- Koronabirusak ere desorekatu egin du Auzitegiko Medikuntzako Euskal Erakundearen eguneroko bizitza. Bere zuzendariak, Carlos Cuberok, DIARIO DE NOTICIAS DE ALAVA egunkari honetan azaldu duenez, lankideen eta egiten dituzten autopsien arteko prebentzioa erabatekoa da, koronabirusa sartzen ez uzteko eta edozein kutsatze saihesteko, ezinezkoa bailitzateke autopsia-gelak ixtea. Horregatik, pandemia hau kezkaz bizi dutela esan du. Bestalde, covid-19az hildako bati autopsia bat egiteko orduan kutsatzeko arriskua hain da handia, non salbuespenezko kasuetan baino ez diren egiten, arrisku handiagoak saihestuz.

Azken hilabeteetan nabarmen igo da hildakoen kopurua Euskadin. Izan al da kolapsorik Auzitegiko Institutu Anatomikoan?

-Auzitegi Medikuntzako Euskal Institutuaren Auzitegiko Patologia Zerbitzuetan ez gara inoiz kolapsatuta egon. Judizializatutako gorpu guztiei, Osakidetzako Mikrobiologia Zerbitzuei, PCRaren froga egiten zaie, eta emaitza positiboa bada, Guardiako epaileari positibotasun horren berri ematen zaio, eta gorpua Kanpoko Azterketa Nekrosikoaren bidez aztertzen dugu, baina barrunbeak ireki gabe, salbuespenak salbuespen.

Koronabirusagatik hildakoei ez zaie beti autopsia egiten?

-OMEk eta Osasun Agintaritzek Covid 19 birusarekin hildakoei autopsiarik ez egitea gomendatzen dute, 3. mailako Biosegurtasun Areto Berezietan izan ezik. Kasu bereziren batean autopsia egitea funtsezkoa bada ikerketa judizialerako, adibidez, homizidio batean fluxu laminarreko gela bat dugu, eta Covid 19arekin autopsia egiteko gela berezi gisa homologa daiteke.

Horrela egiten duzue hildakoek zuek ere kutsa zaitzaketelako?

-Hori da, oso arriskutsua da.

Nola bizi izan duzue auzitegiko anatomikoan pandemia?

-Nolabaiteko kezkarekin bizi izan dugu eta bizitzen ari gara, arrisku handiko gure zeregin profesionaltzat hartzen dugulako, eta hori Guardiako Zerbitzuetan egiten diren jarduketetan, hala nola hilotzak altxatzean, atxilotuei egindako azterketetan, genero-indarkerian eta abarretan, bai eta Klinikako Zerbitzuetan ere, lesionatuei edo azterketa psikiatrikoei egindako azterketetan.

Zer da pandemiaren hasieratik bizi duzuen gauzarik gogorrena?

-Egoera nahiko estresagarria da, etengabeko alerta-egoeran lan egin behar baita, kutsatzea saihesteko, eta ez bakarrik Auzitegiko Medikuntzako Euskal Erakundera joaten diren erabiltzaileekin edo Guardia, Klinika, Patologia eta Laborategi Zerbitzuetan ohiko lana egiteko orduan, baita gure artean ere. Funtsezkoa da langileen artean kutsadurarik ez egotea. Demagun AMEEren barruan zerbitzu bat edo batzuk itxi behar ditugula.

Forentse gehiago kontratatu behar izan dituzue azken hilabeteetan?

-Taldeak berdina izaten jarraitzen du. Lan-karga ez da handitu. Aldaketa kualitatiboa da, lan-ohiturak desberdinak dira, baita arriskua areagotzea ere. Oso deserosoa da egoera honetan lan egitea.

16 urte inguru daramatza Auzitegi Medikuntzako Euskal Erakundearen buru. Aurtengoa txarrenetakoa izaten ari da?

