Denborak dena sendatzen duela diote, baina badira orbain batzuk bizitza osorako markatzen dutenak. 44 urte igaro dira Asiseko San Frantzisko elizan, Zaramagan, egindako batzarrean poliziak langileen kontra tiro egin zuenetik, 44 urte auzoko bizilagunak sarraskia ahaztu ez dutela eta justizia egiteko borrokan jarraitzen dutela, askoren iritziz, oraindik iritsi ez den justiziaren bila. Zaramaga izan zen bost langile hil eta 150 pertsona baino gehiago zauritu zituen eszenatokia. Eta Zaramagako adinekoak dira, sarraski hau lehen pertsonan bizi izan zuten protagonistak, herritarrentzat gertatutakoak gogora ekarriko dituztenak. Izan ere, Zaramagako Adinekoen Zentroak erakusketa bat inauguratu zuen atzo, ¿qué guardas tú del 3 de marzo de 1976?, izenburupean.
Erakusketa hori atzo inauguratu zen ofizialki eta herritarrek hilabete osoan bisitatu ahal izango dute, martxoaren 31ra arte egongo baita hirian, historia lehen pertsonan bizi izan zutenei eta gazteenei hurbiltzeko. Proiektu hori duela urtebete baino gehiago hasi zen, berrogeita hamar bat lagun Zaramagako adinekoen zentroan bildu zirenean bilaketa horri ekiteko. Horiek horrela, sarraskia bizi izan zuen jendearen oroitzapenak eta bizipenak biltzen joan ziren iaz eta, horrela, haiek bizi izan zuten historia azaldu zuten. Eta horixe jasotzen du zehazki erakusketak. Gainera, bizipen horiek guztiak aurkeztutako objektu guztiekin biltzen dira, herritarrei irudi argitaragabeetan erakusteko. Audio zintak, diskoak, gomazko pilotak, lurrean bildutako poliziaren txistua, emakumeek manifestazioetara eramaten zituzten poltsak, dena irudietan, historia ahalik eta modu gizatiarrenean kontatzeko.
"Oso ekimen ona eta polita iruditzen zaigu historia hura bizi izan zuten guztiekin gogoratzeko, baina baita hura bizi izan ez zutenekin edo oraindik 1976ko martxoaren 3an zer gertatu zen ez dakitenekin ere", dio Andoni Txaskok, Martxoak 3 Elkarteko kideak. "Erakusketa eta ekimen bikaina iruditzen zaigu, gertaerak zabaltzea eta ezagutaraztea interesgarria iruditzen zaigulako. Gainera, gerora kanpotik etorri eta bizi izan ez duen jendea egongo da, baita auzoan bizi diren beste batzuk berpiztera eta hura gogoratzera joango dira", gaineratu du. Alde horretatik, Txaskok dio elkartearentzat erakusketa hau benetan "garrantzitsua" dela, gertaeren zabalkundean laguntzen duelako, gazteenek Gasteizko historia ezagutu dezaten, "ezagutzen ez denaz ez baita hitz egiten",. Horregatik, elkarte horretatik jendea animatzen dute erakusketa bisitatzera, ez bakarrik historia ezagutzen duten pertsonak, baita gertatu zena ezagutzen ez duten gazteenak ere. "Garrantzitsua da jendeak gertatutakoak bere errealitatean modu frogagarrian ezagutzea; izan ere, leku batzuetan... gizateriaren aurkako irain gisa agertzen da, langileak terroristatzat hartzen dituztelako, baina haiek lan-baldintza duinen alde borrokatzen zuten, eta ez ziren terroristak. Guk, izatez, terroristatzat ulertzen dugu mugimendu hartan hiltzeko agindua emateagatik izan zela polizia eta Estatua. Gertaera horiek aldatu behar ditugu eta modu frogagarrian jasotzea nahi dugu", dio Andonik. Izan ere, ahaleginarekin eta urteen poderioz, beraien asmoetara gero eta gehiago hurbiltzen ari direla gaineratzen du, "lortzen gabiltza", dio.
