Bero-boladak klima oso beroko aldiak izaten dira. Bi egun jarraian irauten dute, gutxienez. Baina bero handiak dira, iraunkorrak eta eremu jakin bateko batez besteko historikoetatik kanpokoak. Aipatu beharra dago, ez dela fenomeno berria, baina klima-aldaketaren ondorioz, gero eta luzeagoak dira denboran, eta tenperatura muturrekoagoak eta, batez ere, gero eta ohikoagoak dira.
Egoera horren aurrean, nola jokatu behar da? Eta larrialdi klimatikoko egoeretan? Prest al gaude klima-aldaketatik eta haren balizko hondamendi naturaletatik eratorritako edozein fenomenoren aurrean jarduteko?
Hain zuzen ere, prestakuntza-helburu horrekin, Gurutze Gorriak, Zurich seguros taldearen eskutik, Erkidegoko erresilentzia arrisku klimatikoen aurrean txostenaren lehen ondorioak aurkeztu ditu. Proiektu aitzindaria da, gaitasun pertsonalak, komunitarioak eta instituzionalak orekatu eta indartu nahi dituena, gero eta ugariagoak diren uholdeetara edo bero-boladetara egokitzeko. Iraitz Echarri Izaguirre Gurutze Gorriko Autonomia Erkidegoko Operazio Zentroko zuzendariak egoera horien aurrean nola jokatu azaldu du erreportaje honetan.
Zehatzago, Gurutze Gorriak eta Zurich Seguros-ek, Gurutze Gorriaren eta Media Luna Roja Federazioarekin eta Z Zurich Foundation-ekin batera, iaz indarrak batu zituzten biztanleriak gertakari klimatologikoen aurrean duen erresilientzia indartzeko; helburua zen herritarrak prestatzea uholdeak eta bero-boladak eragiten dituzten hondamendien aurrean, eta, horrela, ondorioak minimizatzea.
Euskadiren kokapena
“Gure kasuan, zehazki, kokapenari eta geografiari dagokienez, Euskadik, oro har, balizko uholdeei eta itsas inpaktuei egin behar die aurre, baina fenomeno klimatologikoak ere baditu, hala nola baso-suteak, batzuetan bero-boladekin batera gertatzen direnak. Baina egia da azken urteotan inpaktuak nabarmen murriztu ditugula administrazioak erabiltzen dituen teknologia berriei esker, eta teknologia horiek, gainera, sor daitezkeen inpaktuak aurreikusten dituzte. Gainera, Gurutze Gorrian erakundeekin estuki lan egiten dugu horrelako egoeretan, eta horri esker aurrea har dezakegu, herritarrak sentsibilizatuz eta egoera posiblerako prestatuz”, hasi da azaltzen erreportaje honetan, Iraitz Echarri Izaguirrek, lasaitasuna helaraziz.
Hala ere, garrantzitsua da egoera horien aurrean prestatzea, gaineratu duenez; izan ere, hondamendien aurreko arriskua lan-eremuetako bat da, non ahulezia-egoeran dauden pertsonen arteko itxurazko banaketa lausotu egiten den, herritar guztiak arriskuan geratzen baitira eta muturreko gertakarien aurrean kalteberak baitira.
“Premiazkoa da, beste neurri batzuen artean, arriskua gure bizitzaren parte dela eta aurre egiteko gure gaitasunak areagotzen dituela hobeto ulertzea”, azaldu dute elkartetik. Eragiketa autonomikoetatik, Iraitz Echarrik gaineratu du ezinbestekoa dela herritarrak arriskuen aurrean kontzientziatuta egotea: “Garrantzitsua da, garatu beharreko ekimenen helburua izango baita arriskuekiko kontzientziazioa areagotzea, arriskuei aurre egiteko prestatzea eta horiei erantzutea. Era berean, hondamendi-arriskua murriztera bideratutako diplomazia humanitarioko ekintzak garatuko dira, eta ezagutzaren kudeaketa sustatuko da”, azaldu du profesionalak.
Premiazko arrazoiak
Premiazko arrazoiak azaltzeko, faktore ezberdin asko aipa litezke, baina, bereziki, Gurutze Gorriak hiru nabarmendu nahi izan zituen txostenaren aurkezpenean. Lehenengoa, FICRen 2022ko Hondamendien Munduko Txostenak adierazten duen bezala, 1970. urteaz geroztik handitu egin da mundu mailan mehatxu naturalek eragindako hondamendien urteko batez bestekoa. Bigarrena, erregistratutako hondamendi natural gehienak klima jatorrikoak dira.
Gainera, eta azken elementu gisa, “herrialde edo erkidego bat bera ere ez da klima-aldaketaren eraginetatik salbu geratuko; klima-jatorriko hondamendien arriskua benetako arriskua da pertsona guztientzat”, azaldu zuten.
“Zorionez, Euskal Herrian ez dira oso ohikoak bero-boladak, baina Gurutze Gorriak agenda batzuk prestatu ditu gure erabiltzaileei deitzeko, jarraibide txiki batzuk gogorarazteko, egun bero itogarri horiek minimiza ditzaten. Sentsibilizazio lana egiten dugu pertsona zaurgarrienekin horrelako fenomeno klimatologikoen aurrean”, nabarmendu du Iraitz Echarrik.
"Zorionez, Euskal Herrian ez dira oso ohikoak bero-boladak, baina Gurutze Gorriak agenda batzuk prestatu ditu".
