"Koronabirusaren krisiak aurrekaririk gabeko eragin sozial, ekonomiko eta sanitarioa dauka"

Horrez gain, gazteak, emakumeak eta migratzaileak izango dira krisi hau gehien pairatuko dutenak, Sofia Marroquiren arabera. Era berean, koronabirusaren hasieratik okerrera egin duen desberdintasunaz ere mintzatu da. Ildo horretan, pandemia hasi zenetik azken hilabeteetan desberdintasunak areagotzen ari direla esan du, ez bakarrik Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, baita munduko gainerako herrialdeetan ere. Eta arazo horien konponbidea erraza ez den arren, Oxfam Intermonetik, Sofia Marroquinek esan du bide egokiagoak har daitezkeela ezberdintasunaren eta aurrekaririk gabeko krisiaren aurka borrokatzeko. "Ez gara krisi honetatik aterako gure ingurunea bakarrik babestuz eta gure herritarrak bakarrik salbatuz", erantsi du.

Zer iradokitzen dizu pobrezia hitzak?

-Pobrezia mundua gidatzen duen sistema ekonomiko, politiko eta sozialak funtzionatzen ez duela egiaztatzea da. Munduan ia 700 milioi pertsona gosez oheratzen direnean, argi dago gauzak gaizki egiten ari direla. Hala ere, pobrea izatea ez da bakarrik diru gutxi izatea edo gosea izatea. Pobreziak zerikusi handiagoa du aukera ezarekin, bizi-baldintzak hobetzeko zailtasunarekin, sistemaren ertzetan egotearekin, zirkulutik ezin ateratzearekin. Pobrezia eta aberastasuna eredu beraren muturrak dira, elkarri lotuta daude, eta horregatik kasu hauetan desberdintasunaz hitz egin behar dugu. Pobreziaren aurka borrokatzea desberdintasuna sortzen duten arrazoiei heltzea da. Zer gertatzen den pobreekin, baina baita non dauden baliabide gehien, nola lortzen dituzten, eta nola baldintzatzen duten gizarteko gainerako pertsonen bizitza.

Duela gutxi, Oxfam Intermonetik txosten bat argitaratu duzue, eta esaten duzue muturreko pobrezia handituko dela datozen urteetan, koronabirusaren pandemia dela eta. Zergatik uste duzue hori horrela izango dela?

-Duela zenbait urtetik, Oxfam Intermonek txosten bat argitaratzen du urtero, Estatuan eta munduan, oro har, desberdintasunaren kausak eta eraginak aztertzeko. Aurtengo txostena oso baldintzatuta dago covid 19-aren krisiak duen eraginagatik. Inpaktu horrek ez die berdin eragin ez herrialde guztiei, ez populazio guztiei. Europako bosgarren herrialderik desorekatuena gara, Lituania, Bulgaria, Letonia eta Errumaniaren atzetik.

Zergatik?

-2014tik 2017ra bitartean, ekonomia suspertzen hasi zenetik, Espainia ez zen gai izan desberdintasuna Europako gainerako herrialdeen erritmoan murrizteko, lan-merkatuaren egituragatik, kapital-errenten eta lan-errenten arteko banaketa desorekatuagatik eta gastu publikoa birbanatzeko ahalmen urriagatik. Pandemiaren etorrerak areagotu egin ditu pobrezia eta desberdintasun mailak.

Ildo horretatik, zein da pobreziaren intentsitatea?

-Pobreziaren intentsitatea da bigarren giltzarria: aurreikuspen horien arabera, pobrezia-tasa larria (errenta ertainaren %40tik beherako diru-sarrerak dituzten pertsonak, hau da, urtean 5.826 eurotik beherakoak) %9,2tik %10,86ra igo liteke Espainian. Horrek esan nahi du 5,1 milioi pertsona biziko direla egunean 16 euro baino gutxiagorekin.

Zergatik eragiten du zuzeneko eragin horrek pobrezia erlatiboan?

-Pobrezia erlatiboaren eta muturreko pobreziaren gaineko eragin zuzen hori, batez ere, gure herrialdeko gizarte-egiturak eta lan-merkatuak azaltzen dute. 2012ko lan-erreformaren ostean, lan-merkatu hori erabat ahuldu zen. Erreforma horrek, besteak beste, kontratuak aurrekaririk gabe malgutzea eta negoziazio kolektiborako gaitasuna mugatzea ahalbidetu zuen, eta horrek berehala ekarri zuen enpleguaren prekarizazioa: aldi baterako kontratuak, lanaldi partzialekoak, soldata baxuak eta kaleratze merkeak. Egoera horrek eragin handiagoa izan du gazteen, prestakuntza-maila txikiko emakumeen eta migratzaileen artean, pandemiaren ondoren pobrezia-mailarik handienak pilatu dituzten biztanleen artean, hain zuzen ere.

