has nadin bukaeratik: Eskerrik asko Robert Schuman jauna! Izan ere, izan dira, eta dira, gizakion istorioan hainbat pertsona merezi dutenak, baita merezi ere, noizean behin bedi ere, oroitzapenen laino eta lanbro ahaztu eta galduetatik erreskatatzea. Eta beraien izaera eta pertsona aldiro plazaratzea. Nire ustez hauetako bat Robert Schuman dugu.
1963ko irailaren 4an hil zen Robert Schuman, duela 60 urte. Pierre Pflimlinek, 1984 eta 1987 artean Europako Parlamentuko presidente izan zenak, mugako gizon gisa definitu zuen Schuman. Ez da gutxiagorako. 1886an jaioa, zatitutako eta gerran dagoen Europaren drama irudikatzen du. Bere aita jaio zen Lorena hori, Frantziatik Alemaniara pasatua zen Bismarckek Frantzia-Prusiako gerran lortutako garaipenaren ondorioz Schuman jaio zenerako. Schumanen lurraldea, alemaniar jaio zena, frantziarra da berriro 1918an, Lehen Mundu Gerran Alemaniak porrot egin ondoren. Lorena alemaniar bihurtu zen Hitlerren tropek Frantzia inbaditu eta 1940an anexionatu zutenean, 1944an Frantziako bere egungo egoerara pasatzeko, urte batzuk geroago Frantziako Presidente eta Atzerri Ministro izango zena alemaniar bezala bizi izan zen. 1950eko maiatzaren 9an, berak hasi zuen ofizialki EBren historia Belgika, Frantzia, Alemania, Italia, Luxenburgo eta Herbehereen eskutik, “Schuman Deklarazioa. Politikari germaniar-frantsesa izan zen, eta Adenauer, Monnet eta De Gasperirekin batera, “Europaren aitatzat” hartzen da. Gaur Austriako Parlamentua bisitatzen denean, Alcide De Gasperi diputatuak zuen eserlekua ikus daiteke. 1945 eta 1953tik Italiako Gobernuko Presidente izan zena 1981ean jaio zen Trenton eta Austriako bizitza politikoan parte hartu zuen, 1918an Lehen Mundu Gerran Austria-Hungariar Inperioa galdu ondoren Trentino eta Trieste Italiara batzeko borondatea aldarrikatu zuen arte.
Austriar jaioa, Italiaren apustu europazalea gidatuko du. Adenauer, renanoa, gaztetatik bizi izan zuen mugako Renania baten errealitatea, 14ko gerraren ondorioz desmilitarizatua. Schuman 1940an preso hartu zuen Gestapok, naziekin kolaboratzeari uko egin ondoren. Handik bi urtera ihes egitea lortu zuen, eta klandestinitatean bizi izan zen Frantzia askatu arte, non bere ibilbide politikoa garatu zuen. Kontseiluko presidentea, Finantza, Justizia eta Kanpo Arazoetako ministroa eta Bigarren Mundu Gerraren amaieraren eta Gerra Hotzaren hasieraren artean sinatutako hitzarmenen negoziatzaile frantziar handiena izan zen. Bere ustez, Europa kulturen, tradizioen eta nazioen historia zen, bere herri handi eta txikien aztarna eta bokazioaren historia, menderatzaile eta menderatzaile, asmamen eta akatsen, orrialde eder eta loriatsuen, baina baita lotsagarri eta ilunen, azken batean irrika eta frustrazioen, batuketa poliedrikoa. Europa kultura ezberdinen tapiz desordenatu gisa ikusi zuen, gatazken isla, harreman ugariko herri eta estatuen existentzia, hari askok ehundutako armiarma-sare gisa. Elkartasunezko harremanen, elkartze eta desadostasun kolektiboen, elkarbizitza-porroten eta auzo-lotura nahasiagoen, kolektiboen arteko erlazioen kontinente bat sumatzen zuen, eta behar eta egon beharreko balantze historiko batekin. Europa gune historiko irekitzat hartu zuen beti, printzipio politiko, sozial eta kulturalen, historia eta proiektu handi eta txikien, boteretsuen eta apalen laburpen gisa.
Bere ustez, Europa orubea eta lekukoa zen, kontzertua eta gatazka, identitate gutxi-asko partekatuak, ondasun anitzak, mendekotasun sakabanatuak, subiranotasun konplexuak eta profil anitzak, batzuetan lausotuak. Elkarrizketan, errespetuan, tolerantzian, berdintasunean, anaitasunean eta aniztasunean sinetsi zuen. Europa pertsonen arteko komunikazio-gune gisa ulertu zuen, edozein kontsiderazioren gainetik. Kontinente abegikor baten aldeko apustua egin zuen, non guztiek, beren kolore, arraza, jatorri, hizkuntza edo sinesmen erlijiosoa edozein izanda ere, lan duina izango zuten, Legearen inperioko adalid den Europa sozial eta solidarioa, Giza Eskubideen eredu, eta non herri, nazio eta estatuek elkar errespetatzearen ispiluan begiratuko zuten, bidegabekeria, gerra, abusu, gose eta zigorrik gabeko esplotazioaren Europa gerrazalea. Agirre lehendakariak, Irujo, Landáburu, Rezola, Galíndez eta beste batzuekin batera, bere merituengatik bere garaira iristen den politikari europeista eta nazionalismoaren alderdirik modernoenaren benetako ordezkaria denak, gerraren tragediari eta urradurari aurre egiten zion Europaren lekuko zuzena izan zenean, etorkizuna herrialde eta herri elkartuek osatutako Europan eraiki behar zela sumatu zuen, hori baitzen berezko protagonismoa izateko bide bakarra. Agirre lehendakariaren aldez aurreko ikuspegian, herrien arteko bakearen eta bizikidetzaren ikuspegitik zetorrenaz haratago, Europa eraikitzeak Euskadiren eraikuntza nazionala ahalbidetuko zuten oinarriak ezartzea esan nahi zuen, testuinguru moderno, ireki eta solidario batean.
1963ko irailaren 4an, Schuman hil zen, hizlari gisa ez zuen dohain handirik, baina Europako historiako hitzaldirik garrantzitsuenetako bat eman zuen: Europa ez da egun batean sortuko. Ezer iraunkorrik ez da sortzen ahaleginik gabe. Garrantzitsuena da, nolanahi ere, Europaren ideiarenak, elkartasun komunitarioaren espirituak, herrien barne-nahiei erantzuten dienak, erroak erakunde horietatik kanpo ere bota dituela. Europaren ideia horrek agerian jarriko ditu gure kulturaren oinarri komun guztiak, eta, denborarekin, Aberriei lotuta mantentzen duen lotura bera sortuko du. Oztopo guztiak gainditzen dituen indarra izango da. Neurri handi batean eta ikuspegi berezi baten ikuspuntutik egia da, bai egi berdaderoa, egi borobila: Izan zirelako gara. Eta garelako izango dira, jaioko dira kimu berriak bai, jaiotzen ari dira, ari zaizkigu, bai. Eskerrik asko, bihotzez, Robert Schuman jauna! Zorionez jaio, izan eta bizitu zinen! Bedi bada.
