Barakaldo. Alaitz Errekondo lemazainaren atzetik paseilloa egin zuten zortzi protagonistek. Jendeak bero hartu zituen bertsolariak. Oso. Zalea zutik eta hunkituta. Ilaran; Iturriaga, Sarriegi, Arzallus, Colina, Egaña, Maia, Lujanbio eta Mendiluze iritsi ziren oholtzara. Beste txalo zalaparta. Baita protagonistek zaleei ere. Oilo-ipurdia.
Txaloak, txaloak eta txaloak. Lana, 14na bertso puntuagarri goizeko saioan. Zortzi agur bero. Mezu asko. Anitz. Bitartean BEC erdi ilunpean eta isil-isilik. Txaloek eteten dute isiltasuna. Tarteka eztul bat edo beste. Belodromoan duela hamabost egun aretoa hotz, baina bertso giroa bero. Atzo BECen biak bero-bero. Jendeak soinean zeramatzan berokiak ondoan laga zituzten. Berogailua martxan. Baina zaleen berotasunaren termostatoa topera. Pentsa. Asko eta asko baita manga motxean ere. Oholtza ere bero-bero. Protagonistak tentsio batean.
Agurrean hamaika aipamen egin zituzten. Lehena bota zuen Iturriagak bertsoaren jaia izan zuen aipagai: "…bihar goizean gaurkoa ez dadin / izan anekdota hutsa".
Sarriegik gogotsu ekin zion finalari eta asmo bat jakinarazi zuen: "…BECen kantatuz azken arnasa / baldin banu bezalaxe". Arzallusek ere asmo bat zabaldu nahi izan zuen: "…gure herria hartuta goazen / mende berri batengana". Sustrai Colinak, bestalde, kezka "eder" bat izan zuen presente lehen agurrean jendetzaren aurrean: "…ta ez nin-tzateke lasai egongo / faborito banintza".
Jon Maiak, berriz, harrera egin zien bertsozaleei: "…ongi etorri Euskal Herria, bertsoaren izenean / ederra zera bateginik ta, kantari zatozenean". Maialen Lujanbiok entzuleek eta bertsolariek osatzen duten "matriuska" azpimarratu zuen.
Egunkariaren afera oso kontuan izan zuten bertsolariek final guztian zehar. Egañak, hasierako bertsoan. Baita zarauztarrak eta Jon Maiak zortziko handiko lanean. Amaieran, Martxelo Otamendik eman zion garaikurra Egañari. Eta Iturriagak itxi zuten kazeta, gogoan izan zuen soinean eman zuen kamisetan: Egunkaria libre!
Zortziko handiko ariketarekin ekin zioten bertsolariek finalari. Zortziko txikiak, bestalde, aukera asko ematen ditu barrea eragiteko eta ez zuten aukera galdu zortzi protagonistek. Gaiak ere bertso zirikatzaileak botatzeko aproposak izan ziren. Iturriaga eta Colinak irri dezente sorrarazi zuten. Baita txaloak ere.
Mendiluze eta Egaña ere ondo aritu ziren.Umoretsu. Andoaindarraren lehen lan egunean, ama (Egaña) bazkari eta guzti azaldu zitzaion bazkalorduan lantegian. Mendiluzek, Egaña amari, eskari zuzen bat egin zion. Lankideen aurrean "…ez zaidazu lepoan / serbilleta jarri". Egañak bueltan zera erantzun zion: "…baina eskatzen dizut, ai seme gaztea / bukatzean ahoa, garbitzen uztea".
Bizia izan zen Maia eta Lujanbioren saioa. Dantza. Azken bertsoan zumaiar "izutuaren" kezkak aitaren batean argitu zituen hernaniarrak: "…hartu besotan eta eman niri musu / eta orduan gustuz, itoko zaitut zu".
Banaka puntuari erantzun ostean, binaka, sei puntuko motzean aritu ziren finalistak. Saio ederrena osatu zuten Egaña eta Lujanbiok. Hernaniarrak zarauztarrari giltzurrun bat eman eta ebakuntzaren ostean "elkarren ondoan esnatu zarete", zioen gaiak: Egañak "Ez dakit nola adierazi / nire eskerrona" esan orduko, Maialenek "…pentsatu bainun zuk ere berdin / egingo zenukeela". Egañak, giltzurrunaren emailea emakumea zela jakitean zera ondorioztatu zuen: "…sentiberago izan ninteke, hemendik aurrera". Hernaniarrak, "…oraingoz daukat hutsunetxo bat / zure izenarekin" amaitu zuen.