Ondorioak
Txosten horren lehen ondorioek (Madrilen eta Valentzian egin dute ikerketa) hirietako indarguneak eta gabeziak non aurki daitezkeen erakusten dute, larrialdi klimatikoei aurre egiteko hobeto prestatutako komunitateak sortzen laguntzeko. Inkestatik ateratako gogoeta garrantzitsuenak hainbat dira. Adibidez, etxeek finantza osasun nahikorik ez dutela ziurtatzen du txostenak. Hau da, ez dute ezusteko handiegiei aurre egiteko aurrezkirik.
Izan ere, nabarmentzen dutenez, familien ehuneko handi bat pobrezia-atalase nazionalaren azpitik dago, edo diru-sarrera nazionalaren batezbestekoaren azpitik. Era berean, etxe asko pobrezia energetikoan bizi dira. Horrek esan nahi du oinarrizko energia-zerbitzuak (berokuntza, hozte-sistema, argiztapena eta ur beroa) jasotzeko aukerarik ez dutela.
Halaber, baliabideei buruzko informazio gehiagoren beharra ere nabarmentzen du txosten horrek.
“Ezjakintasun handia dago hondamendiak kudeatzeko baliabideen inguruan, hala nola, arrisku mapak, uholdeak berreskuratzeko aurrekontuak eta Bero Olatuen Ekintza Plana”, nabarmendu dute.
Ondorio nagusi gehiagoren artean, herritarrek erabakiak hartzeko orduan gehiago parte hartzea eskatzen dutela nabarmendu dute. Izan ere, ez dakite nola parte hartu edo eragin talde guztien gizarteratzearen kudeaketa bezalako gai erabakigarrietan, arazoen eta irtenbideen identifikazioa eta lehenestea barne.
“Erabiltzaileek uste dute beharrezkoa dela komunitate osoaren interes hobea zaintzea, eta hondamendien aurrean erantzuteko herritarrei babes handiagoa emateko beharra nabarmentzen dute.Era berean, hondamendi baten aurrean erantzuteko azpiegitura eta hornidura gehiagoren beharra adierazten dute, hala nola, sorgailuetarako sarbidea, herritarrak hozteko babeslekuak, aire girotuen ekipoen banaketa, haizagailuak, etab”.
Herritarrek ere aintzat hartzen dute, ikerketa horren arabera, prestakuntzaren aldeko apustua. “Ezjakintasun handia dago uholdeen aurrean nola prestatu jakiteko: kutsatutako uraren tratua, ebakuazio seguruak, etxea prestatzea... Alerta goiztiarreko mezuak zer diren eta nola jokatu behar den ere ez dakite, eta hezkuntza instalazioen egokitzapena hobetzeko eskatzen dute”, azaldu dute.
“Denok gara, neurri batean edo bestean, zaurgarriak muturreko gertakarien aurrean, eta, horren aurrean, larrialdien aurreko prestakuntza gure oraingo eta etorkizuneko normaltasunean integratzeko premia nabaria dago. Argi eta garbi, premiazkoa da, beste neurri batzuen artean, arriskua gure bizitzen parte dela hobeto ulertzea eta horri aurre egiteko gaitasunak areagotzea”, aipatu du Iraitz Echarri Izaguirrek.
Konponbideak
Horrelako egoerak arintzeko, bi erakundeetatik hainbat esparru lantzen ari dira. Adibidez, finantza-hezkuntzaren ildoan epe laburrean jarduteko asmoa dute, eta, horretarako, etxean kudeaketa ekonomikoari buruzko tailerrak egingo dituzte, parte-hartzaileek beren finantza pertsonalak modu hezigarrian erabiltzen ikasteko. Hezkuntzaren eta kontzientziazioaren ildoko jarduerak ere egingo dituzte, energia aurrezteko tailerren eta sentsibilizazio-kanpainen bidez, energia-eraginkortasuna hobetzeko, etxeak egokituz, eta energia-fakturak berrikusiz finantza-laguntza emanez.
Baliabide klimatikoen mapeoak egitea proposatzen dute; alerta goiztiarreko sistemak ezagutaraztea eta alertaren aurrean nola jokatu.
Horrez gain, baliabide klimatikoen mapeoak egitea proposatzen dute; alerta goiztiarreko sistemak ezagutaraztea eta alertaren aurrean nola jokatu; herritarrei zuzendutako trebakuntzak eta prestakuntzak egitea larrialdi baten aurrean prestatzeko, planifikatzeko eta jarduteko; lehen erantzuneko kit bat banatzea (dokumentuak eramateko motxila, ur-botila, eguzki-krema, aldaratzailea, haizemailea, etab.) larrialdi-egoerei aurre egiteko (bero-boladak, uholdeak...).
“Arrakala digitalak eta beste faktore mugatzaile batzuek talde horiek informazio kritikoa jasotzea eragozten dute, eta horrek arrisku handiagoan jartzen ditu kontrako gertaera meteorologikoen aurrean. Iragarpen meteorologikorako sistemetara sartzeko oztopo esanguratsuei aurre egin behar dieten hainbat talde zaurgarriri buruz ari gara: adinekoak, desgaitasuna duten pertsonak, diru-sarrera urriak dituzten biztanleak, migratzaileak eta gutxiengo etnikoak, etxerik gabeko pertsonak”, ondorioztatu zuten txostenean.