Zuen txostenean, aurrekaririk gabeko krisia dela ere esaten duzue. 2008ko aurrekoa baino okerragoa izango da?

-2008ko krisia batez ere finantza-krisia izan zen, eta bankuari dirua emanez konpondu zen. Gaur egun badakigu engainua izan zela, eta horrek pobrezia- eta desberdintasun-maila handiagoak ekarri zituela, lan-merkatu oso prekarioaren eta gizarte-babeserako sistema ahulduaren ondorioz. Koronabirusaren krisiak aurrekaririk gabeko eragin sozial, ekonomiko eta sanitarioa dauka. Herrialde guztiei eragiten die, baina ez pertsona guztiei berdin, pertsona ahulenei gehiago eragiten baitie. Espainiako estatuaren kasuan, krisiaren eragina suntsitzailea izan den arren, oso egoera larria eragin duten neurriak jarri dira abian.

Neurri horiek biztanle guztiengana berdin iristen dira?

-Abian jarri diren neurriak hauek dira: enpresetarako finantza-injekzioa, autonomoentzako laguntza eta ABEEEak abian jartzea, eta beste euspen-neurri batzuk. Baina ez dugu ahaztu behar neurri horietako asko ez direla populazio ahulenera iristen, adibidez, enplegu prekarioak dituztenengana edo egoera administratibo irregularrean dauden pertsona migratzaileengana. Ez dugu inor atzean utzi behar.

Pandemia egoera honek larriagotu egingo du, orduan, Euskadiko desberdintasuna?

-Euskadi bosgarren autonomia-erkidegorik desorekatuena da, pandemia iritsi aurretik ere hala zen, baina hobeto jasan du krisiaren lehen eragin hori. Nafarroaren atzetik, desberdintasuna gutxien hazi den bigarren erkidegoa da, seguruenik babes sozialeko neurrien eta lan-merkatuaren egituraren ondorioz, turismoaren edo ostalaritzaren mende ez dagoen ekoizpen-sistema batean oinarritzen baita. Hala ere, sektore ahuletan duen eragina ukaezina da. Gazteak, emakumeak eta migratzaileak dira hemen ere krisi hau gainditzeko zailtasun handienak izango dituztenak.

Zenbat enplegu suntsitu ditu koronabirusak Euskal Autonomia Erkidegoan?

-Covid-19ak 13.200 lanpostu suntsitu ditu Euskal Autonomia Erkidegoan 2020an, eta langabezia-tasa %9,96an jarri du (101.00 langabe); langabe-kopurua, berriz, 8.500 hazi da, 2020ko laugarren hiruhilekoari dagokion Biztanleria Aktiboaren Inkestaren arabera.

Zein da pobreziaren eta muturreko pobreziaren arteko aldea?

-Pobreziaz hitz egitean, bi adierazle erabiltzen ditugu. Alde batetik, pobrezia erlatiboa errenta ertainaren %60 baino gutxiago duten pertsonei dagokie (24 euro egunean, 8.739 euro urtean). Bestalde, muturreko pobrezia errenta ertainaren %40 baino gutxiagorekin bizi behar dutenei dagokie, hau da, egunean 16 euro baino gutxiagorekin, urtean 5.826 euro.

Nortzuk dira muturreko pobrezia horren kaltetuenak?

-Krisi honek hiru kolektibori eragin die gehien. Alde batetik, gazteenak, ordezkatuenak direlako lan prekarioetan, aldi baterakoetan zein lanaldi partzialekoetan, soldata baxuagoetan eta ordainsari baxuko sektoreetan. Pandemiak sortutako langabeziaren zatirik handiena langile prekarioena da. Udaberriko eta udazkeneko itxierek eragin handia izan dute sektore ekonomiko jakin batzuetan, hala nola ostalaritzan eta merkataritzan, sektore horiek baitira gazteen eta emakumeen ordezkaritza handiena dutenak. 20 urtetik beherakoen langabezia-tasa % 55ekoa da, eta % 38koa, 20 eta 24 urte artekoa. Bestalde, emakumeek ordaindutako eta ordaindu gabeko zaintza-lanak egiten jarraitzen dute, eta, konfinamenduan zehar, emakumeek batez beste beraein denboraren %63a eman dute seme-alabak zaintzen gizonek baino.

Eta azkenik?

-Azkenik, biztanleria migratzailea. Espainiako biztanleen artean langabezia 1,66 puntu hazi da 2019ko hirugarren hiruhilekoaren eta 2020ko hirugarren hiruhilekoaren artean, eta atzerritarren artean, berriz, bost puntu baino gehiago, % 25,65era arte. Beraz, talde kaltetuenetako bat dira. Eta ahulenak administrazio-egoera irregularra duten pertsonak dira, 300.000 inguru. Horien enpleguak jarduera-itxierek bereziki eragindako sektoreetan biltzen dira, eta Gobernuak hartutako neurrietatik erabat babesik gabe geratzen dira. Inpaktu desberdin horren ondorioz, nabarmen handitu da etorkinen pobrezia-tasa (% 57).