Goizeko azken ariketaren aurretik, hots, kartzela, atsedena. Jendeak hamaiketako txiki bat egin zuen nahiz eta eguerdiko ordu-bata izan. Fruta apur bat, txokolate on-tza batzuk, intxaurrak…
Iturriaga bakarrik oholtzan, eta gaia aurrez aurre -gainontzeko bertsolariek ere gai berbera izan zuten-. "Kazetaria zara, badakizu idazten ari zaren artikulua azkena izango dela" izan zuen bertsotarako lana. Durangarrak, Habanera doinuan, aldarri batekin utzi zion "kazetari lanbidea": "…Espainiak ta Marokok, hilko dute Aminetu", esanez. Sarriegi, 50 urtetan lanean aritu zen kazetariaren paperean aritu zen. Hots, Egunkaria aferak astindutako langilea.
Kazetari ikasketak dituen Arzallusek Egunkarian 16 urterekin bekario sartu zela esan zuen "Martxelok hantxe jarri ninduen, beste baten gregario…", erantsiz. Baita "…orain lumari tintaren ordez, malko pila bat dario". Edota "…notizi on asko idatzi ditu, nire kazetari senak / baina oraindik gehiago dira, idatzi gabe daudenak". Azken bertsoa ozen eta barru-barrutik kantatuz zera esan zuen: "…idatz dezadan "muga urtu da, Euskal Herria libro da" / ez da egia baina egia, bihurtuko da gerora".
Sustrai Colina, Espainiako hedabide bateko kazetari baten rolean aritu zen. Gazte batzuen atxiloketak kontzientzi arazoak sorrarazi zizkion: "…dena kontatzen hasi ezkero, postua galduko dut ta / dena niretzat gordetzen badut, neu egongo naiz galduta". Jarrera bat hartu eta zuzen bota zuen: "…ondorioak ez dit axola, datorrena datorrela / baina jendeak jakin behar du, hemen torturatzen dela".
Andoni Egaña lehen pertsonan zuzendu zitzaion "irakurleari". Euskal Herria, herri galdeketa baten ondorioz, bere buruaren jabe zela jakinarazi zuen. Eta bide batez, albiste handi bat plazaratu zuen: "nire azkenengo zutabea dut, nago pentsatzen jarria / lehendakariak izendatu nau, Kultur Sailburu berria". Gero, arratsaldeko saioko lehen agurrean, "dimititu" egin zuela zabaldu zuen zarauztarrak.
Bertsoek txaloak loratu ez ezik jendea berotu egin zuen, eta freska-tzeko, harmailetan jendeak olatu pare bat irudikatu zituen lehen aldiz.
Jon Maiak, "Berriako kazetari naiz", esan zuen lehen bertsoan. Eta hala amaitu zuen: "…artikulua bukatu det ta, orain punto ta aparte / izenburu hau ipini diot, Kartzelara naramate".
Maialen Lujanbiok doinu goxo-goxoa aukeratu zuen. Baxu kanta-tzen hasi zen, baina tinko. 40 urte kazetaritzan "jadanik ez naiz neraber" azaldu zuen. "Beraz "Berrian" uzten dizuet, nire azken zertzelada, lehen idatzi nuenagatik, naramate kartzelara". Bigarren kronika ere zuzena izan zen. "Nahiz eta ni zeldan egongo naizen, letrarik idatzi gabe / nire ideiak milaka lagunen, buruan bizirik daude". Bertso eta mezu sakonak "Martxa baten lehen notak" doinupean.
Aitor Mendiluze, "…herri baten problema" idazten aritu zen kar-tzelako lanean: Saharako herriarena hain zuzen ere. "Kontzientziak astintzeko, gaur idatzi beharko…" esan zuen "Zapatero mugi zaitez, azken arnasak dira" aipatu aurretik. Bakarkako lana amaituta Aitor Sarriegiri eman zioten gainontzeko bertsolariek azken agurra bota-tzeko gonbita. Denok bazkaltzera.
arratsaldea. "Bertsotan, bertsotan…" Zura taldearen emanaldiaren ostean, jendeak hartu zuen emanaldiaren batuta. Aretoan zegoen tronpeta jole baten gidari-tzapean Ikusi mendizaleak kantarekin hasi zen zalea kantari. Arratsaldeko saioa hasteke, eta jada bertsozalea bero-bero. Eta zozketaren ostean bertsotan aritzeko zozketa berria. Emaitza: Lujanbio, Mendiluze, Iturriaga, Egaña, Sarriegi, Maia, Arzallus eta Colina. Hernaniarrak agurtu zituen lehenik bildutakoak. Eta urruñakoak -Colina- bertsolariak "olatuak hartzen" ahaleginduko zirela gaineratu zuen.
Olatuaren kresalaz bustirik, bertsoetako bainu -jantzia hartzen -hamarreko txikia-, lehenak, Maia eta Sarriegi izan ziren. Hirugarren aritu ziren Arzallus eta Lujanbiok saio polita egin zuten. Sakona, bestalde, Colina eta Mendiluzek eginikoa.