-Alarma-egoera aktibatu zenetik gaur egunera arte, urterik txarrena da arlo pertsonalean baita profesionalean ere. Hala ez dirudien arren, tentsionatuta gaude etengabe, hori gertatzen ari zaigu emozioen ikuspegitik, eta aurreko normaltasunera itzultzen saiatzen garenean, kostatu egingo zaigu, eta uste duguna baino gehiago. Oro har, pertsonen isolamendua gero eta handiagoa da, eta hori ez da batere osasungarria ikuspegi psikologikotik.

Zer da bere lanbidean ikusi behar izan duen gauzarik txarrena, loa kendu dion zerbait?

-2016. urtean AMEEko Medikuen plantillaren eta Eusko Jaurlaritzako Justizia Sailaren artean izan zen ulermen falta, eta horrek Bizkaiko Zuzendariordetzako Auzitegiko Medikuen plantillaren greba ekarri zuen. Berriro ez errepikatzea nahi dut. Egia esan, zuk diozun bezala, logura kendu zidan eta ez gau bakar bat, hain zuzen. Orain, ondorio ezezagunak dituen gatazka unibertsal bati aurre egin behar zaio. Osasun, gizarte- eta ekonomia-krisiei aurre egitea pentsatzen ari gara, eta espero dut horren guztiaren zergatia jakitea eta, horren arabera, mundu-mailan beharrezkoak diren aldaketak egitea, horrelakorik berriro gerta ez dadin.

Zaharragoetan izaten diren heriotzen beste lehen arrazoietako bat erorketak izaten dira. Zenbat pertsona hil ziren iaz arrazoi horregatik?

-Adineko pertsonetan erortzea da, oraindik ere, heriotza gehien eragiten duen arrazoia. Erorketa tipikoa da, irristatu egiten dira edo estropezu egiten dute, eta traumatismo kranoentzefalikoak izaten dituzte. Eta adineko pertsonengan gertatzen da. Konortea galdu gabe ere, odoljario isila dute, itxuraz normal daude, baina odoljario hori aurrera doanean sintomatologia izaten hasten dira eta ospitalera joan eta hil egiten dira. 2018an 67 kasu erregistratu ziren eta 2019an 133.

% 98tik gora.

-Bai, baina tarteka. Oraingoz ez gara joeraz ari. Bost urteren buruan igotzen jarraituz gero, sakondu eta azterketa bat egin beharko litzateke. Baina tontor isolatuak dira.

Duela bi urtetik, Osakidetzak, Auzitegiko Medikuntzaren Euskal Institutuarekin elkarlanean, suizidioaren prebentzioa lantzen du. Suizidioak gutxitzea lortu dute?

-143 izatetik 147 izatera pasa dira. Oro har, urtean 150 suizidio inguru izaten dira. Suizidioaren prebentzioa oso konplikatua da; aurrera eramateko denbora behar da, eta pertsona bere buruaz beste egiteko eta hori nola egin pentsatzen aritzen da. Eta gutxien espero duen unean aurrera eramaten du. Oso zaila da prebenitzea. Batzuetan, agur-oharrak uzten dituzte, eta atzean depresio bat dagoela eta ezerk ez duela pozten argitzen dute. Ez da erraza, eta familientzat askoz gutxiago. Errudun sentitzen, baina oso zaila da hori detektatzea.' Oso gogorra da.

Itotzeak ere heriotzen lehen arrazoietako bat izaten jarraitzen du. Goraka doaz?

-Bai, jatean kontuz ibili behar da. Elikagai txikien zatiak sartu behar dira, adibidez, haragia. Kontuz ibili behar da, eta haurrengan kontuz ibili behar da mahats eta fruitu lehorrekin. Pertsona batzuek, jaten ari diren bitartean, etengabe hitz egiten dute, gora begiratzen dute eta janari zati handiak sartzen dituzte ahora. Hori da dagoen gauzarik arriskutsuena.