Izan ere, lortu duten guztia elkarte horretatik daramaten lan urte guztiengatiko saria eta emaitza izan da, egun hartan gertatu zena ahanzturan eror ez dadin, eta baita bost heriotzengatik eta ehun eta berrogeita hamar zauritu baino gehiagorengatik "justizia eskatzeko" ere: "Elkartetik beti egin dugun lan guztiaren ordaina ikusten ari gara, batez ere gazteriari eta ikastetxeei begira egin dugun lana, liburuak egiten, unitate didaktikoak egiten, hitzaldiak ematen...", esaten du Andonik. Hala ere, gaztaroan oraindik ezjakintasun handia dagoela aitortzen du elkarte horretako kideak ere. "Gazte guztiei galdetuko bagenie agian sorpresa bat eramango genuke, agian ez hainbeste Gasteizen, baina oso gertuko beste leku batzuetan bai. Euskal Herrian leku askotan adineko jendeak ezagutzen du historia hau baina gaztetasunak leku batzuetan ez du ideiarik ere. Eta hor gure zabalkundea jarduera horien bidez".
Gizarteari benetan zer gertatu zen kontatzeaz gain, elkarte horrentzat ere garrantzitsua da epaileek langileen aurka tiro egiteko agindua eman zuten pertsonak zigortzea eta tiro egin zuten poliziak ere zigortzea: "Justizia garrantzitsua da honetan, erantzukizun politiko eta penal batzuk daudela erakusteko. Zigorrak justizia-auzitegiek eman behar dituzte, eta borroka hori da gaur egun emaitzarik gabe egiten ari dena".
BIsita giatuak Gasteizen, 1976ko martxoaren 3an gertatutakoa oraindik irauten du gasteiztar askoren oroimenean. Horregatik, urteak igaro arren, gertatutakoa bizirik jarrai-tzen du askoren oroitzapenean. Eta hura ezagutzen ez dutenentzat edo horretan sakondu nahi dutenentzat, Martxoak 3 Elkarteak berriz ere herritarren eskura jartzen du Zaramaga auzoko leku jakin batzuetatik igarotzen diren giden zerbitzua, garrantzi berezia hartzen baitute gertaera horretan. Juan Ibarrondok idatzitako kontakizuna da bertako gidari eta bost artistek, denak emakumeak, egindako artelanak ikusten da bidean. Ez da lehen aldia hiriak interesatuei Zaramagako gertakariaren ibilbidea eta gakoak erakusteko lan egiten duena. Vitoria 3 de marzo filmaren estreinaldiaren harira, Zaramagako merkatari eta Ostalarien Elkarteko 33 establezimenduk bisita gidatuak jarri zituzten martxan auzoko txoko nabarmenetara. Bisita hauek 11:00etan hasten ziren eta gutxi gorabehera bi orduko iraupenarekin, Iparraldeko gizarte etxea (hiltegi zaharra) deskubritzea ahalbidetzen zuten, non Zaramagaren sorreraren historia ezagutzera eman zen hiria handitzeko premian oinarrituta; San Frantzisko Asiskoaren eliza, martxoaren 3ko gertaeren erdigunea; Arriaga Atea eta bere muralak, hirian sartzeko bidea eta denbora luzez. Gainera, Isabel Katolikoaren zina hartu zuen; edo Santa Isabel hilerria, Zuloetaren panteoiko Sacamantecas edo aingeruak protagonismoa hartu zuten lekua, baita beste pertsonaia batzuk ere. Orain herritarrek elkarteari esker egiten jarraitzen duten antzeko ibilbidea.
Xehetasunez
Erakusketa. Zaramagako Adinekoen Zentroak erakusketa bat inauguratu zuen atzo, ¿qué guardas tú del 3 de marzo de 1976?, izenburupean. Bizipen horiek guztiak aurkeztutako objektu guztiekin biltzen dira, herritarrei irudi argitaragabeetan erakusteko. Audio zintak, diskoak, gomazko pilotak, lurrean bildutako poliziaren txistua, ikusi ahalko dira erakusketa horretan, testigantzak entzuten eta ezagutzen diren bitartean.
Esaldia
Andoni Txasko "oso ekimen ona eta polita iruditzen zaigu"
"Oso ekimen ona eta polita iruditzen zaigu historia hura bizi izan zuten guztiekin gogoratzeko, baina baita hura bizi izan ez zutenekin edo oraindik 1976ko martxoaren 3an zer gertatu zen ez dakitenekin ere".