Puntutako saioa izan zen arratsaldeko bigarren ariketa. Bizi-bizi eta umoretsu aritu ziren denak. Egaña, adibidez, oso seguru eta arin. Saio txukuna osatu zuten Lujanbio eta Colinak txikitero rolean eginiko bertso-poteoa. Baita BECeko garbitzaile lanetan aritu ziren Mendiluze eta Arzallus. Jendea gustura.
Banaka ariketa izan zuten bertsolariak ostean. Lujanbio, minbizia zuten gazte batzuen medikuaren bata jantzita aritu zen. Goxo-goxo. Arrazoi hunkigarriak bota zituen. "…Eurengan minak badu indarra, bainan bizitzak gehiago", "…ta maitasuna behar dutenak, euren gurasoak dira", "…ze bizitzako gogoa dunak, bizitzea lortzen baitu", izan zen hiru bertso oso txalotuen amaiera.
Tratu txarrak -hiltzeraino- eragin zizkion emakume baten larruan aritu zen Iturriaga. Abokatuei esker aske geratu baina kontzien-tzia arazoz lepo azaldu zen: "…zigorra kendu zidaten baina, nigan daramat kondena / bizarra eiteko aizto honekin, oraintxe bukatzen dena".
Egañaren txanda etorri zen ondoren. "Zuhaitzaren alboan opariak jartzen ari zarela, bost urteko alabak harrapatu zaitu. Begira-begira daukazula". Dotore aritu zen zarauztarra: "Olentzero ez da etorri, ta ez dakit nola esan / ERE bat ipini dute, lana egiten duen enpresan", edota "…hemen bai zuk ta bai nik(e), behar dugu disimula / nik ez zaitudala ikusi, eta zuk ez dakizula", izan ziren bi bertso oso txaloturen amaierak.
Anaia apustulari amorratua izan zuen bakarkako gaitzat Sarriegi beasaindarrak. "…ahal dela hartu ta esan, beharko diot suabe / atzokoa zen azkena, amarengatik badare".
Zelatan zeukan etxe pareko bizilagunari aritu zitzaion bertsotan Maia zumaiarra. Kezka, beldurra… izan zituen hizpide. "…ni lasai banago ere, ez noa lasai lotara", edota "…nire etxean nago-ta, ez nuke ezkutatu nahi",
"Goizero autobusean hutsik gera-tzen den eserleku bakarra zure ondokoa da", izan zuen Arzallusek bertsotarako gaia: "…autobus hontan gogoratzen naiz, pateran gentozen nornahi / han zeinen estu gentozen eta, hemen tamalez zein lasai" edota "… bi urte hontan ez dator inor, ta hemen nago neure penez / autobus berean goaz, baina bide berean ez".
Zazpiak hogei gutxietan jakin ziren bi finalisten izenak. "Amets Arzallus", esan zuen aurkezleak. Txalo zaparrada eta alaitasun oihuz hartu zuen zaleak erabakia. "Eta… Maialen Lujanbio", izan zen hurrengo izena. BECa pozez lehertu zen. Bi protagonistak besarkada handi bat eman zioten elkarri lanean hasi aurretik. Bertsozalea pozez txoratzen. Zoramena BECen.
Bi bertsolarien arteko deman bertso hunkigarri eta umoretsu mordoa entzuteko parada izan zen. "Sua" izan zuten biek bakarka ari-tzeko gaia (bederatziko txikian): "…edota jaki dena, berotzen duena / eta bi begiradek, gordetzen dutena", ondorioztatu zuen Lujanbiok. Arzallusek, berriz, bertsolaritza haritzat hartu eta "…hemen su horren bueltan, dantzan gabiltza", bota zuen.
Kartzelako bigarren ariketa, espetxea izan zen. Hau da: "Hileko aurrez aurreko bisita edo bisa-bisa daukazu gaur. Heldu zara kartzelara eta sarrerako funtzionarioak esan dizu bere aurrean biluztu behar duzu". Fin ibili zen hernaniarra. "…biluztuko nauzu eta, nire zorroa hustuko / baina bihotz barrukoa, ez didazu biluztuko", amaitu zuen bertso bat. Txukun hendaiarra ere: "…biluztu behar dugula eta, ze zabiltza gezurretan / urteak dira Euskal Herria dagoela hezurretan", adierazi zuen Arzallusek. Akabo finala. Jendea pozik. Puntuazioen aurretik, parte hartu zuten 44 bertsolariak izan zituzten bildutakoek gogoan: "zuek zarete gure gozamen iturria", esan zitzaien.
19:30ak. Eta "1630,75 punturekin, irabazle Maialen Lujanbio!", en-tzun zen. BEC lehertzeko zorian. Jendeak zortzi finalisten puntuak zutik entzun eta saritu zituen. Handik aurrera, txaloak, oihuak…eta festa. Txirritaren txapelak, badu oinordekoa: Maialen Lujanbio.