Auzitegiko medikuak modan daude telebistan, eta gero eta serie gehiago sortzen dituzte zure lanbidearekin. Gustatzen zaizkizu?

-Lehen gehiago ikusten nituen. Zerbait egokitzen zaio errealitateari, baina gutxi. Gainera, beti gauza bera da, eta ia ez ditut ikusten. Gehiago gustatzen zaizkit kultura-programak, bidaiakoak edo elkarrizketak eta solasaldiak. Pandemiari dagokionez, informazio gehiago ikusten dut errealitatea ezagutzeko. Baina ez dut auzitegiko serierik ikusten. Gainera, ez gaude oso modan, ez dago jendeak uste adina auzitegiko langile, gutxi gaude.

Zirkulazio-istripuak. Arabako zuzendariordetzaren barruan, auzitegi-klinikaren zerbitzuan, Auzitegi Medikuntzako Euskal Institutuak 2019ko memorian 146 espediente judizial zenbatu ditu trafiko-istripuengatik. Datu horrek esan nahi du % 3,95eko beherakada izan dela 2018. urtearekin alderatuta, urte hartan 152 baitziren, bere memoriaren arabera.

Lan-istripua. Lan-istripuei dagokienez, memoria honetan 2019an aurreko urtean baino %292 gehiago izan dira: 13 espediente judizial izatetik 51 izatera igaro dira Araban.

Kasualitatezko istripuak.

Kasualitatezko istripuen atalean, halaber, ehuneko ehuneraino igo da, bi aditu izatetik lau izatera igaro baita.

Genero-indarkeriako erasoak. Genero indarkeriako erasoek gora egiten jarraitzen dute, 2019an % 10 inguru igo ziren Araban, Auzitegi Medikuntzako Euskal Institutuak esku hartu behar izan zuen ebakuntzetan Carlos Cuberok egindako txostenaren arabera. Kasu honetan, 2018an 138 zenbatu ziren eta urtebete geroago 149ra igo zen.

Etxeko indarkeriaren erasoa.

Etxeko indarkeria (seme-alabek gurasoei eragindakoa, adibidez) gutxitu egin da Araban, memoria horren arabera. 2018an 92 kasu zenbatu ziren eta 2019an 87. Hau da, % 5,43 gutxiago. Aurten ehuneko hori handitu egingo da, hainbat elkartetik salatu dutenez, Clara Campoamoretik besteak beste. Izan ere, konfinamenduak berak okertu du Arabako eta EAEko etxebizitza batzuetan bizi daitekeen oldarkortasun-egoera.

Sexu-erasoak. Sexu-erasoak % 25,45 murriztu dira Auzitegi Medikuntzako Euskal Erakundeak egin behar izan dituen espediente judizialen barruan. Oraingo honetan, Carlos Cubero zuzendariak jakinarazi du 2018an Araban 55 espediente judizial egin zirela, eta urtebete geroago 41.

Jarduera orokorra. Auzitegi Medikuntzako Euskal Institutuaren jarduera orokorraren barruan, Euskal Autonomia Erkidegoan auzitegi-patologien zerbitzuak 485 heriotza natural (%6,19 gutxiago) eta 418 heriotza bortitz (%5,29 gehiago) zenbatu ditu 2019an.Indarkeriazko heriotzen artean, kasualitatezko 169 istripu (-% 1,19), 11 hilketa (+% 22,22) eta 147 suizida (+% 2,80) zenbatu dituzte, besteak beste.

Dio Carlos Cuberos, Auzitegi Medikuntzako Erakundeko zuzendariak.

"Adineko pertsonetan erortzea da, oraindik ere, heriotza gehien eragiten duen arrazoia"

"Suizidioak 143 izatetik 147 izatera pasatu dira. Oro har, urtean 150 suizidio inguru izaten dira beti"

"Gure taldeak berdina izaten jarraitzen du; lan karga ez da handitu, bizi dugun aldaketa kualitatiboa da"