu batizango zena, era berean”. Eta zerbaithori pastorala izan behar zelaerabaki zuen Axiarik. “Donapaleukoaizan arren, Zuberoako kulturabiziki inportantea izan da enebizian, beti ukan ditut harremanakZuberoako jende askorekin,eta beti jarraitu ditut pastoralak”,azaldu du. Hala, Axiarik ItxaroBorda idazle eta lagunari bereasmoen berri eman eta BordakGerezien Denbora obra idatzizuen.
PASTORAL HIRITARRA IndustrializazioakBaionako gizartean eragindakotalka azaltzen duen herri antzerki tradizionala dugu Ezkandraitaldeak gaurkoan Barakaldoradakarren Gerezien denbora.XIX. mende bukaeran Baionaondoko bokaletan ezarri zirenaltzairutegietan kokatzen da istorioa.Gertaera horrek, paisaian ezezik, gizartean ere aldaketa handiakekarri zituen.
Besteak beste,langileria klasea sortu zen, eta ordura arte nekazalgiroa nagusi zen inguruan etorkinaketa beste kultura eta pentsamoldebatzuk agertu ziren. “Nagusikapitalistak, istiluak, grebak etalangile-mugimendua azaltzen diraantzezlan honetan”, kontatu duAxiarik. Zentzu horretan, agerikoakdira istorio honek fenomenobertsua ezagutu zuenBizkaiko ezkerraldearekin izanditzakeen paralelismoak.“Gerezien denbora hirian garatzenda, hiri gai bat jorratzen du etahirian emango da, horregatik izendatudugu pastoral hiritarra”, gehitudu Axiarik.
Gerezien Denborafabrika batean gertatzenden istorioada, eta bertako langileenborroka duardatz, “edo ardatzetako bat bederen”,Axiarik dioenez. Bada gehiago,ordea, izenburutik bertatikhasita. “Izenburua ez zen espreskiobra honetarako asmatua izan, Letemps des cerises amodio kantaezagunaren itzulpena da. Eta zergatikgereziak? ?galdegin du Axiarik?.Bada, pastoral honen gakoetakobat naturarekiko errespetuadelako”. Beste gakoetako bat maitasunada, langileen borroka etaliskar artean amodio istorioek erebadutelako bere tartea Bordakidatzitako istorioan.
BETIKOA BAINA MODERNOAGerezien denbora “pastoralberezia” dela dio Axiarik,“betikoareneta modernoaren sinbiosi bat”,nolabait. “Betiko pastoralaren erritualakbaliatzen baditugu ere,berrikuntzak badira, eszenografiagaraikidea kasu”, azaldu du zuzendariak. Horrela ba, eta Zuberoakopastoralen kanon tradizionalakerrespetatzen baditu ere (jelkaldiak,bertsoak, pertsonaiamultzoak?),“orainera egokituta”dago Gerezien denbora, zuzendariarenesanetan. Berezitasun nagusietakobat pastorala bera egituratueta aurkezteko modua da, Axiariknabarmendu duenez. “Istoriohonetan sujetu konkreturik ezdago; hau da, pertsonaia nagusibat edo batzuk izan beharrean,giza talde bat da kontakizunarenerdigunea: langile klasea. Hainzuzen, langile giro hori da pastoralakerakutsi nahi duena, istoriopertsonalen gainetik”, jakinarazidu Axiarik.
Musikak pisu berezia du pastoralhonetan, Axiarik aurreratu duenez.“Ez gara antzinako musikatresnetara mugatzen, eta musikatresna modernoak ere erabiltzenditugu: musika elektro-akustikoeta anplifikatuak, jazzak, perkusiogaraikideak, pianoak eta bestelakobaliabideak”. Gainera, doinueta dantza berri batzuk erekonposatu dituzte emanaldirakoeta, besteak beste, Mixel Ducau,Caroline Phillips edota BenoitLamerain arituko dira musikarilanetan Barakaldo Antzokikooholtza gainean.
Jende askoren elkarlanaren emaitzadugu Gerezien denbora, Zuberoatikkanpo eraikitako lehenbizikopastorala. Guztira, 120 laguninguruk osatzen du taldea. Gaurbertan, 20 musikari, 50 aktore eta100 bat kantari arituko dira BarakaldokoAntzokiko oholtza gainean.Bestalde ?eta Bordak jatorrizkotestua zubereraz idatzibazuen ere?, aktore gehienak ezdira zuberotarrak eta emanaldiaeuskara batuan eskainiko da. Denaden, euskara menperatzen ez dutenekez dute arazorik izango, liburuxka batean gaztelerazko, frantsesezkoeta kaskoinezko itzulpenakbildu baitituzte.
KULTURA, ZUBI LANERAKOGerezien denbora Baionan eta Itsasun(Lapurdi) eskaini zen iaz, etagaurkoa azken emanaldia izangodela aurreratu du Axiarik. Bere esanetan,ekimen honekin lortu dena“sekulakoa” izan da. “Fruitu askoeman duen proiektua izan da, batezere Ipar eta Hego Euskal Herrikojendeak bat egin duelako honenbitartez”, nabarmendu du. Eraberean, sorkuntzaren bidez kulturtrasmisioan egin beharreko lanaaldarrikatu du Axiarik. “Elkarrengandikgertu egon arren, bere txikitasuneandesberdintasun handiakdituen herria gara. Bakoitzak baditubere ezaugarriak, gure kasuan,horietako bat pastorala da, gurealtxor preziatuenetakoa. Argi dagotrasmisiorik gabe, altxor hori desagertuegingo dela” ohartarazi du.Zenbat Gara elkartearen Topatourekimenaren eskutik sortu zenGerezien denbora Barakaldoraekartzeko ideia, eta Barakaldoko,Bilboko eta Baionako udalek babestudute ekimena. Xabier MonasterioZenbat Gara-ko kideak emanditu gaurko emanaldia aurrera eramatekoizan dituzten arrazoiak:“Alde batetik, Erdi Arotik datorkigunkultur agerbide ederra da pastorala,auzolanetik eta herritik sorturikoaeta Ipar Euskal Herrianbeste inon ez bezala mantendudena. Baina, gainera, pastoralhonek erdi ahaztuta egon den gurehistoriaren atal bat erakusten digu:euskal langileriaren historia. Orainarte bi elementu kontrajarri lezikusten zirenak (industrializazioaeta kultura) batera aurkezten dizkiguGerezien denborak. Beraz, lorpenabikoitza da: antzinako euskalkultur agerbide bat berreskuratuz,gure historiaren funtsezko pasartebat gogoratzea”, azaldu du.
