“Gasteizen etxebizitza asko daude prostituzioan aritzen, zifra oso altua da beste lurraldeekin alderatuz”

Atzo ospatu zen sexu-esplotazioko helburuetarako emakumeen salerosketaren aurkako nazioarteko eguna. Herritar guztiak sentsibilizatu nahi dira. Azken urteotan zerbait hobetu al da horretan?

–Gure ustez, azken urteetan sexu-esplotaziorako salerosketaren aurka borrokatzeko urratsak ematen ari dira, baina oraindik urrun gaude herritarrek problematikaren eta, batez ere, emakumeen egungo egoera zein den ulertzetik eta benetan ezagutzetik. Sentsibilizazioari dagokionez, prostituzioaren errealitateari buruzko informazioa eta fenomenoa ulertzeko prestakuntza falta dira. Ez da beharrezkoa problematikan espezializatzea, baina bai trataera eta lege-mailan ez dena bereizten jakitea, hori baita, berez, emakumeengan ondorio zuzenak dituena. Terminoak ez bereizteak ez du laguntzen artatzen ditugun emakumeen beharrei erantzuten. Gainera, aukera errealak proposatzeko modu bakarra da, bai prostituzioa utzi nahi dutenentzat, bai sexu-esplotaziorako salerosketaren biktima direnentzat.

Zein da egungo egoera?

–Sexu-esplotaziorako salerosketa existitzen da, ez bakarrik hiri handietan, Madrilen adibidez, baizik eta estatu osoan gertatzen den fenomenoa da. Pandemia dela eta, prostituzioaren ariketa klandestinoagoa eta ikusezinagoa bihurtu da, non kaleko prostituzioa ia erabat desagertu den. Era berean, ulertu eta jakin behar dugu prostituzio-testuinguruetako emakume guztiak ez direla salerosketaren edo sexu-indarkeriarekin lotutako beste edozein delituren biktima. Emakume batzuek beste aukerarik ez dutelako jarduten dute prostituzioan, eta batzuek askatasunez erabakitzen dutelako jarduten dute prostituzioan, nahiz eta Gizarterako taldean ia ez dugun azken hauekin harremanik.

Nola detektatzen da?

–Emakume bat salerosketaren biktima izan daitekeela susmatzen laguntzen duten zenbait detekzio-adierazle daude. Adierazle horietako asko orokorrak dira. Gure elkartean adierazle propioak erabiltzen ditugu, Gizarterako elkarteak klub, pisu eta kalean egiten duen lanaren ondorioz garatutakoak.

Gasteizen zenbat emakume daude egoera horretan?

–Lehen esan dudan bezala, ez da hiriburu handi edo turistikoetan bakarrik gertatzen. Araban errealitate hori dago, eta Euskal Herri osoan ere bai. Euskadi gune estrategikoa da salerosketa-sareentzat, mugatik gertu baitago. Ez dago benetako zenbatespenik, ez baitakigu prostituzioan aritzen diren emakumeen kopuru zehatza, eta, beraz, ezin da benetako zenbatespenik egin emakume horietatik zenbat izan daitezkeen biktimak. Ohikoa da zenbakiei eta ehunekoei buruz hitz egiten entzutea, baina arriskutsua da, eta prostituzioaren fenomenoaren errealitatea indargabetzen du, nolabait sinplifikatu eta arintzen duela uste baitugu.

Gizarterako-tik ahalduntzearen eta genero-berdintasunaren alde lan egiten duzue. Zer helburu eta tresna dituzue horretarako?

–Informazio-kanpainak egiten ditugu prostituzio-testuinguruetan dauden emakumeengana hurbiltzeko, pixkanaka beren errealitatearen eta prozesuaren protagonista izan daitezen. Beren osasunarekin eta zaintza pertsonalarekin lotutako kanpainak ere egiten ditugu, baita administrazio- edo atzerritartasun-izapideekin lotutakoak ere, bide alternatibo bat planteatzen has daitezen eta independenteak izan daitezen, eta ez daitezen beren egoerara eraman, baizik eta, ahal duten neurrian, agintea beren gain har dezaten. Gizarte-langilearen eta gizarte-hezitzailearen aldetik harrera-zentroan egiten dugun arreta integraletik, haien gaitasunak eta trebetasunak sustatzen dira, gaitasun eta trebetasun horiek ahalduntzeko, oinarrizko eskubideak ezagutzeko eta beren bizi-prozesu osoan eragile aktibo izateko.

Zein da Gasteizko prostituzioaren egungo egoera?

–Gainerako lurraldeetan ohikoa da zenbait udalerritan prostituzioa aurkitzea. Arabaren berezitasuna da prostituzioa Gasteizen bakarrik egiten dela, nahiz eta prostituzioan aritzen diren emakumeek joan-etorriak egin ditzaketen. Gaur egun, Gasteizen etxebizitza asko daude prostituzioan aritzen, eta zifra nahiko altua da beste lurraldeekin alderatuta, aipatu dugun berezitasunagatik.

Herritarrak inplikatzen al dira emakume horien egoera ezagutzeko?

–Ez guztiz, salerosketaren gaitzaren aurka borrokatzeko interesa dago, baina ia ez da inor hurbiltzen emakumeen errealitateari buruz galdetzera. Izan ere, bazkide gutxi dira, edo pertsona gutxi dira lankidetzan aritu, boluntarioak egin edo dohaintzak egin nahi dituztenak.