Desberdintasun horiek guztiak konpontzeko eta koronabirusak eragindako pandemiarekin amaitzeko, mundu mailako konponbideak behar dira?

-Zalantzarik gabe, ez gara krisi honetatik aterako gure ingurunea bakarrik babestuz eta gure herritarrak bakarrik salbatuz. Mundu osoan dira erronka osasun-, ekonomia- eta ingurumen-alorrekoak, eta herrialde guztiei eragiten diete. Hori lehen ere bagenekien, baina pandemiarekin askoz gehiago jabetzen gara horretaz.

Zein da proposatzen duzun irtenbidea?

-Zainketen eta gizarte-ongizateko sistemen balioa aitortu behar dugu, eta kalitatezko zerbitzu publikoetan zein gizarte-babesean inbertitu, pertsona guztiak bizitza osoan babestuta egon daitezen. Hori, orain funtsezkoa dena, etorkizunean ere funtsezkoa izango da, pertsonen eta planetaren zerbitzura dagoen ekonomiaren funtsezko elementua baita. Horrez gain, pertsona guztiek bizitza duin baterako diru-sarrera nahikoak izango dituztela ziurtatu behar dugu, eta zerbitzu publikoetarako sarbidea bermatuko dela, hala nola, ura, saneamendua, hezkuntza, osasuna, unibertsalak eta kalitatezkoak. Azkenik, ihesari eta elusio fiskalari muga jarriko dion mundu-gobernantza bat ere ziurtatu behar dugu, politika publikoak finantzatzeko funts nahikoak izateko estatuen gaitasuna mugatzen duten baliabideen benetako harrapariak baitira.

"Lan duina sortzea bermatu behar da"

"Lan duina sortzea bermatu behar da"Sofia Marroquin Oxfam Intermoneko ordezkariak esan duenez, krisi ekonomiko, sozial eta politikoa izango da laster. Aurrekaririk gabeko krisia izango da Oxfam Intermonen arabera. Izan ere, milaka pertsona eta familia egunero 16 euro baino gutxiagorekin biziko direla dioen txostena argitaratu dute. Honen aurrean, Sofia Marroquinek pobreziaren mutur horretara ez iristeko neurri batzuk proposatu ditu egunkari honetan. Neurri horien artean, prekarietatea eta desberdintasuna murriztea ahalbidetuko duen lan duina sortzea gomendatu du.

Neurri batzuk aplika daitezke muturreko pobreziara ez iristeko?

-Bai, Oxfam Intermonetik neurri batzuk proposatzen ditugu. Adibidez, gutxieneko bizi-sarreraren estaldura zabaltzea eta behar duten pertsonengana berehala iritsiko direla bermatzea. Halaber, proposatzen dugu lan duina sortzea bermatzea, lan-prekarietatea eta, horrekin batera, desberdintasuna murrizteko.

Nola?

-Hainbat modutan egin daiteke. Lehenik eta behin, epe ertainera, okupazio-egitura hobetzen, bai eta ongizate-estatua eta digitalizazio-aukerak indartzen ere.

Gainera, lehendik dauden enpresei edo negozio-eredu berriei ere laguntza zuzenak eman behar zaizkie, kaudimen-galeraren aurrean, ABEEEen amaierak ez dezan langabezia nabarmen handitu.

Lege aldaketa ere eskatu ohi duzue. Zer zentzutan?

-Bai, gomendagarria litzateke lege-aldaketak sustatzea lan-prekarietatea murrizteko eta lan-desarautzea berriz ez gertatzeko eta, beraz, enplegu prekarioa ez sortzeko. Era berean, ahalegin handia egiten dugu azpikonratazioa soldata-kostuak murrizteko mekanismo gisa erabil ez dadin. Halaber, etxeko langileen eta zaintza-langileen lege-estaldura hobetu. Azkenik, lan duina sortzen dela bermatzeko, beharrezkoa da migratzaileei baldintza duinetan lan egiteko aukera ematea. Bukatzeko, Oxfam Intermonen ustez, Europar Batasunak Espainiarekin konprometitu duen funtsen injekzioaren helburu nagusia izan beharko litzateke pobrezia eta desberdintasuna murriztea helburu duen ekoizpen-eredu berri bat sortzen laguntzea, ekonomia inklusiboago bati esker.

"Pobrezia mundua gidatzen duen sistema ekonomiko eta politikoak funtzionatzen ez duela egiaztatzea da"

"Euskadi bosgarren autonomia erkidegorik desorekatuena da, pandemiaren aurretik ere"

"Koronabirusak 13.200 lanpostu suntsitu ditu Euskal Autonomia Erkidegoan"