Zein da arazo honen konponbidea?

–Irtenbidea oso konplexua da, prostituzioaren fenomenoa osatzen duten aurpegi guztietatik heldu behar zaio. Funtsezkoa da emakumeei aktiboki entzutea, horiek baitira fenomeno horren inguruan hartu nahi den edozein neurriren protagonistak. Gizarteak gehiago inplikatu beharko luke Gizarterako bezalako erakundeekin, emakumeen errealitatean oinarritutako aktibismo arduratsua sustatzeko.

Azken urteetan zerbait hobetu al da?

–Lehentasuna eman behar litzaioke prostituzioan espezializatutako eta sexu-esplotazioko helburuekin jarduten duten erakunde espezifikoen esku-hartzeari (Gizarterako, adibidez), eta, horretarako, beharrezkoa da erakundeek gure lana aintzatestea eta egonkortasuna ematea, eta hori oraindik ere falta da. Ziurgabetasun etengabea dugu gure lana autoexijitzen dugun mailan garatzen jarraitu ahal izango dugun ala ez.

Nolakoa da zuen harremana berehalako laguntza behar duten emakumeekin?

–Nagusiki kaleko-lanean ezagutzen ditugu, prostituzioa egiten den lekuetara egiten ditugun bisitetan. Emakumeekin ere harremanetan jartzen gara, gure baliabidea ezagutzen duen emakumeren batek guri buruz hitz egin dielako eta penintsulako edozein lekutatik kontaktatzen gaituztelako.

Nolako laguntza behar izaten dute?

–Beraien premia esplizitua dirua da, jakina, ekonomikoki oso egoera txarrean dauden herrialdeetatik etorri dira etorkizun hobe baten bila. Gainera, horietako askok jatorrizko herrialdeetan mantendu beharreko familia dute, bertako amilia-burua dira. Osasun-arloko laguntzak edo atzerritartasun-izapideak ere behar dituzte, etxebizitzaz eta lanaz edota prestakuntzaz gain. Gu, gainera, beraien laguntzarako eta segurtasunerako prest gaude, eta konfiantzazko ingurune bat eskaintzen saiatzen gara.

Zein da prostituzioan aritzen diren edo sexu-esplotaziorako hartzen edo erabiltzen diren emakume horien profila?

–Pobrezia dagoen herrialdeetatik datozen emakumeak dira, bai herrialdearen egoeragatik, bai bertan gatazkan daudelako, indarkeria matxista erabiltzen delako eta adinari dagokionez, adin guztietakoak dira.

Prostituzioan aritzen diren ehuneko handi batek prostituzioan jarduten du, nahitaez, salerosketaren biktima gisa?

–Baieztapen hori ezin da frogatu, salaketen kopurua oso txikia baita, eta berez emakume askok ez baitute beren burua salerosketaren biktima gisa identifikatzen. Lehen esan bezala, % 100 jakin gabe ehuneko bat ateratzeak ez du laguntzen errealitatea interpretatzen eta errealitatea aldatzeko behar diren neurriak hartzen.

Nola funtzionatzen du pertsonen salerosketa-sareak?

–Hainbat modus operandi daude jatorrizko herrialdearen arabera, normalean inguru pobretuetan hartzen dira eta uste dute hemen lana azkar aurkituko dutela eta bidaiatik hartutako zorra kitatu ahal izango dutela, baina behin hemen ikusten dutenean ezin diotela aurre egin ez zorraren ordainketari, ez elikadura-, etxebizitza- eta abar-gastuei, eta orduan handitu behar dute zorra eta irtenbidea bilatzen dute sexu-esplotazioaren bidez. Nolanahi ere, sare kriminalak Gizarterako edo polizia-erakunde bezalako edozein erakunderen oso aurretik daude, etengabe aldatzen ari dira beren jarduera arrakastaz betikotzeko asmoz, eta azken urteotan, pandemiarekin bat etorriz, haien jarduteko eran aldaketak ikusi ditugu, salerosketaren biktima izan daitezkeenen detekzioa gehiago ikusezin bihurtzen dutenak.

Nola amaitu daiteke hori?

–Oso galdera zaila da erantzutea, faktore askoren mende baitago, besteak beste, egoera globalean ez egotea hainbesteko desberdintasun sozialik eta indarkeria matxistarik, legeak malgutuko liratekeenik, batez ere atzerritartasunarekin lotutakoak; benetako neurri sozialen sorta bat sortzea, emakumeen errealitateari erantzuteko; Gizarterako bezalako irabazi-asmorik gabeko erakundeek erakundeen laguntza handiagoa izatea, prostituzioaren fenomenoa ezagutzen eta aztertzen jarraitu ahal izateko. Gainera, interesgarria litzateke prostituzio-eskaria salerosketaren aurkako borrokan inplikatzea. Gizarterako zerbitzuak funtzionatzen daraman denbora guztian, eta hori ez da gutxi, prostituzio-eskariak egindako deiak esku bateko hatzekin kontatzen dira, eta jakin nahi da nola detektatu emakumeren bat salerosketaren biktima izan daitekeen. Ulertu behar da lehen eskuko informazioa dutenak beraiek direla, prostituzioa kontsumitzen dutenak, eta askotan lagundu diezaguketela edo modu anonimoan eman dezaketela ikusten duten errealitateari buruzko informazioa. l